“Το σύνδρομο της οβίδας”. Η ψυχοσωματική κατάρρευση των στρατιωτών που έζησαν την κόλαση του πολέμου. Δεν μπορούσαν να περπατήσουν και τους κατηγορούσαν ότι ήταν δειλοί

Ένα τραυματικό γεγονός, ένα ισχυρό σοκ, ένα συμβάν που απείλησε ή τρομοκράτησε κάποιον μπορεί να προκαλέσει μια σειρά αντιδράσεων στον οργανισμό. Σήμερα, οι γιατροί ονομάζουν αυτή την κατάσταση μετατραυματική αγχώδης διαταραχή. Κρούσματα αγχώδους διαταραχής υπήρχαν κατά τη διάρκεια όλων των πολέμων. Χιλιάδες στρατιώτες δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη ψυχολογική πίεση του πολέμου και εμφάνιζαν ψυχοσωματικά προβλήματα.

Στους Ναπολεόντειους πολέμους το ονόμαζαν “η σφαίρα του αέρα” γιατί πολλοί στρατιώτες έπεφταν στο χώμα και έμεναν ακίνητοι για ώρες, χωρίς όμως να έχουν χτυπηθεί από σφαίρα.

Στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, χαρακτήριζαν το μετατραυματικό σοκ ως “η καρδιά του στρατιώτη” εξαιτίας καρδιακών προβλημάτων που εμφάνιζαν.

Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ονομάστηκε “το σύνδρομο της οβίδας” και ήταν η πρώτη φορά που έλαβε τόσο μεγάλες διαστάσεις.

Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποκαλούνταν “κούραση του πολέμου” ή “νεύρωση” της μάχης.

Στους δύο παγκόσμιους πολέμους χρησιμοποιήθηκαν μαζικά σύγχρονα όπλα, εκρηκτικά βλήματα και χειροβομβίδες. Οι στρατιώτες κρύβονταν για ώρες ή και μέρες μέσα στα χαρακώματα κουλουριασμένοι με τον φόβο να μην τους χτυπήσει κάποιο βλήμα. Σιγά σιγά ο φόβος γινόταν εμμονή. Ζούσαν μέσα στις λάσπες, τη βρώμα και γύρω τους έβλεπαν νεκρούς συμπολεμιστές τους. Όλα αυτά επιδείνωναν τη ψυχική τους κατάσταση.

Ο συνεχόμενος βομβαρδισμός έκανε τους στρατιώτες να νιώθουν αβοήθητοι.

Μετά τις μάχες πήγαιναν στα στρατιωτικά νοσοκομεία και ανέφεραν ότι υπέφεραν από εμβοές, πονοκεφάλους, κράμπες στο στομάχι, ζάλη και τρέμουλο σε όλο το σώμα.

Πολλοί είχαν υπερευαισθησία στους θορύβους, απώλεια μνήμης, ακόμη και καρδιακά προβλήματα.

Κάποιοι έχαναν την όσφρηση, την όραση, την ακοή ή την ομιλία τους.

Άλλοι δεν μπορούσαν καν να περπατήσουν. Πάθαιναν ακαμψία.

Δείτε θύμα μετατραυματικού σοκ. Αδυνατούσε να περπατήσει κανονικά. Έπεφτε κάτω για να αποφύγει τα φανταστικά βλήματα:

Το μετατραυματικό στρες του πολέμου δεν ήταν κάτι άγνωστο για την Ελλάδα 

Όπως είχε αναφέρει στη  “Μηχανή του Χρόνου” ο εν αποστρατεία υποστράτηγος πεζικού και καθηγητής Ιστορίας στη Σχολή Ευελπίδων, Δημήτριος Γεδεών. Οι βομβαρδισμοί στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν κάτι τρομερό. Όταν υποστείς για ώρα βομβαρδισμό και δεν σκοτωθείς, υπάρχει περίπτωση να κουφαθείς. Υπήρχαν περιπτώσεις στρατιωτών που κυκλοφορούσαν με ταμπέλες κρεμασμένες στον λαιμό τους “δεν ακούμε, μην μας μιλάτε”. Αυτός ήταν κλονισμός από τον κρότο από την έκρηξη της οβίδας και το τράνταγμα”.

Πάθαιναν κρίσεις πανικού, έδειχναν φοβισμένοι χωρίς να υπάρχει λόγος, συμπεριφέρονταν παράλογα, δεν μπορούσαν να κοιμηθούν ή ακόμη και να περπατήσουν. Μόλις άκουγαν τον παραμικρό ήχο, κρύβονταν κάτω από το κρεβάτι. Υπήρχαν άνδρες που σοκάρονταν και άρχισαν να τρέχουν, όταν κάποιος τους έδειχνε τη στολή τους. Άλλοι πάθαιναν παραλήρημα. Συμπεριφέρονταν σαν να βίωναν τις τραυματικές εμπειρίες του πολέμου ξανά και γίνονταν επιθετικοί.

Ανάμεσα στα κρούσματα του μετατραυματικού σοκ του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου ήταν και ο θείος του Αλέξη Τσίπρας, Δημήτριος Τσίπρας από το Αθαμάνιο της Άρτας, που έχασε την ακοή του. “Μας αρχίζει το πυροβολικό. Καταιγισμός πυρός. Χάλαγε ο κόσμος, το ύψωμα καιγόταν. Ξαφνικά, έρχεται ένα βλήμα έξω από το όρυγμα. Έσκασε και έπεσαν πάνω μας χώματα. Καουν!!! έκαναν τα αφτιά μου εκεί. Κουφάθηκα του λέω, δεν ακούω, δεν άκουγα. Μου έσπασε τα τύμπανα έλεγα”, είχε πει στη Μηχανή του Χρόνου. Λίγα λεπτά αργότερα, όταν ηρέμησε, η ακοή του επανήλθε.

Η στάση των γιατρών

Όμως, κανένας από τους στρατιώτες που ανέφερε αυτά τα συμπτώματα δεν είχε κάποιο σοβαρό εξωτερικό τραύμα, στο οποίο θα μπορούσαν να αποδοθούν.

Η ιατρική επιστήμη δεν είχε εξελιχθεί αρκετά, ώστε οι γιατροί να γνωρίζουν σε τι οφείλονται τα συμπτώματα. Πολλοί υποστήριζαν ότι προκαλούνταν από κάποιον τραυματισμό στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της μάχης. Πίστευαν ότι τα οστικά κύματα από την έκρηξη μιας βόμβας προκαλούσαν κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή πως οι στρατιώτες δηλητηριάζονταν από μονοξείδιο του άνθρακα που απελευθερωνόταν από τις βόμβες.

Ωστόσο, δεν πολεμούσαν όλοι στην πρώτη γραμμή του μετώπου και η εξήγηση των γιατρών ήταν αβάσιμη. Έτσι, κάποιοι γιατροί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα συμπτώματα θα μπορούσαν να είναι ψυχολογικά.

Το Βρετανικό Ιατρικό Περιοδικό το 1922 έγραφε ότι ήταν δικαιολογίες για να μην πολεμήσουν.

Οι στρατιώτες που επέστρεφαν από τις μάχες χωρίς να μπορούν να μιλήσουν, να περπατήσουν ή να θυμηθούν τι είχε συμβεί, κατηγορούνταν ότι ήταν αδύναμοι και δειλοί. “Κακή ψυχολογία και ελλιπής εκπαίδευση οδηγούν σε αυτά. Αν όχι, τότε “το σύνδρομο της οβίδας” ήταν μια καλή δικαιολογία”, έγραφε το βρετανικό περιοδικό.

Εκτός από αυτούς που μεταφέρονταν στο νοσοκομείο για να δουν από τι έπασχαν, υπήρχαν και εκείνοι που αποφάσιζαν να λύσουν μόνοι τους το πρόβλημά τους.

Όπως ανέφερε στη “Μηχανή του Χρόνου” ο αντισυνταγματάρχης πεζικού Αργύρης Καταραχιάς “ο κόσμος έχανε τα λογικά του. Δεν μπορούσε να αντέξει. Προτιμούσε να αυτοκτονήσει. Έχουμε πάρα πολλές περιπτώσεις αυτοκτονίας και Ελλήνων και Ιταλών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άλλοι πυροβολούσαν τα χέρια τους, τα πόδια τους για να βγουν τραυματίες να πάνε στα μετόπισθεν.”

Η “θεραπεία”

Το μετατραυματικό σοκ του πολέμου δεν αντιμετωπίζονταν σε όλες τις χώρες με τον ίδιο τρόπο.

Κάποιοι αφήνονταν στη μοίρα τους. Σε άλλους εφαρμόζονταν ακραίες θεραπείες ώστε σύντομα να επιστρέψουν στο πεδίο της μάχης.

Η παραδοχή ότι οι στρατιώτες υπέφεραν από ψυχολογικά τραύματα δεν συνέφερε τον στρατό ούτε το κράτος, καθώς θα είχαν λιγότερους πολεμιστές και θα έπρεπε να δοθούν αποζημιώσεις.

Στη Βρετανία απαγορεύτηκε να χρησιμοποιούν ακόμη τον όρο “σύνδρομο της οβίδας”.

Ο βρετανός κλινικός ιατρός Λιούις Γέλαντ περιέγραψε τη μεταχείριση των ασθενών του στην Αγγλία στο βιβλίο του “Hysterical Disorders of Warfare” κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Τους υπέβαλλαν σε ηλεκτροσόκ, έσβηναν τσιγάρα στο στόμα τους και έβαζαν καυτές πλακέτες στο πίσω μέρος του λαιμού τους.

Ο Γέλαντ έλεγε στους ασθενείς του ότι δεν θα τους αφήσει να φύγουν αν δεν συμπεριφέρονταν ξανά όπως παλιά. “Πρέπει να φέρεσαι σαν ήρωας όχι έτσι”, τους έλεγε.

Σε άλλες περιπτώσεις τους έκαναν ψυχολογικό πόλεμο. Τους ντρόπιαζαν γιατί πίστευαν πως έτσι “θα ξυπνήσουν” και η κατάστασή τους θα επανέλθει στο φυσιολογικό.

Στην Αγγλία πολλοί άρρωστοι στρατιώτες κατηγορήθηκαν για λιποταξία και δειλία και οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη. Άλλοι εκτελέστηκαν.

Στη Γαλλία πίστευαν ότι η καλύτερη λύση ήταν να ξαναβρεθούν στο μέτωπο, ώστε να αντιμετωπίσουν κατάματα τις φοβίες τους.

Στη Γερμανία τους έβαζαν να κάνουν διάφορες εργασίες, ώστε να ξεχάσουν αυτό που τους είχε προκαλέσει το πρόβλημα. Σε άλλες χώρες, προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν μεμονωμένα τα προβλήματα των ασθενών. Για παράδειγμα, αν είχαν κινητικά προβλήματα τους έκαναν φυσικοθεραπείες.

Σε κάποιους είχε αποτέλεσμα, άλλοι έμειναν για πάντα με τα “σημάδια” του πολέμου στην ψυχή τους.

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Οι χιλιάδες μαζικές αυτοκτονίες στη Ναζιστική Γερμανία αμέσως μετά την αυτοκτονία του Φύρερ. Πολλοί σκότωναν πρώτα τα παιδιά τους, όπως ο Γκαίμπελς, που δολοφόνησε τα έξι παιδιά του