“Το Θέατρο της Δευτέρας”. Η εκπομπή που έφερε το παγκόσμιο κλασσικό ρεπερτόριο στους Έλληνες. Πως πήρε το όνομά της

Το “Θέατρο της Δευτέρας” ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1976 και μέχρι το 1995 παρουσίασε περισσότερα από 400 θεατρικά έργα. Μέσω της εκπομπής, στην ασπρόμαυρη τότε ΕΡΤ, μια ολόκληρη γενιά έμαθε το παγκόσμιο θέατρο και το κλασσικό ρεπερτόριο.

Η ανάγκη για θεατρική ψυχαγωγία υπήρχε από την έναρξη της τηλεόρασης τον Φεβρουάριο του 1966. Τον Μάϊο της ίδιας χρονιάς, μεταδόθηκε από την τηλεόραση του ΕΙΡ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας),  η πρώτη θεατρική εκπομπή.

Ήταν το μονόπρακτο «Αυτός και το παντελόνι του» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, σε ερμηνεία του Βασίλη Διαμαντόπουλου.

Το θέατρο στην τηλεόραση, ήταν η εξέλιξη του θεάτρου στο ραδιόφωνο, που επίσης γαλούχησε για δεκαετίες τους Έλληνες.

Ο σκηνοθέτης Σάββας Καρύδας, στo διδακτορικό του με τίτλο: «Η τέχνη του θεάτρου στα οπτικοακουστικά μέσα» (εκδ. Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος), περιγράφει:

«Όλα ξεκίνησαν το 1971 στο κανάλι της ΥΕΝΕΔ με το “Μικρό Θέατρο” του Μήτσου Λυγίζου, χάρη στο οποίο προβλήθηκαν περί τα 150 μονόπρακτα, ενώ παράλληλα στο ίδιο κανάλι υπήρχε και το “Μεγάλο Θέατρο” (που εξελίχθηκε σε “Θέατρο του Σαββάτου”) του σημαντικού παραγωγού Σπύρου Σπυρίδη, και τα δύο ως εξωτερικές παραγωγές.

Στις 3 Ιανουαρίου του 1972 έκανε πρεμιέρα ο πρώτος κύκλος του “Θεάτρου της Δευτέρας” από την ΕΙΡΤ, με  πρωτοβουλία των σκηνοθετών και παραγωγών Σταμάτη Χονδρογιάννη και Κώστα Λυχναρά, η οποία κράτησε έως τον Μάιο του 1973, οπότε παρουσιάστηκαν 63 μονόπρακτα».

Η υψηλή τηλεθέαση

Με την πτώση της χούντας η κρατική τηλεόραση σταδιακά άλλαξε. Με στόχο την εξέλιξη του μέσου  βάση ευρωπαϊκών και δημοκρατικών αρχών, ο νεοεκλεγείς τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, επάνδρωσε το ΕΙΡΤ με μια σειρά από καλλιεργημένους ανθρώπους. Ο  Δημήτρης Χορν είχε αναλάβει τη θέση του διευθυντή, ο Παύλος Μπακογιάννης του υποδιευθυντή και ο  Οδυσσέας Ελύτης  ήταν στο διοικητικό συμβούλιο.

Έναν χρόνο μετά, με γενικό  διευθυντή πια τον Γιάννη Λάμψα και καλλιτεχνικό διευθυντή τον αξιόλογο κινηματογραφιστή Ροβήρο Μανθούλη, ανατέθηκε στην παραγωγό, τότε, Ελένη Μαβίλη και στον Πέτρο Μάρκαρη, που ήταν υπεύθυνος δραματολογίου, η ανανέωση του «Θεάτρου της Δευτέρας».

Έτσι, τον Ιανουάριο του 1976 ξεκίνησε η νέα εποχή, με μια σειρά από έργα όπως ο «Τυχοδιώκτης» του Μιχαήλ Χουρμούζη, με Μηνά Χατζησάββα, Σταμάτη Φασουλή, Κώστα Αρζόγλου, Υβόννη Μαλτέζου, Δημήτρη Καταλειφό, Γιώργο Κοτανίδη, Άννα Παναγιωτοπούλου, ο «Γυάλινος Κόσμος» του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Σταμάτη Χονδρογιάννη.

Η τηλεθέαση, σχεδόν από την πρώτη στιγμή, εκτινάχτηκε στα ύψη και στην πορεία έφτασε έως και το  90%.

Βέβαια  θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι επιλογές στα μακρινά ’70s δεν ήταν και πολλές. Η εναλλακτική που είχε τότε ο τηλεθεατής, ήταν μόνο  η ΥΕΝΕΔ, η οποία, υπό την εποπτεία των Ενόπλων δυνάμεων.

Ιδιαίτερη ανταπόκριση είχε η εκπομπή στον κόσμο της επαρχίας, που δεν είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει θέατρο, όπως στα αστικά κέντρα.

Το όνομα της εκπομπής και ο όρος για τα “ψώνια”

Η σεναριογράφος και σκηνοθέτις Ελένη Μαβίλη, ως υπεύθυνη παραγωγής τού «Θεάτρου της Δευτέρας» από το 1976 μέχρι το 1979, σε συνέντευξή της έχει πει:

“Από τα πρώτα πράγματα που θέλησα, ήταν να δημιουργήσω μια εβδομαδιαία τηλεοπτική θεατρική σκηνή, που θα μεταδιδόταν συγκεκριμένη μέρα και ώρα, ώστε να έχει απήχηση. Ο λόγος που το ονόμασα “Θέατρο της Δευτέρας” ήταν γιατί  η Δευτέρα ήταν μέρα αργίας για τα θέατρα.

Επιλέγαμε, λοιπόν, με τον Μάρκαρη κάποια έργα και η διαδικασία ήταν η εξής: ξεκινούσε ένα έργο πρόβες και μετά από μία εβδομάδα το επόμενο, ενώ μετά από 20 μέρες ξεκινούσαν να κατασκευάζονται και τα σκηνικά.

Οι πρόβες διαρκούσαν το λιγότερο 20 μέρες, έως ενάμιση μήνα σε κάποιες περιπτώσεις, και όταν ήταν έτοιμη η παράσταση και τα σκηνικά έμπαιναν στο στούντιο, γινόταν και η εγγραφή.

Είχα βάλει και έναν όρο, ότι θα σκηνοθετούσαν μόνο άνθρωποι που είχαν θεατρική παρουσία σε επαγγελματικούς θιάσους ή με κινηματογραφική παρουσία σε ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους. Ήταν ένας όρος που έβαλα για να προστατεύσω τον εαυτό μου, ώστε να μην πλακώσουν τα “ψώνια”.

Γινόταν αρκετά καλή δουλειά και, ως προς τον προγραμματισμό, φρόντιζα, αν μια Δευτέρα είχαμε ένα έργο δύσκολο για τον μέσο θεατή, την επόμενη να βάζουμε μια κωμωδία, ώστε να έχουμε μια εναλλαγή. Έτσι κατάφερε τότε το “Θέατρο της Δευτέρας” να είναι πρώτο σε τηλεθέαση την εποχή του».

Οι σκηνοθέτες και οι ηθοποιοί είχαν μια εξαιρετική ευκαιρία να συμμετάσχουν σε έργα που ήταν πολύ δύσκολο να ανέβουν στο ελεύθερο θέατρο και το ελληνικό τηλεοπτικό κοινό να παρακολουθήσει δεκάδες θεατρικά έργα ελληνικά και ξένα, σημαντικών συγγραφέων με αγαπημένους ηθοποιούς.

Οι εξαιρετικοί ηθοποιοί

Πολλοί μετέπειτα γνωστοί και καταξιωμένοι ηθοποιοί, έκαναν τα πρώτα τους βήματα στο “Θέατρο της Δευτέρας”. Οι Δημήτρης Ποταμίτης, ο Βασίλης Τσιβιλίκας, ο Νικήτας Τσακίρογλου, ο Κώστας Αρζόγλου και  Γιώργος Κιμούλης, ήταν μερικοί.

Μαίρη Αρώνη, Άννα Συνοδινού, Σμάρω Στεφανίδου, Μαρία Φωκά, Μαρία Αλκαίου, Εύα Κοταμανίδου, Νίκη Τριανταφυλλίδη,  Μίμης Φωτόπουλος, Ντίνος Ηλιόπουλος, Βασίλης Διαμαντόπουλος, ήταν μερικοί από τους σπουδαίους πρωταγωνιστές που ερμήνευσαν σημαντικούς ρόλους.

«Ο Φωτόπουλος και ο Ηλιόπουλος είχαν θίασο μαζί στα νιάτα τους και στην πορεία ο καθένας τράβηξε τον δρόμο του, έτσι είχαν να παίξουν πολλά χρόνια μαζί. Εγώ είχα την επιθυμία να τους δω να ξαναπαίζουν μαζί στο ίδιο έργο και το κατάφερα στην τριλογία “Μάριος, Φανή, Καίσαρ” του Μαρσέλ Πανιόλ. Ήταν μια πολύ σπουδαία στιγμή για μένα το ότι κατάφερα να ξαναδώ αυτούς τους δύο σημαντικούς κωμικούς μαζί”, έχει πει η Ελένη Μαβίλη.

“Θέατρο στην ΕΤ1”

Το «Θέατρο της Δευτέρας» συνέχισε στην έγχρωμη πια ΕΡΤ, με εσωτερικούς συνεργάτες του καναλιού, διαφορετικούς διευθυντές και πήρε διάφορες μορφές. Για κάποιο διάστημα “πάγωσε”, δεν γινόταν τίποτα και παίζονταν επαναλήψεις και μαγνητοσκοπήσεις παραστάσεων.

Μια προσπάθεια αναβίωσης  έγινε από τον Γενάρη μέχρι τον Νοέμβριο του 1997, οπότε εντάχθηκε στο ελληνικό πρόγραμμα και μετονομάστηκε σε “Θέατρο στην ΕΤ1”,  ουσιαστικά όμως μετέδιδε μαγνητοσκοπήσεις παραστάσεων μέσα από θεατρικές σκηνές.

Οι περισσότερες παραστάσεις που προβλήθηκαν μέσα από το «Θέατρο της Δευτέρας» έχουν διανεμηθεί μαζί με το περιοδικό της δημόσιας τηλεόρασης «Ραδιοτηλεόραση», ενώ μπορεί κανείς να τις παρακολουθήσει μέσα από το αρχείο της ΕΡΤ και την πλατφόρμα YouTube.

Δείτε Θέατρο της Δευτέρας από την ΕΡΤ