Σίμων ο υποδηματοποιός, ο φίλος του Σωκράτη που κατέγραψε τους πρώτους “Σωκρατικούς Διαλόγους”. Το εργαστήριο στην αρχαία Αγορά

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Σίμων ήταν Αθηναίος υποδηματοποιός και συνεργάτης του Σωκράτη. Αποτελεί το πιο γνωστό παράδειγμα ενός εργαζομένου που ήταν παράλληλα και φιλόσοφος.

Αναφέρεται κυρίως από τον Διογένη Λαέρτιο που έγραψε στη ρωμαϊκή εποχή βιογραφίες επιφανών φιλοσόφων αλλά και τον Πλούταρχο και τον Συνέσιο.

Επίσης τον Αντισθένη και τον Φαίδωνα της Ήλιδας που υπήρξαν μαθητές του Σωκράτη και ίσως γνώριζαν προσωπικά τον Σίμωνα. Για τον Σίμωνα τον υποδηματοποιό πιθανότατα έχουμε και αρχαιολογικά στοιχεία.

Σίμων ο υποδηματοποιός

Τον 5^ο αιώνα π.Χ. δεν επιτρεπόταν η είσοδος νέων στην Αγορά και έτσι αυτοί συγκεντρώνονταν στα εργαστήρια και τα καταστήματα που ήταν στα όριά της. Ο Σωκράτης σύχναζε σε αυτούς τους χώρους προκειμένου να συνδιαλέγεται με τους μαθητές του αλλά και τους εμπόρους και τους υπαλλήλους τους.

Έτσι γνώρισε τον Σίμωνα, ο οποίος ήταν υποδηματοποιός και το εργαστήριο του ήταν δίπλα στην Αγορά.

Όπως οι περισσότεροι έμποροι και τεχνίτες στην αρχαιότητα, ο Σίμων είχε το εργαστήριο, κατάστημα και κατοικία του στο ίδιο κτήριο.

Ο Σωκράτης εκτιμούσε ιδιαίτερα τον Σίμωνα που ήταν πολύ καλός υποδηματοποιός. Είναι πιθανό να θεωρούσε την τεχνογνωσία του ως παράδειγμα αυθεντικής γνώσης, κάτι που αναζητούσε συνέχεια, όπως καταγράφει ο Πλάτων στην Απολογία.

Οι πρώτοι «Σωκρατικοί Διάλογοι»

Όταν ο Σωκράτης επισκεπτόταν τον Σίμωνα συνήθως τον εύρισκε καθισμένο στον πάγκο του να φτιάχνει υποδήματα. Παράλληλα συνδιαλεγόταν με τον Σωκράτη και αντάλλασσαν απόψεις για ζητήματα που απασχολούσαν και απασχολούν τους ανθρώπους.

Στον ελεύθερο του χρόνο, ο Σίμων κατέγραφε αυτές τις συνομιλίες με τον Σωκράτη. Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο πρόκειται για τους πρώτους «Σωκρατικούς Διαλόγους», πολλά χρόνια πριν ο Πλάτων γράψει τους δικούς του.

Κανένας τους δεν έχει διασωθεί αλλά ο Διογένης Λαέρτιος παραθέτει τίτλους τριάντα τριών διαλόγων του Σίμωνα με τον Σωκράτη. Καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, για τους νόμους, τους θεούς, την ομορφιά, την ποίηση τη γενναιότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία κ.ά.

Ο Διογένης Λαέρτιος ισχυρίζεται ότι ακόμη και ο Περικλής εντυπωσιάστηκε από τα γραπτά του Σίμωνα. Του πρότεινε να εγκαταλείψει την τέχνη του και να αφοσιωθεί απερίσπαστος στη φιλοσοφία. Θα έμενε στο σπίτι του ως μέλος του κύκλου του και θα κάλυπτε όλα τα έξοδα διαβίωσής του.

Υπαρκτός ή φανταστικός;

Όμως ο Σίμων αρνήθηκε με την αιτιολογία ότι δεν ήθελε να παραδώσει την ανεξαρτησία του και συνέχισε να είναι υποδηματοποιός. Κάποιοι μεταγενέστεροι φιλόσοφοι συνέδεσαν τον Σίμωνα μ’ ένα συγκεκριμένο φιλοσοφικό τρόπο ζωής. Έτσι οι κυνικοί φαίνεται ότι τον θεωρούσαν ως τον ιδανικό κυνικό φιλόσοφο.

Μερικοί μελετητές θεωρούν ότι ο Σίμων ήταν φανταστική μορφή και επινόηση του Φαίδωνα της Ήλιδας του μαθητή του Σωκράτη που έγραψε το διάλογο «Σίμων» από τον οποίο σήμερα υπάρχουν ελάχιστα αποσπάσματα. Από εκεί εκτιμούν ότι όλοι οι μεταγενέστεροι συγγραφείς πήραν την ιστορία του υποδηματοποιού-φιλοσόφου.

Ο βασικός ισχυρισμός της άποψης αυτής είναι η απουσία κάθε αναφοράς του στα έργα του Πλάτωνα, του Ξενοφώντα και του Αριστοφάνη, τις πρωταρχικές πηγές για τον Σωκράτη.

Όμως πολλοί άλλοι μελετητές επισημαίνουν ότι η απουσία αυτή δεν συνιστά και απόδειξη ότι ο Σίμων δεν υπήρξε ποτέ.

Εκτός από τον Φαίδωνα της Ήλιδας και ο Αντισθένης ένας άλλος μαθητής του Σωκράτη έκανε μνεία του Σίμωνα σ’ ένα έργο του. Έτσι αναφορές στο ίδιο πρόσωπο από τουλάχιστον δύο μαθητές του Σωκράτη, που ήταν σύγχρονοί του, κάνει πιο πιθανό να ήταν υπαρκτό παρά φανταστικό πρόσωπο.

Επιπλέον, ο τρόπος που ο Διογένης Λαέρτιος έχει καταγράψει τους τίτλους των διαλόγων του Σίμωνα με τον Σωκράτη και η επανάληψη κάποιων τίτλων δείχνουν ότι αυτοί ήταν πραγματικά έργα και όχι επινοήσεις του.

Έχει ανακαλυφθεί το εργαστήριο του;

Μία σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη που έγινε στην Αγορά των Αθηνών στα μέσα του 20^ου αιώνα ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την περίπτωση ο Σίμων να ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Αρχαιολόγοι ανέσκαψαν τα κατάλοιπα ενός καταστήματος κοντά στη Θόλο στη νοτιοδυτική γωνία της Αγοράς.

Σε αυτό ανακάλυψαν μεγάλη ποσότητα καρφιών υποδημάτων και μια βάση αγγείου του 5^ου αιώνα π. Χ. στο οποίο είχε χαραχθεί η λέξη ΣΙΜΩΝΟΣ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το κτήριο χτίστηκε περίπου το 500 π. Χ. και καταστράφηκε 20 χρόνια αργότερα στη διάρκεια της καταστροφής της Αθήνας από τους Πέρσες.

Χτίστηκε ξανά τη δεκαετία του 470 π. Χ. και γύρω στο 425 π. Χ.  χρησιμοποιούνταν ως το εργαστήριο υποδηματοποιίας κάποιου Σίμωνα.

Την ίδια εποχή ο Σωκράτης βρισκόταν σχεδόν καθημερινά στην Αγορά και συνδιαλεγόταν με τους συμπολίτες του. Είναι πολύ πιθανόν ότι οι αρχαιολόγοι είχαν βρει το εργαστήριο του Σίμωνα του υποδηματοποιού, του φίλου του Σωκράτη που κατέγραψε τις συνομιλίες τους.