“Αν στέκεις πάντα δίβουλος και πάντα σου σκυμμένος…”. Το ποίημα παρωδία του Βάρναλη στο περίφημο ποίημα “Αν” του ευγενή Κήπλινγκ. Παρώδησε ακόμη τον Καβάφη και τον Ζ. Παπαντωνίου για να αναδείξει τις ταξικές διαφορές

Ο Κώστας Βάρναλης συνήθιζε να ανοίγει λογοτεχνικές βεντέτες όταν τα ποιήματα άλλων συναδέλφων του ερέθιζαν την έντονα πολιτικοποιημένη οπτική του.

Ο σπουδαίες ποιητής, γνωστός για τις αριστερές του πεποιθήσεις, δεν δίστασε να γράψει ποιήματα – παρωδίες άλλων σπουδαίων ποιημάτων όπως το «Αν» του Ράντγιαρντ Κήπλινγκ, η «Πόλις» και η «27^η Ιουνίου 1906 2μ.μ.» του Κ. Π. Καβάφη και η «Προσευχή του Ταπεινού» του Ζαχαρία Παπαντωνίου.

Δεν δίσταζε…στην κυριολεξία. Με σκωπτική διάθεση και αποφασισμένος να καταδείξει το ταξικό πρόσωπο της κοινωνίας, ο Βάρναλης έγραψε μια παρωδία του περίφημου ποιήματος «Αν» του Ρ. Κήπλινγκ, με σκοπό να αμφισβητήσει το πρότυπο του ευγενούς Βρετανού και του καλού Χριστιανού την εποχή της αποικιοκρατίας, που παρέθετε ο Άγγλος λογοτέχνης.

Ακολουθεί η παρωδία του «Αν» από τον Κώστα Βάρναλη:

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

ΤΟ «ΑΝ» ΤΟΥ ΚΙΠΛΙΝΓΚ

Αν μπορείς την παλαβή να κάνεις, όταν οι άλλοι

σου κάνουνε το γνωστικό κι όλοι σε λένε φταίχτη·

αν δεν πιστεύεις τίποτα κι άλλοι δε σε πιστεύουν·

αν σχωρνάς όλα τα δικά σου, τίποτα των άλλων·

κι αν το κακό, που πας να κάνεις, δεν το αναβάλλεις

κι αν σ’ όσα ψέματα σου λεν με πιότερ’ απανταίνεις·

κι αν να μισείς ευφραίνεσαι κι όσους δε σε μισούνε

κι αν πάντα τον πολύξερο και τον καλόνε κάνεις.

Αν περπατάς με την κοιλιά κι ονείρατα δεν κάνεις

κι αν να στοχάζεσαι μπορείς μονάχα το ιντερέσο·

το νικημένο αν παρατάς και πάντα διπλαρώνεις

το νικητή, μα και τους δυο ξετσίπωτα προδίνεις·

αν ό,τι γράφεις κι ό,τι λες, το ξαναλέν κι οι άλλοι

γι’ αληθινό – να παγιδεύουν τον κουτό κοσμάκη·

αν λόγια κι έργα σου καπνόν ο δυνατός αέρας

τα διαβολοσκορπά κι εσύ ξαναμολάς καινούριον.

Αν όσα κέρδισες μπορείς να τα πληθαίνεις πάντα

και την πατρίδα σου κορώνα γράμματα να παίζεις·

κι αν να πλερώνεις την πεντάρα, που χρωστάς, αρνιέσαι

και μόνο να πληρώνεσαι σωστό και δίκιο το ‘χεις·

αν η καρδιά, τα νεύρα σου κι ο νους σου εν αμαρτίαις

γεράσανε κι όμως εσύ τα στύβεις ν’ αποδίδουν·

αν στέκεις πάντα δίβουλος και πάντα σου σκυμμένος

κι όταν φωνάζουν οι άλλοι «εμπρός!» εσύ φωνάζεις «πίσω!»

Αν στην πλεμπάγια να μιλάει αρνιέται η αρετή σου

κι όταν ζυγώνεις δυνατούς, στα δυο λυγάς στη μέση·

κι αν μήτε φίλους μήτ’ εχθρούς ποτέ σου λογαριάζεις

και κάνεις πως τους αγαπάς, αλλά ποτέ κανέναν

αν δεν αφήνεις ευκαιρία κάπου να κακοβάνεις

και μόνο, αν κάνεις το κακό, η ψυχή σου γαληνεύει,

δικιά σου θα ‘ναι τούτ’ η Γης μ’ όλα τα κάλλη που ‘χει

κι έξοχος θα ‘σαι Κύριος, αλλ’ Ανθρωπος δε θα’σαι!

Το 1968 ο Βάρναλης απάντησε και στο ποίημα του Καβάφη «Η Πόλις», θέλοντας περισσότερο να ανοίξει έναν ποιητικό διάλογο με τη σκέψη του αλεξανδρινού ποιητή. Γι΄ αυτό άλλωστε και χρησιμοποιεί ως υπότιτλο την πιο δυνατή φράση από το ποίημα του Καβάφη.

«ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΦΑΟΣ ΙΡΟΝ…»

            

                                    δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό

                                                                                    ΚΑΒΑΦΗΣ

 

 

            – Πια δεν μπορώ! Θα φύγω φτερωτός

            στον «ελεύθερον κόσμο του φωτός»!

            (Όχι Άφρικα κι Ασία! Καθημερνά

            φωτιά κι ατσάλι ο Αθάνατος κερνά.)

            

            Θα γεννηθώ ξανά, όπως θέλω, κι όσο

            μπορώ και θέλω εγώ να μεγαλώσω!

            (Ιδού στάδιον δόξης σου λαμπρόν,

            αθάνατη λεξούλα του Καμπρόν!)

            

            – Αν απ’ εδώ σ’ αφήσουν κι αν εκεί

            σε δεχτούνε, θ’ αλλάξεις φυλακή.

            Ανάσα πουθενά του δουλευτή

            που προσκυνά, ο φτωχός, να βολευτεί.

            

            Χιλιάδες μίλια πέρα, αιώνες πίσω,

            φτηνά το κρέας πουλιέται τ’ ανθρωπίσο.

            Ξέν’ οι λαοί στον τόπο τους και δούλοι,

            δεν έχουνε πατρίδα, οχτροί και μούλοι!

            

            Όπου να πας, ξένος και δούλος, κι όπου

            σταθείς, θα χάνεις κάθε αξία τ’ ανθρώπου.

            Αλλού να γεννηθείς κι αλλού να πας,

            παντού θα σε χτυπούν, αν δε χτυπάς!

            

            Πουθενά δε θα μείνεις. Κάθε λίγο

            θα παίρνεις το δισάκι σου: «Θα φύγω!»

            Οι αλυσίδες σου στο ’να το σακί,

            στ’ άλλο ο τάφος σου – κι ώρα σου κακή!

            

            Τι τα θέλεις φτερά και πλοία κι οδό;

            Ο «ελεύθερός σου κόσμος» είν’ εδώ.

            Κόσμος θανάτου, απάτης και φαλλού!

            Όλα τα ’χεις, γιατί να πας αλλού;

            

            (ψιθυριστά)

            

            Αν ζητάς ανθρωπιά και δίκιο νόμο,

            δεν είν’ εκεί που πας. Ν’ αλλάξεις δρόμο!

            

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

Ο Βάρναλης δεν διαφωνεί ουσιαστικά με τον Καβάφη, αλλά επισημαίνει ότι ακόμη κι αν ξεφύγει από την “Πόλιν” η κοινωνική αδικία υπάρχει παντού και ο μόνος τρόπος είναι να αφιερωθεί ο άνθρωπος στην αντιμετώπισή της.

Διαβάστε το ποίημα του Καβάφη:

Η Πόλις

Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.

Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·

κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμένη.

Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.

Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω

ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,

που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.

Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις—

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ

στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.

Διαβάστε στη “ΜτΧ” το «Αν» του Κήπλινγκ και λεπτομέρειες για τη ζωή του Άγγλου ποιητή: Ρ. Κίπλινγκ, ο συγγραφέας του διάσημου ποιήματος «Αν». Aγάπησε τα παιδιά, αλλά «μισήθηκε» από τους μαθητές γιατί αναγκάζονταν να αντιγράφουν το ποίημα, ως τιμωρία. Ήταν μοναχικός και έχασε δύο παιδιά του…