Σκεύος Ζερβός. Ο σφουγγαράς που έγινε διάσημος ιατρός και “πατέρας της τηλεϊατρικής”. Πώς βρήκε τη νόσο των σπογγαλιέων

Όλοι γνωρίζουν το τεστ Παπ που πήρε το όνομά του από τον σπουδαίο Έλληνα επιστήμονα Γεώργιο Παπανικολάου. Πόσοι όμως γνωρίζουν τη νόσο Σκεύου Ζερβού που “βαφτίστηκε” προς τιμήν ενός εξίσου σπουδαίου Καλυμνιώτη γιατρού;

Θεωρείται ο “πατέρας της τηλεϊατρικής”, ανακάλυψε την αιτία πίσω από τη νόσο που μάστιζε το Αιγαίο, πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση γεννητικών οργάνων και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα!

Ο Σκευοφύλαξ Ζερβός γεννήθηκε στην Κάλυμνο το 1875. Με πατέρα σφουγγαρά, ακολούθησε κι ο ίδιος από μικρή ηλικία το επάγγελμα του τόπου του. Και πριν κλείσει τα 20, επλήγη από την μυστηριώδη αρρώστια που “χτυπούσε” τους κύκλους του: τη νόσο των γυμνών δυτών.

Το γεγονός αυτό, συνδυαστικά με την κλίση του στα γράμματα και τα αλτρουιστικά του αισθήματα, τον ώθησαν να σπουδάσει Ιατρική. Μόλις ο Σκεύος τελείωσε το γυμνάσιο, εισήχθη στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε με άριστα. Συνέχισε τις σπουδές του στην Γερμανία, την Αγγλία, τη Δανία.

Προτού επιστρέψει στην Ελλάδα, έζησε, εργάστηκε και διέπρεψε σε κορυφαία νοσοκομεία του εξωτερικού.

Οι καινοτομίες του Ζερβού

Ο πρώτος τομέας που μεγαλούργησε ο Σκεύος Ζερβός ήταν οι μεταμοσχεύσεις. Υπήρξε πρωτοπόρος. Στη Σμύρνη, όπου το 1902 εργαζόταν ως γιατρός, πραγματοποίησε τα πρώτα πειράματα μεταμόσχευσης γεννητικών οργάνων σε σκύλους. Λίγα χρόνια αργότερα, εφάρμοσε με επιτυχία την δύσκολη επέμβαση από πίθηκο σε άνθρωπο! Ήταν η πρώτη μεταμόσχευση όρχεων παγκοσμίως.

Περίπου την ίδια περίοδο, παρουσίασε τη μελέτη του για τη νόσο που μάστιζε τους γυμνούς σπογγαλιείς.

Αρκετές φορές οι γυμνοί δύτες όταν ξεκολλούσαν τα σφουγγάρια από το βυθό, έρχονταν σε επαφή με ένα μικροοργανισμό που είχε την ιδιότητα να εκκρίνει δηλητηριώδες υγρό. Το δέρμα του δύτη μελάνιαζε, αφήνοντας πληγή που αργούσε να επουλωθεί. Τη νεκρωτική δερματίτιδα των σπογγαλιέων ανακάλυψε ο Σκεύος Ζερβός.

Ο Ζερβός ανακάλυψε ότι προκαλείται από τα κοιλεντερωτά ακτίνια, ένα είδος σκουληκιών που ζει στις ρίζες των σφουγγαριών και εκκρίνει ένα δηλητηριώδες υγρό. Όταν αυτό έρθει σε επαφή µε το δέρμα του δύτη προκαλεί αρχικά υψηλό πυρετό, έντονο κνησμό και πόνο. Στη συνέχεια, η πληγείσα επιφάνεια μολύνεται, παθαίνει γάγγραινα αφήνοντας βαθύ τραύμα όπου υπάρχει πύον.

Επρόκειτο για μία σπουδαία ιατρική διαπίστωση. Γι’ αυτό και προς τιμήν του, το 1934 η Ιατρική Ακαδημία των Παρισίων ονόμασε την πάθηση των γυμνών δυτών, «Νόσο Σκεύου Ζερβού».

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εκλέχτηκε υφηγητής της Μαιευτικής, της Γυναικολογίας και της Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δεν επαναπαύτηκε όμως στον τίτλο και το κύρος της θέσης.

Ο Αγώνας για τα Δωδεκάνησα

Εκτός από μεγάλος επιστήμονας, ο Σκεύος Ζερβός διακρινόταν για τον πατριωτισμό του. Το μεγαλύτερό του όνειρο ήταν να δει τα Δωδεκάνησα να ελευθερώνονται και να προσαρτώνται στην Ελλάδα.

Τον Απρίλιο του 1912 ίδρυσε τον Αιγαιοπελαγίτικο Σύλλογο που είχε ως στόχο την ένωση με την ηπειρωτική Ελλάδα. Πραγματοποίησε αρκετές συναντήσεις με τον πρέσβη της Ιταλίας στην Αθήνα για αυτό το σκοπό, χωρίς όμως να καταφέρει κάτι.

Στους Βαλκανικούς πολέμους κατατάχθηκε εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό με τον βαθμό του Ιατρού (Λοχαγός) και υπηρέτησε στο 10ο ορεινό χειρουργείο. Μεταπολεμικά, ανέπτυξε στενή σχέση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον οποίο μάλιστα συνόδευσε στην υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών το 1920!

Το 1923 ως πληρεξούσιος Αθηνών και Πειραιώς στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση και πρόεδρος του Εκπαιδευτικού της Τμήματος αποκάλυψε τη δέσμευση μεγάλου χρηματικού ποσού από τα κληροδοτήματα που έμεναν ανενεργά στα χέρια ιδιωτών και των τραπεζών.

Το ποσό, που εκτιμήθηκε στις 5 δισεκατομμύρια δραχμές, χρηματοδότησε έργα, όπως η λειτουργία της Ακαδημίας Αθηνών, η κατασκευή του νοσοκομείου Ερυθρός Σταυρός, της Σιβιτανίδειου Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων, η Στρατιωτική Λέσχη Αθηνών και ναυπηγήθηκε το οπλιταγωγό Άρης.

Στις εκλογές του ίδιου έτους ο Ζερβός εκλέχτηκε βουλευτής Αθηνών, με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Ήρθε όμως σε ρήξη με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αφού ο Έλληνας πολιτικός είχε επιλέξει να εγκαταλείψει το δωδεκανησιακό ζήτημα. Για τον Καλυμνιώτη γιατρό παρέμενε η νούμερο 1 προτεραιότητα.

Πατέρας της Τηλεϊατρικής

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, ο Σκεύος Ζερβός προέτρεπε τους Δωδεκανήσιους να καταταγούν στο Εθνικό Στρατό. Έτσι, όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα, γνωρίζοντας ότι κινδυνεύει να συλληφθεί, λόγω της αγωνιστικής πολιτικής του δράσης, κατέφυγε στην Αίγυπτο. Από εκεί, αργότερα, στην Κεντρική Αφρική.

Στα χρόνια της αυτοεξορίας του, ο Έλληνας γιατρός αρρώστησε βαριά. Αυτό στάθηκε ως αφορμή για την επόμενη επιστημονική του έμπνευση. Άρχισε να οραματίζεται πόσο πολύτιμη θα ήταν μια εφεύρεση που θα επέτρεπε την εξέταση ενός ασθενή από ειδικευμένους γιατρούς εξ αποστάσεως. Για τα επόμενα χρόνια εργάστηκε εντατικά πάνω στην ιδέα του και το 1946 την παρουσίασε επίσημα στην Ακαδημία Αθηνών.

Μέσω της «Τηλεξέτασης» μπορούσε να αφουγκραστεί τους σφυγμούς ενός αρρώστου από απόσταση. Η ανταπόκριση της επιστημονικής κοινότητας ήταν μεγάλη και τα σχόλια διθυραμβικά. Το όραμα του Ζερβού θεωρήθηκε το θεμέλιο της τηλεϊατρικής και ο Καλυμνιώτης γιατρός κηρύχθηκε τιμητικά καθηγητής του πανεπιστημίου του Ιλλινόις και επίτιμος καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

Άφησε την τελευταία του πνοή, πλήρης ημερών, στις 13 Αυγούστου του 1966. Πέθανε τυφλός και φτωχός, αφού είχε δώσει όλη του την περιουσία στον αγώνα.

Πρόλαβε όμως να δει το όνειρό του να πραγματοποιείται. Τα Δωδεκάνησα έγιναν μέρος του ελληνικού κράτους. Παρασημοφορήθηκε για την προσφορά του τόσο από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄, καθώς και από την Ακαδημία Αθηνών και από την τοπική αυτοδιοίκηση της Καλύμνου. Ανακηρύχθηκε «Αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα της Δωδεκανήσου».