Σμιθ, Σμιτ και Φεράρι. Γιατί τα πιο κοινά ευρωπαϊκά επώνυμα σχετίζονται με το επάγγελμα του σιδηρουργού. Πως επιβίωσαν

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στη Δυτική Ευρώπη οι άνθρωποι ξεκίνησαν να υιοθετούν επίθετα στον μεσαίωνα. Σε πολλές περιπτώσεις ήταν το επάγγελμα που έκανε κάποιος ή το παρατσούκλι του.

Την εποχή εκείνη οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι. Έτσι θα ήταν λογικό να υποθέσουμε ότι στη μεγάλη τους πλειοψηφία τα σημερινά επώνυμα των δυτικών Ευρωπαίων θα συνδέονταν με τα δύο αυτά επαγγέλματα. Όμως αυτό δεν ισχύει για σχεδόν κανένα δυτικοευρωπαϊκό λαό.

Σμιθ, Σμιτ, Φεράρι

Όσο και να φαίνεται περίεργο το επάγγελμα του σιδηρουργού ή σιδερά είναι αυτό που έχει δώσει το πιο κοινό επώνυμο στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και γενικότερα στον αγγλοσαξωνικό κόσμο. Είναι το πασίγνωστο επώνυμο «Σμιθ» (Smith).

Το ίδιο ισχύει επίσης, στη Γερμανία με το «Σμιτ» (Schmidt) και τις παραλλαγές του Schmitt και Schmitz. Πριν από μερικούς αιώνες ήταν το πιο κοινό επώνυμο στους Γερμανούς. Σήμερα είναι το δεύτερο πιο κοινό επώνυμο μετά από αυτό του «Μίλερ» (Müller) που σημαίνει μυλωνάς στα γερμανικά.

Στην Ιταλία το όνομα «Φεράρι» (Ferrari) είναι το δεύτερο πιο κοινό επώνυμο. Είναι ο πληθυντικός του “Φεράρο” (Ferraro), που σημαίνει σιδηρουργός καθώς “φέρο” (ferro) στα ιταλικά σημαίνει σίδηρος.

Το πιο κοινό ιταλικό επώνυμο είναι το «Ρόσι» (Rossi) -στη βόρεια Ιταλία- και η παραλλαγή του «Ρούσο» (Russo) -στη νότια Ιταλία και τη Σικελία. Το “Ρόσι” είναι ο πληθυντικός του “ρόσο” (rosso) που σημαίνει κόκκινο χρώμα.

Αν και δεν έχει εξακριβωθεί η ακριβής προέλευση του επωνύμου, η πιο πειστική θεωρία είναι ότι υποδηλώνει κάποιον που έχει κατακόκκινη επιδερμίδα εξαιτίας του ήλιου.

Έτσι είναι πιθανόν να προήλθε ως παρατσούκλι για τους ανθρώπους με πολύ άσπρη επιδερμίδα που όταν εκτίθεται στον ήλιο αποκτά κόκκινο χρώμα.

Σμιθ, το πιο κοινό αγγλικό επώνυμο

Ο λόγος γιατί το επάγγελμα του σιδηρουργού έδωσε το πιο κοινό επώνυμο τη Βρετανία και το δεύτερο πιο κοινό σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες οφείλεται στο γεγονός ότι στο μεσαίωνα σε κάθε χωριό -ακόμη και τα πιο μικρά- υπήρχε ένας σιδηρουργός.

Όλοι στο χωριό τον ήξεραν ως «ο σιδηρουργός». Το ίδιο ίσχυε και για τους γιούς του που εργάζονταν στο εργαστήριο του πατέρα τους ως βοηθοί. Τους ξεχώριζαν από το βαπτιστικό τους.

Κάτι παρόμοιο δεν μπορούσε να γίνει για τους άλλους κατοίκους ενός χωριού στο μεσαίωνα αφού αυτοί ήταν σχεδόν όλοι τους αγρότες και κτηνοτρόφοι. Έτσι τα επώνυμα γι’ αυτούς ήταν συνήθως το βαπτιστικό ή το παρατσούκλι κάποιου προγόνου τους.

Το επάγγελμα του σιδηρουργού συνήθως επέφερε ένα καλό εισόδημα για μέλος της κατώτερης τάξης.

Έτσι οι σιδηρουργοί έκαναν πολλά παιδιά αφού μπορούσαν να τα θρέψουν

Γιατί οι σιδηρουργοί επιβίωναν στους πολέμους;

Αυτό, ωστόσο, που συνέβαλε στο να έχουν οι σιδηρουργοί πολλούς απογόνους ήταν το γεγονός ότι στον μεσαίωνα και τη νεότερη εποχή δεν έπαιρναν μέρος σε μάχες.

Οι σιδηρουργοί συμμετείχαν σε πολεμικές εκστρατείες στη διάρκεια των οποίων έφτιαχναν και επιδιόρθωναν όπλα.

Όμως λόγω των πολύτιμων υπηρεσιών τους παρέμειναν πάντα στο στρατόπεδο και μακριά από την πρώτη γραμμή. Ακόμη και αν έχανε η πλευρά τους, τα εχθρικά στρατεύματα σέβονταν τους σιδηρουργούς προκειμένου να εργαστούν για τη δική τους πλευρά.

Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις μαχών του μεσαίωνα όπου ένα στράτευμα που είχε νικήσει έσφαξε όλους τους αιχμαλώτους στρατιώτες αλλά όχι τους σιδηρουργούς.

Έτσι αυτοί επιβίωναν από τις μάχες και συνέχιζαν να διαιωνίζονται όταν ακόμη και οικογένειες των ανώτερων τάξεων αφανίζονταν.

Για παράδειγμα, στο τέλος του Εκατονταετούς Πολέμου (1337-1453) σχεδόν οι μισοί σπουδαίοι αριστοκρατικοί οίκοι είχαν απομείνει δίχως κανένα άρρενα μέλος!

Τα γαλλικά επώνυμα

Βέβαια υπάρχουν και ευρωπαϊκοί λαοί όπου το όνομα «σιδηρουργός» δεν είναι το πιο κοινό ή δεύτερο κοινό επώνυμο. Στη Γαλλία το πιο κοινό επώνυμο είναι «Μάρτιν» (Martin). Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την προέλευσή του και γιατί είναι τόσο κοινό.

Κάποιοι θεωρούν ότι ξεκίνησε από κάποιο μεγάλο φεουδάρχη πριν από το 1000 μ.Χ. ο οποίος είχε αποκτήσει πολλούς γιους με τις γυναίκες των δουλοπάροικών του. Όλοι αυτοί απέκτησαν το παρατσούκλι «γιος του Μάρτιν», το οποίο έγινε αργότερα επώνυμο των απογόνων τους ως «Μάρτιν».

Άλλοι θεωρούν ότι οι ρίζες του είναι παλαιότερες και ανάγονται στην κελτική φυλή «Μαιρτίνη» που κατοικούσαν σε περιοχές της σημερινής Γαλλίας στα ρωμαϊκά χρόνια.

Παρεμπιπτόντως, το δεύτερο πιο κοινό επώνυμο στη Γαλλία είναι «Μπερνάρντ» (Bernard) που σημαίνει «δυνατός ή γενναίος σαν αρκούδα», ένα μεσαιωνικό παρατσούκλι που αποδιδόταν σε δυνατούς ή γενναίους.

Αρχική εικόνα. Απεικόνιση σιδηρουργού σε αγγλικό βιβλίο του 1606. Πηγή Wikipedia