Ραδιόφωνο Μπάρι. Ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός που εξέπεμψε ελληνικό πρόγραμμα. Στον πόλεμο μετέδιδε πλαστές ειδήσεις

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Μπάρι στην Ιταλία υπήρξε ο πρώτος σταθμός που καθιέρωσε ελληνικό πρόγραμμα και που άκουγαν μανιωδώς στην Ελλάδα. Τότε όσοι διέθεταν συσκευές ήταν ελάχιστοι, αλλά θεωρούνταν προνομιούχοι.

Δυστυχώς η Ελλάδα άργησε να αποκτήσει κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό. Αυτό συνέβη στις 25 Μαρτίου 1938 με την μετάδοσηξ του πανηγυρικού λόγου του Βασιλιά Γεωργίου Β’.

Μέχρι τότε την έλλειψη κάλυψε ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Μπάρι που άρχισε τακτικές εκπομπές στα Ελληνικά το 1937, ενώ προηγούμενα οι εκπομπές του ήταν αποσπασματικές.

Εδώ Ράδιο Μπάρι!…

Με το καθημερινό του πρόγραμμα λοιπόν, το Ραδιόφωνο του Μπάρι εξυπηρετούσε τις ανάγκες του ελληνικού ακροατηρίου, καθώς άλλο μέσο εκπομπής δεν υπήρχε.

Οι ελάχιστοι κάτοχοι συσκευών μπορούσαν αν ακούσουν μουσική και ειδήσεις σε διάφορες γλώσσες, αλλά όχι στα ελληνικά.

Αυτή την έλλειψη πρώτα αποπειράθηκε να καλύψει το Βελιγράδι που από το 1935 καθιέρωσε ολιγόλεπτο δελτίο ειδήσεων και στην ελληνική γλώσσα.

Όμως ο σταθμός του Μπάρι ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε εξ ολοκλήρου πρόγραμμα στα ελληνικά. Περιλάμβανε δελτία ειδήσεων αλλά και ελληνική μουσική. Οι εκπομπές διαρκούσαν μονάχα μια ώρα και το ελληνικό του πρόγραμμα εκπέμπονταν καθημερινά από τις εννέα παρά τέταρτο έως τις δέκα παρά τέταρτο (ώρα Ελλάδος).

Την έναρξη και λήξη του προγράμματος σηματοδοτούσε ο ελληνικός εθνικός ύμνος ενώ αμέσως μετά ακουγόταν η χαρακτηριστική αναγγελία “Εδώ Ράδιο Μπάρι!”.

Το ράδιο Μπάρι δεν ήταν στο Μπάρι!

Αξίζει να αναφερθεί πως παρόλο που καθιερώθηκε ο ιταλικός σταθμός να αποκαλείται “Σταθμός Μπάρι” οι εγκαταστάσεις του δεν βρίσκονταν στην ομώνυμη πόλη της Ιταλίας, αλλά στην Ρώμη!

Οι μεταδόσεις δηλαδή πραγματοποιούνταν στα στούντιο της Ραδιοφωνίας από την οδό Μαντσίνι στην Ρώμη. Έλαβε όμως αυτή την ονομασία καθώς οι πομποί αναμετάδοσης γίνονταν μέσω των εγκαταστάσεων του Μπάρι.

Με απόφαση του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος, το 1934 κατασκευάστηκαν οι εγκαταστάσεις του Ράδιο Μπάρι με αποστολή τη μετάδοση προπαγανδιστικών μηνυμάτων.

Αρχικά το Ράδιο Μπάρι απευθυνόταν στους αραβόφωνους ακροατές. Για αυτό άλλωστε είχε επιλεγεί και η πόλη του Μπάρι για την τοποθέτηση των πομπών ώστε η μετάδοσή του να καλύπτει όλη τη Μεσόγειο.

Χώρες όπως η Αίγυπτος, η Παλαιστίνη, η Συρία, ο Λίβανος κ.α. άκουγαν την ιταλική προπαγάνδα εκεί όπου η βρετανική ή η γαλλική επιρροή ήταν εκείνη την εποχή κυρίαρχη. Λίγους μήνες αργότερα ο σταθμός άρχισε να εκπέμπει και στην ελληνική γλώσσα.

Δίδυμο Ζόρα και Ευθυμιάδου

Το ελληνικό του πρόγραμμα αποτελούσε μέριμνα του Ζόρα που ήταν καθηγητής Νεοελληνικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Ρώμης, υπάλληλος του υπουργείου Τύπου και Προπαγάνδας της Ιταλίας. Ο ίδιος ήταν και ο εκφωνητής του προγράμματος και η φωνή του είχε γίνει πλέον γνώριμη στους Έλληνες ακροατές.

Ο Ζόρα διάβαζε το δελτίο των ειδήσεων, ανήγγειλε τους καλλιτέχνες των τραγουδιών τους ομιλητές και φυσικά τις ανακοινώσεις

Στο πλευρό του συχνά βρισκόταν και η Ελληνίδα τραγουδίστρια Χριστίνα Ευθυμιάδου. Την περίοδο εκείνη μεσουρανούσε στην Ιταλία, Αυστρία και Γερμανία. Η Ευθυμιάδου διατηρούσε γραφείο στην Αθήνα (οδό Πανεπιστημίου 15) όπου στέλνονταν οι διάφορες επιστολές και ανακοινώσεις των Ελλήνων ακροατών.

Το γραφείο της ουσιαστικά λειτουργούσε ως σύνδεσμος του ραδιοφώνου του Μπάρι στην Ελλάδα. Συχνά Έλληνες καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι ταξίδευαν μέχρι την Ιταλία για να συμμετάσχουν στις ωριαίες εκπομπές του Ραδιοφωνικού Σταθμού Μπάρι.

Ενδεικτικά αναφέρονται ο μουσικοσυνθέτης Χ. Χαιρόπουλος που μίλησε για την ελληνική οπερέττα, ο Αλ. Λιδωρίκης, η Φανή Παπαναστασίου, ο βαρύτονος Ευάγγελος Μαγκλιβέρας κ.α. Γενικώς ο σταθμός Μπάρι έδειχνε μια ιδιαίτερη προτίμηση στη Λυρική Σκηνή.

Η προπαγάνδα του πολέμου

Το Ραδιόφωνο του Μπάρι συνέχισε τις εκπομπές του και μετά την έναρξη λειτουργίας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Δυστυχώς κατά την διάρκεια του πολέμου 1940 – 41 λειτούργησε ως εργαλείο προπαγάνδας.

Ανακοινώσεις του ιταλικού ραδιοφωνικού σταθμού πληροφορούσαν τους Έλληνες ακροατές περί φανταστικών βομβαρδισμών, που προκαλούσαν δήθεν καταστροφές.

Ανακοίνωναν τον βομβαρδισμό του Πειραιά, στης Σαλαμίνας, αλλά και για την καταβύθιση πολλών πλοίων στο λιμάνι, την καταστροφή της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου και του Σταθμού Λαρίσης δίπλα από αυτόν. Οι Πειραιώτες άκουγαν για την πόλη τους ανύπαρκτες καταστροφές. Το Ράδιο Μπάρι σε όλη την διάρκεια του πολέμου προσπαθούσε να κάμψει το ηθικό του άμαχου πληθυσμού.

Πρώτος σταθμός ελεύθερης Ιταλίας

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, ο πομπός του Μπάρι, καταλήφθηκε ειρηνικά από μια ομάδα ντόπιων διανοουμένων αντιφασιστών και από εκεί μεταδόθηκε η πρώτη εκπομπή της ελεύθερης Ιταλίας. Από τις 23 Σεπτεμβρίου 1943, οι χώροι του Ράδιο Μπάρι καταλήφθηκαν από τους Αμερικανούς που το χρησιμοποίησαν με τη σειρά τους για να επηρρεάσουν την ιταλική κοινή γνώμη.

Τέλος να αναφερθεί και μια τακτική που το Ράδιο Μπάρι πρώτο καθιέρωσε και που διατηρείται μέχρι και σήμερα. Την ανάγνωση των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων! Το Ραδιόφωνο του Μπάρι είχε συμπεριλάβει στο πρόγραμμά του την ανάγνωση όλων των πρωτοσέλιδων ελληνικών εφημερίδων.