Μαχητής της ελευθερίας στην Ουκρανία, αλλά φασίστας προδότης στις φιλορωσικές περιοχές. Η δράση του Στεπάν Μπαντέρα

Με το ξέσπασμα πολέμου μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης το 1941, πολλοί εθνικιστές στην Ουκρανία πίστεψαν ότι είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν μια ανεξάρτητη χώρα έξω από το Σοβιετικό καθεστώς στο οποίο χρέωναν τον μεγάλο λιμό που στοίχισε την ζωή σε εκατομμύρια πολίτες. 

Τότε δημιουργήθηκε μια μεραρχία των SS από Ουκρανούς εθελοντές.

Πολλοί όμως, από τους μαχητές που είχαν αρχικά θεωρήσει τους Ναζί ως απελευθερωτές, γρήγορα απογοητεύθηκαν και στη συνέχεια σχημάτισαν τον Ουκρανικό Αντάρτικο Στρατό (UPA) με σύνθημα «Η Ουκρανία είναι για τους Ουκρανούς».

Ο UPA ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον Γερμανών και αργότερα κατά των σοβιετικών δυνάμεων και πολωνών πολιτών. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο  προχώρησε σε επιχειρήσεις κατά της σοβιετικής κυριαρχίας στην Ουκρανία.  Γι’ αυτό στη σοβιετική ιστοριογραφία περιγράφεται ως τρομοκρατική ομάδα.

Το 1943, ο UPA υιοθέτησε  πολιτική σφαγής και εκδίωξης του πολωνικού πληθυσμού.  Η επιχείρηση εναντίον των Πολωνών ξεκίνησε σε μεγάλη κλίμακα στη Βολυνία στα τέλη Φεβρουαρίου και διήρκεσε μέχρι το τέλος του 1944.

Μια από τις πιο αιματηρές επιχειρήσεις συνέβη την 11η Ιουλίου 1943 όταν μονάδες του UPA επέδραμαν σε πολλά πολωνικά χωριά και σκότωσαν αμάχους.

Λίγο αργότερα, ο επικεφαλής τους Στέπαν Μπαντέρα, κήρυξε ανεξάρτητο ουκρανικό κράτος. Αυτή η κίνηση δεν έμεινε αναπάντητη από τον ναζιστικό στρατό και ο Μπαντέρα συνελήφθη και στάλθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν, απ’ όπου απελευθερώθηκε το Σεπτέμβριο του 1944.

Κατά μια άλλη εκδοχή υπήρξε προνομιούχος πολιτικός κρατούμενος στη Γερμανία και απελευθερώθηκε τον Οκτώβριο του 1944 για να συνεχίσει τη συνεργασία του με τους Γερμανούς.

“Bandera – ο ήρωάς μας”

Το 1959 ο Μπαντέρα δολοφονήθηκε από τον πράκτορα της KGB Μπογκντάν Στασίνσκϊι, ο οποίος αρχικά διέφυγε μαζί με τη γυναίκα του το 1961 στη Δυτική Γερμανία και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ.

Οι απόψεις για την προσωπικότητα του Στεπάν Μπαντέρα διχάζουν.

Μεταξύ πολλών εθνικιστών στη Δυτική Ουκρανία, θεωρείται ως μαχητής της ελευθερίας, ένας μάρτυρας που ηγήθηκε του αγώνα για ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ενωση.

Στις φιλορωσικές ανατολικές περιοχές της χώρας όμως, αντιμετωπίζεται ως φασίστας προδότης και τρομοκράτης που συνεργάστηκε με τους Ναζί, οι οπαδοί του οποίου δολοφόνησαν χιλιάδες Πολωνούς και Εβραίους.

Ο απολογισμός των σφαγών

Ο ουκρανός καναδός ιστορικός Serhiy Yekelchyk γράφει ότι κατά τη διάρκεια του 1943 και του 1944 περίπου 35.000 πολωνοί πολίτες και ένας άγνωστος αριθμός ουκρανών πολιτών στις περιφέρειες Volhynia και Chelm έπεσαν θύματα αμοιβαίας εθνικής εκκαθάρισης από τον UPA και πολωνούς αντάρτες .

Ο Niall Ferguson γράφει ότι περίπου 80.000 Πολωνοί δολοφονήθηκαν τότε από Ουκρανούς εθνικιστές.  Ο Norman Davies αναφέρει στο βιβλίο του « Europe at War 1939–1945: No Simple Victory» ότι ο αριθμός των δολοφονημένων Πολωνών πολιτών κυμαίνεται μεταξύ 200.000 και 500.000, ενώ ο Timothy Snyder γράφει ότι Ουκρανοί εθνικιστές σκότωσαν «μεταξύ σαράντα έως εξήντα χιλιάδων Πολωνών πολιτών στη Βολυνία το 1943».

Η Διακήρυξη Ανεξαρτησίας

Στις 24 Αυγούστου 1991, το Ανώτατο Σοβιέτ της Ουκρανικής ΣΣΔ (το οποίο έγινε το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας) εξέδωσε Διακήρυξη με την οποία η Ουκρανία αποχωρούσε από τη Σοβιετική Ένωση και γινόταν κυρίαρχο κράτος.