Simone Biles, Noah Lyles και Michael Phelps έχουν ΔΕΠΥ. Πως λειτουργεί η διαταραχή στους ολυμπιονίκες. Το πιθανό πλεονέκτημα

Στην πρώτη του ανάρτηση στα social mediamtx μετά το χρυσό μετάλλιο στα 100 μ. ανδρών, ο Ολυμπιονίκης Noah Lyles έστειλε ηχηρό μήνυμα ενδυνάμωσης: «Έχω άσθμα, αλλεργίες, δυσλεξία, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, άγχος και κατάθλιψη. Αλλά, σας το λέω, οτιδήποτε και αν έχετε δεν είναι αυτό που θα καθορίσει τι μπορείτε να κάνετε». Η αποκάλυψή του τον κατέταξε στη λίστα των κορυφαίων αθλητών που έχουν μιλήσει ανοιχτά για την υγεία τους, και τους οποίους φαίνεται να συνδέει μια από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής ηλικίας που, σε μεγάλο ποσοστό, θα συνεχίσει στην ενήλικη ζωή: η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Η ΔΕΠΥ αφορά το 5-7% των παιδιών παγκοσμίως και, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης ΔΕΠΥ, εκδηλώνεται συνήθως κατά την προσχολική ηλικία με δυσκολία στη διατήρηση της εστιασμένης προσοχής, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα, συνοδεία συχνά άλλων συναισθηματικών προβλημάτων ή διαταραχών συμπεριφοράς. Στους ενήλικες, το τρίπτυχο απροσεξία-υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα παραμένει αλλά εκδηλώνεται με άλλους τρόπους όπως εσωτερικό συναίσθημα ανησυχίας, ακατάσχετης φλυαρίας, κακές σχέσεις στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή, υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, μειωμένη αυτοεκτίμηση και αναζήτηση δραστηριοτήτων με στοιχεία διέγερσης και κινδύνου.

Πολλά από τα παραπάνω εντοπίζονται σε συνεντεύξεις αθλητών με διαγνωσμένη ΔΕΠΥ. «Δεν μου άρεσε ποτέ το διάβασμα· μου άρεσε μόνο να τραγουδάω, να χορεύω, να τρέχω» δήλωσε η Κινέζα αθλήτρια στίβου Wu Yanni. «Ήμουν συνεχώς μέσα στην υπερενεργητικότητα, δεν μπορούσα να καθίσω στιγμή ακίνητος» ανακάλεσε ο πολυ-Ολυμπιονίκης Michael Phelps μιλώντας για τη διάγνωση με ΔΕΠΥ και πώς η απόφαση να απευθυνθεί σε ειδικό του άλλαξε τη ζωή. «Πολύ συχνά, ενόψει ενός σημαντικού αγώνα, νιώθω να με πνίγει το άγχος» ανέφερε ο Ολυμπιονίκη κολυμβητής James Guy. «Η διάγνωσή μου με ΔΕΠΥ και η λήψη φαρμακευτικής αγωγής δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπομαι, τίποτα για το οποίο φοβάμαι μην το μάθει ο κόσμος» έγραψε το 2016 στο Twitter η Simone Biles, όταν χάκερς διέρρευσαν ιατρικά της δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Αντιντόπινγκ σχετικά με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που λάμβανε. Η κορυφαία Αμερικανίδα αθλήτρια είχε αποσυρθεί από το ομαδικό αγώνισμα στην Ολυμπιάδα του Τόκιο το 2020, επειδή το σώμα και το μυαλό της δεν συγχρονίζονταν.

Διαταραχή των Ολυμπιονικών

Ίσως η ΔΕΠΥ να ωθεί τα άτομα στην ενασχόληση με τον αθλητισμό υψηλών απαιτήσεων. Μια ανασκόπηση ερευνών κατέληξε ότι το 8% των αθλητών και αθλητριών σε ειδικές ακαδημίες έχουν ΔΕΠΥ, έναντι 2,5% στον γενικό ενήλικο πληθυσμό, αν και τα ποσοστά είναι πιθανότατα μεγαλύτερα. Μερίδα ερευνητών θα κάνουν λόγο για πλασματική εικόνα, καθώς πολλές μελέτες βασίζονται αποκλειστικά σε συνταγογραφήσεις φαρμάκων και δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν περιπτώσεις όπως της Αμερικανής σφαιροβόλου Michelle Carter, που διαγνώστηκε με ΔΕΠΥ ως παιδί αλλά δεν έχει λάβει ποτέ φάρμακα.

Πιθανό πλεονέκτημα

Πέρα από τον επιπολασμό, το ερευνητικό ενδιαφέρον κεντρίζει και η υπόθεση  πλεονεκτημάτων από τη διαταραχή. Η ψυχίατρος Mimi Winsberg, MD, εξηγεί ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ είναι πολύ καλά «στη γρήγορη προσαρμογή σε νέο πλαίσιο, στο να δρομολογούν μεγάλες εκρήξεις ενέργειας για να κυνηγήσουν έναν στόχο και να εστιαστούν με απόλυτη προσοχή σε αυτόν. Δεν πρόκειται τόσο για έλλειμμα προσοχής όσο για επιλεκτική προσοχή».

Τα άτομα με ΔΕΠΥ βρίσκουν συχνά στην κίνηση του σώματός τους ένα ηρεμιστικό για τον υπερδραστήριο μυαλό τους, και έτσι την αποζητούν. Ο Michael Phelps περιέγραψε το φαινόμενο σε ένα από τα βιβλία του: «Μπορούσα να είμαι γρήγορος στο νερό της πισίνας, όπως αποδείχθηκε, εν μέρει επειδή το να βρίσκομαι εκεί λειτουργούσε επιβραδυντικά για το μυαλό μου. Μέσα στο νερό, ένιωθα, για πρώτη φορά ότι είχα τον έλεγχο».

Υπεροχή μπορεί να εξασφαλίσει και η παρορμητικότητα, σύμφωνα με τον Scott Kollins, PhD, κλινικός ψυχολόγος στο Chapel Hill της Βόρειας Καρολίνας. «Πρόκειται για ανθρώπους πρόθυμους να κάνουν πράγματα που άλλοι δεν θα τολμούσαν, να πάρουν ρίσκα, είτε πρόκειται για το χρόνο τους είτε για να πιέσουν τον εαυτό τους περισσότερο». Αρκετά συχνά τα άτομα με ΔΕΠΥ θα διαπρέψουν όταν βρεθούν υπό πίεση, αναζητώντας την ώθηση που δίνει η αδρεναλίνη.

Δεν πρέπει βέβαια να παραβλέπονται οι αρνητικές πτυχές της διαταραχής, όπως οι κίνδυνοι τραυματισμών και σωματικής εξουθένωσης από την υπερκινητικότητα και τελειομανία, η κατάθλιψη, καταχρήσεις ουσιών ή ψυχιατρικές διαταραχές που ενίοτε συνυπάρχουν με τη ΔΕΠΥ.