“Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση”. Η αντιφασιστική ταινία – σταθμός γυρίστηκε στο εργοστάσιο που δούλευε ο πατέρας του Βέγγου (drone)

Το εγκαταλελειμμένο κτήριο με το μεγάλο λογότυπο της ΔΕΗ, που συναντά κανείς στην περιοχή του Νέου Φαλήρου στον Πειραιά, είναι το πρώτο ατμοηλεκτρικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

Πρόκειται για τον Ατμοηλεκτρικό Σταθμό Νέου Φαλήρου (ΑΗΣ), ο οποίος συνέβαλε στον εξηλεκτρισμό της χώρας, καθώς με τη λειτουργία του εξασφάλισε την ηλεκτροδότηση της πρωτεύουσας και του σιδηρόδρομου Αθήνας-Πειραιά.

Η ανέγερσή του ξεκίνησε το 1869, στη δυτική όχθη του Κηφισού ποταμού, στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Εθνικής Οδού Αθηνών Λαμίας και ακολούθησαν τέσσερις βασικές οικοδομικές φάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, ως το 1972 που σταμάτησε οριστικά να λειτουργεί.

Σήμερα, το κεντρικό κτίριο παραμένει ασκεπές και σταδιακά αλλοιώνεται, εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες ενώ τόσο το ίδιο το κέλυφος του Σταθμού όσο και ο μηχανολογικός εξοπλισμός, εντός του εργοστασίου, κηρύχτηκαν διατηρητέοι με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού.

“Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση”

Εκτός από τη συμβολή του στην εκβιομηχάνιση της πρωτεύουσας, το ιστορικό εργοστάσιο ήταν άμεσα συνδεδεμένο με την οικογένεια Βέγγου.

Ο χώρος σήμαινε πολλά για τον μεγάλο κωμικό ηθοποιό, Θανάση Βέγγο, καθώς ο πατέρας του, Βασίλης, εργαζόταν στον ΑΗΣ Φαλήρου, στο τμήμα του μηχανουργείου. Τον Οκτώβριο του 1944, όταν οι Γερμανοί ήθελαν να ανατινάξουν το εργοστάσιο για σαμποτάζ, ο Βασίλης Βέγγος, ως μέλος της αντίστασης, μαζί με μερικούς ακόμα συντρόφους του, απέτρεψαν την καταστροφή του.

Η ενέργειά αυτή τον στιγμάτισε, καθώς χαρακτηρίστηκε αριστερός και αμέσως μετά την απελευθέρωση απολύθηκε.

Η ιστορία αυτή είχε συνέχεια και για την οικογενειά του, καθώς λόγω της συνδικαλιστικής δράσης του, ο γιος του ο Θανάσης, στάλθηκε στη Μακρόνησο για την στρατιωτική του θητεία. Υπηρέτησε κοντά στους εξόριστους πολιτικούς κρατούμενους. Στην πραγματικότητα και ο ίδιος ήταν εξόριστος.

Το καλοκαίρι του 1971, ο Θανάσης Βέγγος επέστρεψε στο ιστορικό εργοστάσιο.

Αυτή τη φορά για να γυρίσει, μαζί με τον σκηνοθέτη, Ντίνο Κουτσουρίδη, την εμβληματική ταινία “Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση”, με πρωταγωνιστή τον ίδιο.

Μια αντιφασιστική ταινία στην καρδιά της χούντας. Παρά τον κίνδυνο της σύλληψης, οι συντελεστές κατάφεραν να ξεπεράσουν τα εμπόδια και τελικά να ολοκληρώσουν το εγχείρημά τους.

Πρόκειται για μια ταινία-σταθμό στην καριέρα του, καθώς για πρώτη φορά ο Θανάσης Βέγγος αποχωρίστηκε την ιδιότητα του κωμικού. Μετατράπηκε σε έναν ηθοποιό κλασσικού δράματος και μάλιστα με τεράστια επιτυχία, που, κανείς δεν περίμενε.

Πριν από τη διανομή του φιλμ στους κινηματογράφους, ο Κουτσουρίδης κάλεσε μερικούς φίλους του και κριτικούς κινηματογράφου, προκειμένου να δουν την ταινία και να πουν μια πρώτη γνώμη.

Ο σπουδαίος κινηματογραφιστής είχε μιλήσει στη “Μηχανή του Χρόνου”:

“Είχαν μαζευτεί καμιά 15αριά κριτικοί κινηματογράφου για να δουν την ταινία. Εγώ δεν μπήκα μέσα για λόγους λεπτότητας και περίμενα απ’ έξω. Όταν τελείωσε η προβολή, άνοιξα την πόρτα, μπήκα μέσα και ρώτησα, “Τι έγινε παιδιά, πως την είδαμε την ταινία;”. Βουβαμάρα. Λέω, “Συγγνώμη, δε θα μιλήσει κανένας σας;”.

Και τελικά γυρίζουν και μου λένε, “εντάξει ρε Ντίνο, αλλά εμείς ήρθαμε να δούμε μια ταινία με τον Θανάση Βέγγο, να γελάσουμε λιγάκι, κι εδώ δεν ξέρουμε από που να φύγουμε.

Μαύρα μαντάτα. Σκέφτηκα πως δεν υπάρχει περίπτωση να δουλέψει μια τέτοια ταινία, η οποία είχε σχέση με τον πόλεμο και με την Κατοχή.

Ξεκινήσαμε να πάμε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου είχα φτιάξει κάτι φέιγ-βολάν και κάτι ψιλοπραγματάκια και γυρίζαμε μέσα στην πόλη, από ‘δώ από ‘κει, και τα πετάγαμε μπας και δει κανένας άνθρωπος ότι παίζεται μια ταινία με τον Βέγγο και έρθει. Να μην κάνουμε την προβολή σε άδεια αίθουσα.”

Όταν έφτασε η μέρα της προβολής, αυτό που συνέβη δεν το περίμενε κανείς.

“Την ώρα της προβολής, έξω από τον κινηματογράφο γινόταν χαμός. Ο χαμός. Δηλαδή, είχαν μπει μέσα στην αίθουσα 1200 άνθρωποι από 700 που χωρούσε κανονικά και έξω υπήρχαν άλλοι χίλιοι. Ήταν μια υποδοχή άνευ προηγουμένου, ήταν κάτι το ασύλληπτο.

Όταν τέλειωσε η ταινία, μας σηκώσανε στα χέρια, και τον Θανάση και εμένα, και μας γυρίζαν γύρω γύρω στην πλατεία Αριστοτέλους”.

Ένα χρόνο πριν την κατάληψη της Νομικής και δύο χρόνια πριν την εξέγερση του Πολυτεχνείου, η ταινία ήρθε να εκφράσει το αντιδικτατορικό αίσθημα που “έβραζε” στις ψυχές όλων των κατοίκων της χώρας. Τα μηνύματα αντίστασης είναι φανερά καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας.

Από την εναρκτήρια φράση “Η πείνα και η βία, σ’ όλες τις χώρες και σ’ όλες τις εποχές, είχαν το ίδιο πρόσωπο”, στην οποία στηλιτεύεται, για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη, η βία και η βαρβαρότητα των δυνάμεων κατοχής, μέχρι τα πλάνα με το έντυπο του “ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗ”.

Η ταινία έκοψε 640.471 εισιτήρια τη χρονιά που κυκλοφόρησε ενώ πάνω από τρία εκατομμύρια άνθρωποι την είχαν δει μέχρι και την πτώση της Χούντας, το 1974. Τη σεζόν 1971-1972 κατέκτησε την πρώτη θέση ανάμεσα σε 90 ταινίες της ίδιας περιόδου.

Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 1971 τιμήθηκε με 3 βραβεία (καλλιτεχνικής ταινίας, σεναρίου και α’ ανδρικού ρόλου) ενώ θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες του Θανάση Βέγγου και του Ντίνου Κατσουρίδη.

Δείτε το βίντεο του συνεργάτη μας Τάσου Φωτάκη από τον Ατμοηλεκτρικό Σταθμό της ΔΕΗ στο Νέο Φάληρο του Πειραιά: