Σοφία Σλήμαν. Η γυναίκα που έφτιαξε το σανατόριο Σωτηρία πριν από το Υπ. Υγείας. Γιατί ένα περίπτερο ονομάστηκε «Τριανταφυλλάκι»

Η Σοφία Σλήμαν, η σύζυγος του Ερρίκου Σλήμαν που ανέσκαψε την Τροία και τις Μυκήνες, αποφάσισε να ασχοληθεί με την φυματίωση που σάρωνε εκείνη την εποχή, με πολλά θύματα και τεράστιες συνέπειες στην κοινωνία.

Έως το τέλος του 19ου αιώνα, στην Ελλάδα, όσοι έπασχαν από φυματίωση και ανήκαν σε φτωχά κοινωνικά στρώματα ήταν καταδικασμένοι, καθώς δεν υπήρχαν οργανωμένες ασφαλιστικές δομές, ούτε καν Υπουργείο Υγείας. Αντίθετα, οι πιο οικονομικά επιφανείς άρχισαν να ταξιδεύουν στο εξωτερικό στα λεγόμενα αλπικά σανατόρια.

Εκείνη την εποχή άρχισαν να χορηγούνται και οι πρώτες υποτροφίες από το Δήμο Αθηναίων ή από το Πανεπιστήμιο σε γιατρούς, προκειμένου να λάβουν ειδική εκπαίδευση σε σανατόρια της Ευρώπης.

Όταν το 1890, ο Ερρίκος Σλήμαν πέθανε και η Σοφία στράφηκε στην κοινωνική προσφορά.

Ο Φώτης Βλαστός, πνευμονολόγος και πρόεδρος του “Μουσείου Σωτηρία”,  είχε αναφέρει  στην “Μηχανή του Χρόνου” ότι «ο καλύτερος τρόπος για να δώσει νόημα στη ζωή της δεν είναι να επαναπαυτεί στα πλούτη της και να καλοπερνά σε όμορφα μέρη της Ευρώπης, αλλά να δράσει στην κοινωνία της οποίας είναι μέλος. Έτσι, ίδρυσε μια εταιρεία κοινωνικής προστασίας των φυματικών, με το όνομα «Σωτηρία».

Όλα ξεκίνησαν όταν ο προσωπικός της γιατρός την συνόδευσε στο νοσοκομείο «Ελπίς», το οποίο τότε βρισκόταν στην Ακαδημίας. Εκεί, της έδειξε το υπόγειο του κτιρίου, όπου επικρατούσαν άθλιες συνθήκες.

Η Σλήμαν έκπληκτη αντίκρισε να στοιβάζουν κακήν κακώς σε λίγους θαλάμους τραυματίες από το μέτωπο του πολέμου του 1897 μαζί με φυματικούς ασθενείς. Αμέσως κατάλαβε ότι οι στρατιώτες θα είχαν την τύχη των υπόλοιπων ασθενών.

Έτσι, της ήρθε η ιδέα να δημιουργήσει έναν χώρο όπου θα μπορούσαν οι φυματικοί να έχουν ειδική θεραπεία, μακριά από τους υπόλοιπους ασθενείς. Για το σανατόριο επέλεξε μία έκταση που άνηκε στην Ιερά Μονή Πετράκη. Έτσι ξεκίνησε η ανέγερση του Νοσοκομείου Σωτηρία. Ο κ. Βλαστός το επιβεβαιώνει:

«Η Σοφία Σλήμαν εκμεταλλεύτηκε το κύρος και τις γνωριμίες της και το συμβούλιο της Μονής Πετράκη παραχώρησε την έκταση για την ανέγερση του ιδρύματος»

Ένας σημαντικός παράγοντας για τις διαπραγματεύσεις της Μονής με τη Σλήμαν ήταν ότι ένας θείος της ήταν Μητροπολίτης στην Τρίπολη. Η Ιερά Μονή τελικά συμφώνησε υπό ένα όρο: να παρέχει το 10% των κλινών του νέου σανατορίου σε φυματικούς κληρικούς.

Η περιοχή ήταν απομακρυσμένη από την πόλη, με αποτέλεσμα το εγχείρημα της Σλήμαν να μην προκαλέσει αντιδράσεις. Τότε, ο χώρος όπου χτίστηκε το Σωτηρία αποτελούσε εξοχή για την Αθήνα.

Σε αυτό νοσηλεύονταν όσοι είχαν οικονομικά προβλήματα, χωρίς κανένα κόστος. Οι πλούσιοι πήγαιναν στο Γκσταντ και σε άλλα θέρετρα της Ελβετίας.

Το πρώτο περίπτερο που λειτούργησε στο σανατόριο, ονομάστηκε Σωτηρία. Εγκαινιάστηκε στις 6 Ιουνίου του 1905, περιλάμβανε 40 κλίνες. Γύρω από αυτό άρχισαν να κατασκευάζονται τα υπόλοιπα κτίρια του ιδρύματος. Μετά από κάποια χρόνια, κατέληξε να έχει 1.200 κλίνες.

Από τα πρώτα χρόνια, μέσα στον χώρο κατασκευάστηκε εκκλησία, όπου έβρισκαν καταφύγιο πολλοί φυματικοί. Προσεύχονταν για να γλιτώσουν από το χτικιό ή να γίνουν καλά. Ο ναός είχε μόνιμο ιερέα.

Τον Δεκέμβριο του 1911, η Σλήμαν έλαβε την άδεια για να διοργανώσει έρανο, τα έσοδα του οποίου προορίζονταν για το σανατόριο. Νεαρές Αθηναίες έδιναν συμβολικά ένα τριαντάφυλλο σε όλους τους δωρητές και έτσι το νέο περίπτερο που χτίστηκε από τα χρήματα του εράνου, ονομάστηκε «Τριανταφυλλάκι».

Η ίδια περίμενε τον Ελευθέριο Βενιζέλο έξω από το σπίτι του και μόλις κατέβηκε να μπει στο αυτοκίνητό του, για να πάει στο γραφείο του, του προσέφερε ένα τριαντάφυλλο. Έκανε τη μεγαλύτερη δωρεά.

Όταν οι ασθενείς σταδιακά αυξήθηκαν, έγινε διαχωρισμός ως προς τα νοσήλεια. Όσοι είχαν τη δυνατότητα πλήρωναν, ενώ οι υπόλοιποι νοσηλεύονταν δωρεάν. Η καθημερινότητα όμως ήταν ίδια για όλους.

Το κείμενο αποτελεί μέρος της μεγάλης έρευνας της “Μηχανής του Χρόνου” για την πορεία της φυματίωσης στην Ελλάδα και τα πρώτα σανατόρια. Δείτε εδώ το τρέιλερ του επεισοδίου.