Σπάνιες φωτογραφίες από το εγκαταλελειμμένο βυζαντινό μοναστήρι των Στροφάδων, όπου “έζησε” επιδρομές και σφαγές. Εκεί μόνασε ο Αγ. Διονύσιος. Νέο βιβλίο με τον τελευταίο μοναχό

Στο Ιόνιο πέλαγος κοντά στη Ζάκυνθο βρίσκεται το μικροσκοπικό νησί Σταμφάνη. Μαζί με τη βραχονησίδα Άρπυια αποτελούν τη νησιωτική συστάδα των Στροφάδων.

Οι Στροφάδες είναι πέρασμα για εκατοντάδες αποδημητικά πουλιά και είναι γνωστές για την πλούσια βλάστησή τους, καθώς είναι γεμάτοι με κέδρους και οπωροφόρα δέντρα. Χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση τα νησάκια μοιάζουν να έχουν δεχθεί “θείο άγγιγμα”. Ένας μικρός παράδεισος επί γης.  Ίσως για αυτό επέλεξε να ζήσει εκεί για 38 χρόνια ο τελευταίος ιερομόναχος του νησιού ο παπά Γρηγόρης. Μέχρι το τέλος της ζωής του.

Μόνιμη κατοικία του ήταν η Ιερά Μονή Στροφάδων, που αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα “οχυρωμένης εκκλησίας” στην Ελλάδα. Το Καστρομονάστηρο που παρά τη φθορά του χρόνου και των πολλαπλών χτυπημάτων που έχει δεχθεί από τους σεισμούς, στέκει ακόμα στο βορειοανατολικό άκρο της νήσου. Πρόκειται για ένα “ζωντανό” αλλά εγκαταλελειμμένο μνημείο μέσα στη θάλασσα.

«Αν δεν στερεωθεί ο Πύργος πιο μόνιμα, στον πρώτο σεισμό θα καταρρεύσει. Κι αν πέσει τώρα, είναι χαμένη υπόθεση. Αυτά δεν μπορούν να ξαναχτιστούν. Κανένας δεν μπορεί να χτίσει κάτι τέτοιο τώρα». Τα λόγια του πατέρα Γρηγορίου, που έχουν καταγραφεί στο νέο βιβλίο των εκδόσεων Πατάκη «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων» των Ρόμπερτ Μακέιμπ και Κατερίνας Λυμπεροπούλου, αποδείχτηκαν προφητικά, καθώς τον Οκτώβριο του 2018 μέρος του μοναστηρίου κατέρρευσε μετά τον ισχυρό σεισμό 6,4 ρίχτερ με αποτέλεσμα πλέον να είναι μη επισκέψιμο.

Οι επιθέσεις και οι δολοφονίες των μοναχών

Το μοναστήρι χτίστηκε τον 13ο αιώνα από τον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Α’ Λάσκαρη. Ήταν αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Τον 16ο αιώνα το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση Σαρακηνών, οι οποίοι σκότωσαν όλους τους μοναχούς.

Το 1568 ο ζακυνθινός κόντες Δραγανίγος Σιγούρος έγινε μοναχός και αργότερα ηγούμενος του Μοναστηριού με το όνομα Δανιήλ. Αργότερα, όταν χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος μετονομάστηκε σε Διονύσιος. Αναδείχθηκε σε Άγιος από την ορθόδοξη εκκλησία. Όταν έφυγε από τη ζωή το 1622, ο Άγιος Διονύσιος ετάφη στη Μονή, όπως είχε ζητήσει.

Όμως, το 1717 το νησάκι δέχτηκε ξανά επίθεση. Αυτή τη φορά από Αγαρηνούς, οι οποίοι αιχμαλώτισαν και δολοφόνησαν τους μοναχούς. Ωστόσο, δυο μοναχοί κρύφτηκαν στον λόγγο και γλίτωσαν. Όταν βρήκαν ευκαιρία πήραν τα λείψανα του Αγίου και τα μετέφεραν σε εκκλησία της Ζακύνθου για να τα προστατέψουν. Εκεί παραμένουν μέχρι και σήμερα. Ο Διονύσιος σήμερα είναι πολιούχος της πόλης.

Ο τελευταίος μοναχός

Από το 1976 μέχρι το 2014, μοναδικός προστάτης του μοναστηρίου ήταν ο πατήρ Γρηγόριος. Ο παπα-Γρηγόρης πέθανε τον Ιούλιο του 2017 λόγω των καρδιακών προβλημάτων. Όμως, πριν να φύγει από τη ζωή διηγήθηκε την καθημερινότητά του και περιέγραψε τη ζωή του ως ερημίτης.  

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων. Αναφορά από ένα άγνωστο νησί του Ιονίου» του φωτογράφου Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ και της Κατερίνας Λυμπεροπούλου, ο μοναχός άντεξε πολλές κακουχίες. Όταν αρρώσταινε, φρόντιζε μόνος του τον εαυτό του. Όταν ο χειμώνας ήταν βαρύς, μπορεί να περνούσαν και πενήντα μέρες για να δει άλλον άνθρωπο.

Ωστόσο, ήταν ικανοποιημένος από τη ζωή του. «Ξυπνούσα κάθε μέρα κι έβλεπα τον ορίζοντα. Έζησα μόνος μου αλλά ελεύθερος» έλεγε. Ήταν αυτάρκης και λιτοδίαιτος. Σπάνια έτρωγε κρέας. Είχε το δικό του γάλα, έφτιαχνε τυρί και μάζευε χόρτα. Ο πάτερ Γρηγόριος ασχολούνταν με αγροτικές δουλειές και λάτρευε τα ζώα του. Στην πραγματικότητα ήταν ένας κτηνοτρόφος-μοναχός.

Το παγκάκι της απελπισίας

Όταν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες, ο βαρκάρης Λάμπης Καλόφωνος επισκεπτόταν το νησί για να αφήσει προμήθειες στον μοναχό. Η πρόσβαση είναι δύσκολη, καθώς δεν υπάρχουν σύγχρονες λιμενικές εγκαταστάσεις.

Μέχρι το 1985 υπήρχε στο νησί και ένας φαροφύλακας. Ο τελευταίος φαροφύλακας Δημήτρης Στήθος διηγήθηκε τις δυσκολίες της ζωής σε ένα ακατοίκητο νησί:

“Η ζωή του φαροφύλακα, στα χρόνια μου τουλάχιστον, δεν ήταν εύκολη. Ήσουν απομονωμένος, απάνου σε κάβους, μακριά από τη στεριά, σε ακατοίκητα νησιά όπου οι μεταφορές γίνονταν με κάτι καΐκια μικρά, πολύ δύσκολα… Το ξέρετε το “παγκάκι της απελπισίας”; Έτσι το έλεγαν οι φαροφύλακες, διότι κοίταζαν από εκεί τη θάλασσα προς τη Ζάκυνθο, αν ερχόταν κάποιος να τους αλλάξει. Κι επειδή πολλές φορές δεν ερχόταν κανείς, το ονόμασαν το παγκάκι της απελπισίας”.

Κατά διαστήματα ο πατήρ Γρηγόριος μετέβαινε στη Ζάκυνθο για να κάνει μερικές λειτουργίες και επέστρεφε στο νησί του. Στη Ζάκυνθο ήταν και στον μεγάλο σεισμό των 6.6 ρίχτερ που έγινε το 1997 με επίκεντρο τους Στροφάδες. Ο μοναχός έσπευσε στη Σταμφάνη. Το μοναστήρι είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές. Όμως, ο πατήρ Γρηγόριος δεν εγκατέλειψε το “σπίτι” του και προσπάθησε μόνος του να αποκαταστήσει ό,τι μπορούσε.

Από το 2014 η υγεία του κλονίστηκε και αναγκάστηκε να μετακομίσει μόνιμα στη Ζάκυνθο. Ωστόσο, ποτέ δεν ξέχασε το μοναστήρι.

Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις που έδωσε στο πλαίσιο της έρευνας για το βιβλίο “Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων” είπε:

– Τι σας λείπει πιο πολύ από τα Στροφάδια;

– Ε, απ’ όλα είχα. Δεν στερούμουν τίποτα. Τώρα δεν κάνει να τρώω αλάτι λόγω νεφρικής ανεπάρκειας…

– Τι ήταν το πιο όμορφο πράγμα που κάνατε εκεί;

– Το τυράκι μου.

– Τι σας ευχαριστούσε περισσότερο;

– Το τυρί μου και τα ζωντανά μου.

– Δεν φοβηθήκατε ποτέ μόνος;

– Όχι. Ούτε μια φορά.

– Τα σκέφτεστε τα Στροφάδια τώρα;

– Ε, ναι, πολύ. Έχουμε αμοιβαία αγάπη…

– Ποιος κάθεται εκεί;

– Μόνιμος δεν είναι κανείς.

– Είστε ο τελευταίος που έμεινε μόνιμα εκεί. Τι είναι αυτό που σας έκανε να μένετε μόνος σας τόσα χρόνια

εκεί;

– Απόφυγα τις ιδιοτροπίες των άλλων κι οι άλλοι τις δικές μου.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες του φωτογράφου Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ από την Ιερά Μονή Στροφάδων από το βιβλίο «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων. Αναφορά από ένα άγνωστο νησί του Ιονίου»: 

Διαβάστε επίσης στην ΜτΧ: «Μανούλα μου σε χαιρετώ, εγώ πάω να μονάσω». Πως ο νεαρός ξυλουργός, που αργότερα έγινε Άγιος, αποχαιρέτισε την οικογένειά του για το Μοναστήρι της Κόνιτσας. Δείτε το κελί του Παΐσιου (drone)