Σε ποια περιοχή της Ελλάδας έγιναν συγκλονιστικές μάχες: Μακεδονικό πεζικό, Ιερός Λόχος των Θηβών, Ρωμαϊκές Λεγεώνες, Φράγκοι ιππότες και μισθοφόροι της Καταλανικής Εταιρείας

Του Απόστολου Δημητριάδη, ιστορικού

Η ευρύτερη περιοχή της Χαιρώνειας, 15 χλμ βόρεια της Λιβαδειάς, αποτέλεσε ένα θέατρο συγκρούσεων μεταξύ αρκετά σκληρών πολεμιστών.

Η Μάχη της Χαιρώνειας, 338 π.Χ: Ο Φίλιππος Β΄ κατατρόπωσε τον στρατό της Αθήνας και της Θήβας

Ο Βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος Β΄, αποδεχόμενος την πρόσκληση του Αμφικτυονικού Συμβουλίου για την προστασία του Μαντείου των Δελφών, επέλεξε να κατέλθει στη Νότια Ελλάδα με ισχυρό στρατό.

Γνώριζε ότι μόνο καλύπτοντας τα νώτα του και ενώνοντας τους Έλληνες θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τους Πέρσες.

Η απειλή των Μακεδόνων επιβάλλει τη δημιουργία μίας συμμαχίας πόλεων με προεξέχουσα την Αθήνα και τη Θήβα. Ο Δημοσθένης, ως δεινός ρήτορας, πυροδοτεί το αντιμακεδονικό μέτωπο.

Στην πεδιάδα της Χαιρώνειας συγκεντρώνονται δύο ισχυροί στρατοί. Οι Αθηναίοι με επικεφαλής τον Στρατοκλή, οι Θηβαίοι με τον Θεαγένη και τον Ιερό Λόχο σε σύνολο 37.000 πεζών και 2.000 ιππέων. Αντίστοιχα, οι Μακεδόνες παρατάσσονται με δύναμη 30.000 πεζών και 2.000 ιππέων. Ο Φίλιππος τέθηκε επικεφαλής του στρατού με συμπαραστάτη τον νεαρό τότε Αλέξανδρο.

Η μάχη υπήρξε σκληρή: Η οπλιτική φάλαγγα ενάντια στον οπλισμένο με σάρισες στρατό των Μακεδόνων. Το τέχνασμα της υποχώρησης των Μακεδόνων εξέθεσε τα νώτα του Ιερού Λόχου και έτσι ο Αλέξανδρος βρήκε την ευκαιρία να ορμήσει με το ιππικό του αποκόπτοντας τον συμμαχικό στρατό.

Τότε, ο Φίλιππος διέταξε την αντεπίθεση και έπειτα από λίγη ώρα οι Αθηναίοι τράπηκαν σε φυγή. Ο Ιερός Λόχος των Θηβών παρέμεινε ηρωικά στο πεδίο της μάχης μέχρι την εξόντωση του.

Στη μνήμη των 300 ιερολοχιτών στήθηκε ένας τεράστιος Λέοντας που κοσμεί τον χώρο αυτής της φονικής μάχης. Η νίκη των Μακεδόνων στη Χαιρώνεια κατέστησε τον Φίλιππο κύριο του ελλαδικού χώρου θέτοντας την έναρξη του Μετακλασικού Ελληνισμού.

Η Μάχη της Χαιρώνειας, 86 π.Χ: Η σφαγή του Μιθριδατικού στρατού από τους Ρωμαίους

Η ισχυροποίηση του Μιθριδάτη ΣΤ΄, Βασιλιά του Πόντου, προκαλεί ανησυχία στη Ρώμη. Ήδη, από το 88 π.Χ μετράει μία σειρά νικών εναντίον των Ρωμαίων στη Μικρά Ασία, οι οποίες στέκονται αφορμή ώστε οι Αθηναίοι να ζητήσουν την βοήθειά του. Με επικεφαλής τον Αρχέλαο, εκστρατεύει κατά της Ηπειρωτικής Ελλάδας και καταλαμβάνει την Αθήνα και τον Πειραιά.

Η Ρώμη, για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο, αποστέλλει τον στρατηγό Σύλλα που αναλώνεται σε χρονοβόρα πολιορκία φθοράς της Αθήνας. Μάλιστα, θα προχωρήσει σε εμπρησμό του Πειραιά, ο οποίος κάηκε ολοσχερώς.

Ο Μιθριδάτης, στο ενδεχόμενο αποτυχίας της εκστρατείας, ενισχύει τον Αρχέλαο με τον στρατηγό Ταξίλη ο οποίος διέρχεται μέσω της Μακεδονίας με ισχυρό στρατό.

Η κυκλωτική κίνηση των στρατευμάτων του Πόντου αναγκάζει τον Σύλλα να μεταφέρει τις Λεγεώνες του στην Βοιωτία όπου ενώθηκαν με τις δυνάμεις του Ρωμαίου διοικητή Ορτένσιου.

Ταυτόχρονα, ο Αρχέλαος καταφθάνει με ένα τεράστιο στρατό 120.000 οπλιτών, οι οποίοι δεν δίστασαν να λεηλατήσουν με βαρβαρότητα πόλεις της Βοιωτίας και το Τροφώνειο Μαντείο της Λιβαδειάς.

Η επίθεση των στρατιωτών του Πόντου στην πόλη της Χαιρώνειας σηματοδοτεί την έναρξη της επικείμενης αιματηρής μάχης.

Οι Ρωμαϊκές Λεγεώνες αντιτάχθηκαν σε ένα αδιαπέραστο τείχος από ασπίδες και σάρισες. Οι ελιγμοί των Λεγεώνων, η δυναμική του ιππικού, αλλά και έλλειψη συνοχής του Μιθριδατικού στρατού έγειρε την πλάστιγγα υπέρ του Σύλλα, ο οποίος καταδίωξε και κατέσφαξε τους αντιπάλους.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι μόλις δέκα χιλιάδες στρατιώτες μπόρεσαν να γλυτώσουν από αυτή την ισχυρή στρατιά. Ο Σύλλας αφιέρωσε ένα μεγάλο λίθινο τρόπαιο στους θεούς για την νίκη του. Το μνημείο ανακαλύφθηκε τυχαία σε αγρό στην περιοχή το 2004.

Η Μάχη του Βοιωτικού Κηφισού, 1311 μ.Χ: Ο σκληρός καταλανικός στρατός τερμάτισε την φραγκοκρατία στην Ελλάδα.

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 σηματοδότησε τη Φραγκοκρατία στην Ελλάδα. Το Δουκάτο των Αθηνών αποτελούνταν από μια μεγάλη περιοχή που περιελάμβανε την Αττική, την Εύβοια, τη Βοιωτία και τη Μεγαρίδα.

Το 1309, Δούκας των Αθηνών ορίστηκε ο Γκωτιέ ντε Μπριέν, ο οποίος γρήγορα ήρθε σε σύγκρουση με τους εσωτερικούς εχθρούς, δηλαδή τους Ενετούς της Χαλκίδας, και τον περιφερειακό διοικητή της Θεσσαλίας, Ιωάννη Β΄ Άγγελο.

Για να ενισχύσει τη θέση του, ο Μπριέν κάλεσε σε βοήθεια την Καταλανική Εταιρεία, ένα σύνολο σκληροτράχηλων βίαιων μισθοφόρων. Η Καταλανική Εταιρεία διέπρεψε στη Σικελία εναντίον της Νεάπολης. Ελλείψει, όμως, πόρων στράφηκε στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

Σε πρώτο στάδιο, ο Γκωτιέ ντε Μπριέν και οι Καταλανοί συνεργάστηκαν κατά των Βυζαντινών και γρήγορα ήρθαν υπό την κατοχή τους 30 φρούρια στη Φθιώτιδα και τη Θεσσαλία.

Όμως, ο Δούκας, αφού πέτυχε τους σκοπούς του, αποφάσισε, όχι μόνο να μην πληρώσει τους Καταλανούς, αλλά και να εκδιώξει με την βία την ενοχλητική παρουσία τους καθώς υπέπιπταν σε βιαιοπραγίες. Μάλιστα, κάλεσε τους ευγενείς των υπολοίπων Δουκάτων της Φραγκοκρατούμενης Ελλάδας να συμβάλουν με Ιππότες και πολυάριθμο πεζικό για την μάχη εναντίον των Καταλανών.

Οι Καταλανοί από τη μεριά τους προωθήθηκαν στην περιοχή της Χαιρώνειας και κατέλαβαν θέσεις κοντά στις όχθες του Κηφισού ποταμού.

Οι δυνάμεις τους αποτελούνταν από 3.500 ιππείς και 4.000 πεζικό ενώ οι συνασπισμένες δυνάμεις του Δουκάτου ανέρχονταν σε 6.400 ιππείς και 8.000 πεζικό.

Πριν από την έναρξη της μάχης, παρουσιάστηκαν ενώπιον του Μπριέν 200 ιππείς και 300 πεζοί Καταλανοί και Αραγωνέζοι στους οποίους είχαν παραχωρηθεί προνόμια για τις υπηρεσίες τους στο Δουκάτο των Αθηνών. Παρόλα αυτά αρνήθηκαν να πολεμήσουν λέγοντας:”Τα αδέρφια μας είναι εδώ και εσείς δεν επιθυμείτε παρά να τα εξολοθρεύσετε, πράγμα που αποτελεί μεγάλη αμαρτία. Γι΄αυτό σας ανακοινώνουμε ότι επιθυμούμε να φύγουμε και να πεθάνουμε μαζί τους”.

Η είδηση της άφιξης του Φράγκικου στρατού έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο των Καταλανών. Εκμεταλλευόμενοι τα νερά του Κηφισού ποταμού, δημιούργησαν τεχνητό βάλτο μπροστά από το πεζικό τους. Ο Δούκας Μπριέν, αγνοώντας το πεδίο της μάχης, εξαπέλυσε επίθεση υπό του ιππικού εναντίον του καταλανικού πεζικού με αποτέλεσμα οι Ιππότες να κολλήσουν με τα άλογα στο βάλτο. Η ολιγωρία αυτή έδωσε την  δυναμική στους Καταλανούς να συντρίψουν τον συνασπισμένο στρατό υπό τις κραυγές “Αραγωνία, Αραγωνία”.

Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν ολέθριο και έθεσε το τέλος της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα. Το Δουκάτο των Αθηνών διαλύθηκε, ενώ το Πριγκιπάτο της Αχαΐας αποδυναμώθηκε σημαντικά.

Σε αυτή τη μάχη άλλωστε σκοτώθηκε η αφρόκρεμα των φεουδαρχών και των επιγόνων τους (Γκωτιέ ντε Μπριέν, Μαρκήσιος της Βοδόνιτσας). Από την άλλη, οι Καταλανοί, αν και νομάδες, εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Στερεά Ελλάδα (Καστροπολιτεία της Λιβαδειάς) επιβάλλοντας την κυριαρχία τους.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: burnpit

Όσοι αναγνώστες επιθυμούν να στέλνουν κείμενα μπορούν να μας τα στέλνουν στη διεύθυνση: [email protected] Εφόσον τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις, που έχουν να κάνουν με το ύφος της ιστοσελίδας, θα δημοσιεύονται. Πολύ μεγάλα κείμενα ενδεχομένως να μειώνονται. Η «ΜτΧ» δεν ευθύνεται για τυχόν ανακρίβειες στα κείμενα των αναγνωστών.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Γιατί η λέξη Καταλανός ήταν κάποτε βρισιά για τους Έλληνες. Η συγγνώμη του καταλανικού κοινοβούλιου για τις λεηλασίες των αδίστακτων μισθοφόρων στο Άγιον Όρος, τη Θράκη και τη Φθιώτιδα