Σουφλί 1913. «Ικετεύομεν ενέργειαν Μητρός Ελλάδος σώσαι εναπομείναντας». Η δραματική έκκληση για την Βουλγαρική βία

Γράφει ο δημοσιογράφος , ιστορικός ερευνητής Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Το 1913, η χρονιά με τις μεγαλειώδεις νίκες του ελληνικού στρατού εναντίον των Βουλγάρων σε όλα τα μέτωπα της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, υπήρξε άκρως δραματική για τους κατοίκους  του Σουφλίου, που βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν την απόλυτη εκδικητικότητα των ηττημένων Βουλγάρων.

Όπως είναι γνωστό, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τον Οκτώβριο του 1912 οι Βούλγαροι νικώντας τους Τούρκους προώθησαν τις θέσεις τους στην Ανατολική και τη Δυτική Θράκη ως σύμμαχοι των Σέρβων, των Ελλήνων και τω Μαυροβούνιων. Λίγους μήνες αργότερα όμως διασπάστηκε η συμμαχία και άρχισε ο ελληνοβουλγαρικός ή Β’ Βαλκανικός Πόλεμος.

Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου που έγινε δεκτή τον Αύγουστο του 1913, υπήρξε άδικη για την ελευθερωμένη Θράκη. Με δυτικό όριο τη γραμμή του Νέστου, η Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία. Έτσι έσβησε άδοξα το πρώτο όνειρο της απελευθέρωσης.

Η εν συνεχεία συνθήκη της Κωνσταντινούπολης με την οποία επισημοποιήθηκε η συνθήκη του Βουκουρεστίου οριστικοποίησε, αυτό που ήθελαν να αποφύγουν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι της Θράκης. Μια βουλγαρική κατοχή. Οι Βούλγαροι άρχισαν να προωθούνται σταδιακά και να καταλαμβάνουν εδάφη της Θράκης, από τον Οκτώβριο του 1913. Ο πληθυσμός της περιοχής βρέθηκε σε απόγνωση.

Από την πρώτη όμως είσοδο των Βουλγάρων στο Σουφλί στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, είχαν αρχίσει οι απηνείς διωγμοί. Σαν αποτέλεσμα αυτών των διωγμών άρχισαν οι Σουφλιώτες να εγκαταλείπουν μαζικά την πόλη τους και να καταφεύγουν εκεί που δεν υπήρχαν Βούλγαροι. Έφταναν ακόμα και στη Θεσσαλονίκη, ίσως και μακρύτερα.

Το τηλεγράφημα του Δημητρίου Αντωνιάδη

Την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη του μεταξιού, περιέγραψε σε ένα τηλεγράφημά του από τη Θεσσαλονίκη προς τη Βουλή των Ελλήνων, ο ιατρός Δημήτριος Αντωνιάδης, εξ ονόματος των προσφύγων.

Το ιστορικό αυτό τηλεγράφημα σώζεται στο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών και αποτελεί μέρος της ιστορίας του Σουφλίου. Το τηλεγράφημα εστάλη από τη Θεσσαλονίκη και ελήφθη στη Βουλή των Ελλήνων στις 22 Φεβρουαρίου 1913.

Κατά περίεργο τρόπο στα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής αναφέρεται ότι ανακοινώθηκε το τηλεγράφημα του Αντωνιάδη στις 22 Νοεμβρίου 1922. Αυτό σημαίνει ότι καθυστέρησε απελπιστικά η ανακοίνωση του τηλεγραφήματος ή ότι τον Νοέμβριο ο Αντωνιάδης έστειλε και άλλο τηλεγράφημα.

Πάντως το Φεβρουάριο του 1913 δεν υπάρχει στα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής, ανακοίνωση τηλεγραφήματος από το Σουφλί. Το σωζόμενο κείμενο του τηλεγραφήματος του Αντωνιάδη, δείχνει την τραγική κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στο Σουφλί και είναι το ακόλουθο:

«Από κατοχής υπό Βουλγάρων Δυτικής Θράκης, απαίσιος διεξάγεται αγών εναντίον πατρίδος ημών Σουφλίου, αριθμούσης ελληνικόν αμιγή πληθυσμόν δώδεκα χιλιάδων ψυχών. Οικίαι, καταστήματα λεηλατηθέντα παραδίδονται Βουλγάροις πρόσφυξι. Εκκλησίαι, σχολεία, κατελήφθησαν. Αδελφαί, θυγατέρες, σύζυγοι ημών ατιμάζονται. Φυλακίσεις, απελάσεις, δαρμοί, βασανιστήρια, κρατούσιν εν απογνώσει εναπομείναντες. Ικετεύομεν ενέργειαν Μητρός Ελλάδος σώσαι εναπομείναντας κινδυνεύοντας εκ πείνης, ταλαιπωριών, κακώσεων και βασανιστηρίων ανωτέρων περιγραφής.

Εξ ονόματος προσφύγων Σουφλίου

Δημήτριος Αντωνιάδης

Ιατρός»

Η κατάσταση που δημιούργησαν οι Βούλγαροι στο Σουφλί, ήταν τόσο δραματική, που οι Σουφλιώτες βλέποντας ότι η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου παγίωνε την παρουσία των ηττημένων Βουλγάρων στην πόλη τους και ότι η Ελλάδα που είχε φτάσει έως την Κορνοφωλιά, τέσσερα χιλιόμετρα νότια, θα παρέδιδε την περιοχή στους Βουλγάρους και θα αποχωρούσε, σκέφθηκαν να απευθυνθούν ακόμα και στην Οθωμανική κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη.

Αναφορά των Σουφλιωτών προς την Υψηλή Πύλη

Στις 10 Σεπτεμβρίου («Σκριπ» 10 Σεπτεμβρίου 1913 και «Εμπρός» 11 Σεπτεμβρίου 1913) οι κάτοικοι του Σουφλίου αναγκάσθηκαν να ζητήσουν με αναφορά τους στην Υψηλή Πύλη, να υπάρξει στην περιοχή τους τουρκική κυριαρχία και όχι βουλγαρική! Έκαναν δηλαδή αναγκαστική επιλογή τυράννου… Ή ότι έλεγε το αρχαιοελληνικό ρητό «δυοίν κακοίν προκειμένοιν, το μη χείρον βέλτιστον»…

Η αναφορά τους, που έγινε γνωστή λίγο αργότερα, είχε σαν επίλογο την θέληση των Σουφλιωτών, αφού δοκίμασαν την βουλγαρική και την τουρκική κυριαρχία, να προτιμούν την τουρκική. Διεμήνυαν στην Υψηλή Πύλη:

«Ημείς οι Έλληνες κάτοικοι Σουφλίου 12 χιλιάδες, Κιουπλίου (είναι εκείθεν του Έβρου και ανήκει σήμερα στην Τουρκία) 3 χιλιάδες, Τσιαμ 1500, Σαλτίκ (Λάβαρα σήμερα) 3 χιλιάδες, Ντογαντζή χίλιοι, Μάνδρας πεντακόσιοι, ήτοι εν όλω 26 χιλιάδες Έλληνες πληροφορηθέντες ότι η τύχη της Θράκης και του νομού Αδριανουπόλεως συζητείται υπό των δυνάμεων, συναθροισθέντες εις γενικήν συγκέντρωσιν εξελέξαμε τους αντιπροσώπους μας, εις ούς αναθέσαμεν να υποβάλωσιν εις τας Υμετέρας Υψηλότητας  τας επομένας αποφάσεις ημών.

Κατά τους εννέα μήνας, καθ’ ους η χώρα αύτη ευρίσκετο υπό την βουλγαρικήν διοίκησιν οι Βούλγαροι έχυσαν τόσον αίμα αθώων ανδρών, γυναικών και παιδίων, διέπραξαν τόσας απανθρωπίας και αγριότητας, εποδοπάτησαν τόσον αναιδώς τον πολιτισμόν, ώστε αποκρούομεν πάσαν συζήτησιν ή απόφασιν προς επάνοδον αυτών ενταύθα, μολονότι απίθανον.

Αποκρούομεν κατηγορηματικώς την επάνοδον εις την Θράκην των Βουλγάρων οίτινες δια των φόνων, αρπαγών, δηώσεων, λεηλασιών, κλοπών, ατιμώσεων, κατερειπώσεων, μετέβαλον εις σωρόν ερειπίων την χώραν ταύτην ήτις προ εννέα μηνών ήτο η γη της Επαγγελίας, δεν δεχόμεθα και δεν θα δεχθώμεν τους αιμοχαρείς και αγρίους Βουλγάρους οίτινες ούτε ίχνος πολιτισμού αφήκαν ενταύθα.

Άνευ ουδενός φόβου διακηρύττομεν ρητώς και ανεκκλήτως ότι εν ή περιπτώσει επιτραπή εις την Βουλγαρίαν να επιστρέψη ενταύθα δεν θα λάβωμεν υπόψη ούτε ζωήν ούτε περιουσίαν αλλά θα αντισταθώμεν κατά του βουλγαρικού στρατού όστις εδολοφόνησε και κατέστρεψε την τιμήν των οικογενειών μας, θα υπερασπίσωμε δε μέχρι τελευταίας αναπνοής την αγαπητήν μας πατρίδα, την οποίαν δεν θα παραδώσωμεν ειμή μόνον μεταβεβλημένην εις τέφραν και σποδόν…».

Αξίζει να υπενθυμίσουμε εδώ, ότι από τον Αύγουστο 1913 με έμμεση ελληνοτουρκική υπόδειξη ανακηρύχθηκε η αυτονομία της ευρύτερης περιοχής της Γκιουμουλτζίνας. Η λεγόμενη Δημοκρατία της Γκιουμουλτζίνας πρόβλεψε την στρατιωτική και διοικητική διαίρεση της περιοχής στον τομέα της Γκιουμουλτζίνας με Οθωμανό πρόεδρο.

Στον τομέα του Δεδέαγατς και του Σουφλίου, προβλέφθηκε  η τοποθέτηση Ελλήνων προέδρων. Το Σουφλί αντιπροσώπευσε ο ιατρός Κ. Κουρτίδης. Οι αναμνήσεις όλων των Θρακών από εκείνη τη Βουλγαρική κατοχή είναι απολύτως δυσάρεστες. Η παρουσία των Βουλγάρων στη Θράκη τότε, αλλά και αργότερα το 1941 υπό άλλες συνθήκες, έχει αποτυπωθεί στην ιστορική μνήμη των Θρακών με τα μελανότερα χρώματα, εξαιτίας της βαρβαρότητας των Βουλγάρων, του πνεύματος ρεβανσισμού που τους κατείχε, της πρακτικής αφελληνισμού της περιοχής και της ιδέας που είχαν ότι επιτέλους κατόρθωσαν να φτάσουν στη θάλασσα του Αιγαίου.

Μια πολύτιμη προξενική αναφορά

Εξ άλλου, στα αρχεία του Ιδρύματος Ελευθερίου Βενιζέλου έχει διασωθεί μια έκθεση του Ελληνικού Προξενείου Ξάνθης προς το υπουργείο Εξωτερικών για την κατάσταση που επικρατούσε στη Δυτική Θράκη, η οποία τελούσε υπό Βουλγαρική κατοχή. Η έκθεση έχει ημερομηνία 12 Νοεμβρίου 1915 και αποτελείται από 19 σελίδες.

Περιέχει στοιχεία και περιγραφές που απεικονίζουν τις προσπάθειες της ηττημένης Βουλγαρίας να αφελληνίσει πλήρως την περιοχή. Από το Σουφλί, σύμφωνα πάντα με την αναφορά του προξενείου Ξάνθης, μετανάστευσαν μαζικά κατά το 1914 πάρα πολλά άτομα. Από τους 10.000 κατοίκους είχαν μείνει το πολύ 300 οικογένειες, και αυτές κρατήθηκαν με τη βία, για να διδάξουν σε Βουλγάρους επήλυδες την τέχνη της σηροτροφίας, που οι Σουφλιώτες γνώριζαν τόσο καλά, κάνοντας τα μετάξια τους γνωστά διεθνώς.

Τα δεινοπαθήματα των κατοίκων του Σουφλίου από τους Βούλγαρους κατακτητές ήταν απερίγραπτα. Ο διωγμός των κατοίκων του Σουφλίου κατά την αναφορά του Προξενείου Ξάνθης «παρουσιάζει μίαν αλγεινήν εικόνα της Βουλγαρικής ωμότητος και αποδεικνύει την ασυμβίβαστον αντίθεσιν μεταξύ Ελληνικού πολιτισμού και Βουλγαρικής βαρβαρότητος».

Πάντως  την 1η Μαρτίου 1913 είχαν υποβάλει στη Βουλή υπόμνημα περί της Ελληνικότητας των επαρχιών της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και των θυσιών του Ελληνισμού προς απελευθέρωση αυτών ως αντιπρόσωποι οι Ι. Δελίου, Ι. Θεοδωρίδης, Ι. Παπαπαύλου, Δ. Ταξής, Κ. Φλέσσας και Α.  Ρουσόπουλος.

Η ελευθερία όμως αργούσε ακόμα, ειδικά για τη Θράκη.

Υστερόγραφο

Για τα δεινοπαθήματα των Σουφλιωτών, κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής διαβάστε αναλυτικότερα στο https://sitalkisking.blogspot.com/2013/07/1913-19.html

ΠΗΓΕΣ

*Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών

*Αρχείο Ιδρύματος Ελευθερίου Βενιζέλου

*Τύπος εποχής