“Θα βγάλω τα χέρια μου από τον τάφο και θα γίνω πιο δυνατή”. Οι τρεις αδελφές που “έριξαν” μια δικτατορία

25 Νοεμβρίου 1960. Τρεις αδερφές από τη Δομινικανή Δημοκρατία, η Πάτρια, η Μινέρβα και η Μαρία Τερέσα Μιραμπάλ βρέθηκαν πεταμένες και άγρια δολοφονημένες σε μια χαράδρα.

Τις είχαν ξυλοκοπήσει αλύπητα και τις είχαν στραγγαλίσει οι άνδρες του δικτάτορα, Ραφαέλ Τρουχίγιο, όπως επίσης και τον οδηγό του αυτοκινήτου που τις μετέφερε στο σπίτι τους. Ύστερα, έβαλαν τα τέσσερα πτώματα στο αυτοκίνητο και το έριξαν σε έναν γκρεμό, για να φανεί ως ατύχημα.

Οι αδελφές Μιραμπάλ, που έμειναν γνωστές με το προσωνύμιο “Οι Πεταλούδες” (“Las Mariposas”), πολέμησαν σθεναρά το δικτατορικό καθεστώς του Τρουχίγιο, ο οποίος αιματοκύλισε τη μικρή χώρα της Καραϊβικής από το 1930, όταν ανήλθε πραξικοπηματικά στην εξουσία.

Δεν ήταν γυναίκες φτωχές και εξαθλιωμένες. Ήταν μορφωμένες, παντρεμένες με παιδιά και κόρες ενός πετυχημένου επιχειρηματία που είχαν ζήσει άνετα παιδικά χρόνια.

Σε μια χώρα όπου βασίλευαν η καταπίεση και η πατριαρχία, οι αδελφές Μιραμπάλ, που είχαν τόσα προνόμια, ήταν αυτές που μπήκαν μπροστά στον αγώνα για τη δημοκρατία και το πλήρωσαν με τη ζωή τους.

“Αν με σκοτώσουν, θα βγάλω τα χέρια μου από τον τάφο και θα γίνω ακόμα πιο δυνατή“, ήταν η απάντηση που έδινε η Μινέρβα Μιραμπάλ σε όλους όσοι την προειδοποιούσαν για αυτό που τότε φαινόταν ως προδιαγεγραμμένη εξέλιξη.

Οι τρεις γυναίκες είχαν μία ακόμη αδερφή, την Ντεντέ. Δεν πήρε μέρος στις πράξεις αντίστασης, αλλά φρόντισε τα παιδιά των αδελφών της σαν να ήταν δικά της και αφιέρωσε τη ζωή της στη μνήμη τους μέχρι το θάνατό της, το 2014.

Η αυταπάρνηση και ο ηρωισμός των “Πεταλούδων” όχι μόνο δεν ξεχάστηκαν, αλλά και έγιναν αφορμή, ώστε, 39 χρόνια αργότερα, ο ΟΗΕ να καθιερώσει την 25η Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

Η πολιτικοποίηση

Η Μινέρβα Μιραμπάλ ήταν η πιο πολιτικοποιημένη και δραστήρια αδελφή, ειδικά μετά το γάμο της με τον ακτιβιστή, Μανόλο Ταβάρες Χούστο. Μέχρι τότε, η αμφισβήτηση στην εξουσία ήταν κάτι άγνωστο στην οικογένεια Μιραμπάλ.

Η Μινέρβα ήταν επίσης εκείνη που επηρέασε και παρακίνησε τη μικρότερη αδελφή της, Μαρία Τερέσα να συμμετάσχει στην αντίσταση εναντίον του Τρουχίγιο. Όπως είχε πει η Μαρία Τερέσα, “ίσως αυτό που βρίσκεται πιο κοντά μας είναι ο θάνατος, αλλά αυτή η ιδέα δεν με φοβίζει. Θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για αυτό που είναι δίκαιο“.

Στο ίδιο μήκος κύματος και τα λόγια της Πάτρια Μιραμπάλ: “Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να μεγαλώσουν σε αυτό το διεφθαρμένο και τυραννικό καθεστώς. Πρέπει να πολεμήσουμε εναντίον του και είμαι πρόθυμη να παρατήσω τα πάντα, ακόμη και τη ζωή μου αν χρειαστεί“.

Σύντομα, η Μινέρβα, η Μαρία Τερέσα και η Πάτρια συγκέντρωσαν μια ομάδα αντιφρονούντων και δημιούργησαν το λεγόμενο “Κίνημα της 14ης Ιουνίου“, προς τιμήν εξόριστων συμπατριωτών τους που εξεγέρθηκαν εναντίον του Τρουχίγιο και εκτελέστηκαν στις 14 Ιουνίου 1959.

Οι δραστηριότητές τους περιελάμβαναν τη διανομή φυλλαδίων που περιείχαν τα ονόματα των ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από τον Τρουχίγιο και την απόκτηση υλικών για την κατασκευή όπλων και βομβών. Όλα αυτά με την κωδική ονομασία “Πεταλούδες”.

Το χαστούκι στον δικτάτορα

Αφού ο δικτάτορας Τρουχίγιο ανέλαβε την εξουσία, διέταξε να υπάρχει μια φωτογραφία με το πρόσωπό του στο σπίτι κάθε οικογένειας. Η φωτογραφία αυτή συνοδευόταν από τη φράση “Σε αυτό το σπίτι ο Τρουχίγιο είναι εθνικό σύμβολο“.

Η ζωή των κατοίκων της Δομινικανής Δημοκρατίας επί των ημερών του ήταν γεμάτη φόβο, τρόμο και καταστολή. Τα πολιτικά κόμματα και οι ατομικές ελευθερίες είχαν κατασταλεί, ο πλούτος συσσωρευόταν στα χέρια του δικτάτορα και των μελών της οικογένειάς του και η παραμικρή αμφισβήτηση στο πρόσωπό του συνεπαγόταν βασανιστήρια ή θάνατο.

Η μυστική αστυνομία χρησιμοποιούσε ποικίλες μορφές εκφοβισμού και βασανισμού των αντιφρονούντων και υπήρξε υπεύθυνη για τη δολοφονία δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων 20.000 Αϊτινών που ζούσαν στα σύνορα με τη Δομινικανή Δημοκρατία.

Ο στυγνός Δομινικανός δικτάτορας διέθετε επίσης ειδικά κλιμάκια που ταξίδευαν σε όλη τη χώρα, για να εντοπίσουν όμορφα και νεαρά κορίτσια και κατόπιν να τα βιάσει. Τον Οκτώβριο του 1949, η 23χρονη τότε Μινέρβα Μιραμπάλ έγινε ένα από αυτά τα κορίτσια.

Η οικογένειά της δέχθηκε πρόσκληση σε δεξίωση του Τρουχίγιο, την οποία δεν γινόταν να αρνηθεί. Στη δεξίωση, ο δικτάτορας έδειξε ξεκάθαρα τις διαθέσεις του προς την Μινέρβα και λέγεται ότι, όταν έγινε επιθετικός απέναντί της, εκείνη τον χαστούκισε, πήρε την οικογένειά της και έφυγαν.

Η τριπλή δολοφονία που προκάλεσε κατακραυγή…

Η πράξη ανυπακοής της Μινέρβα είχε συνέπειες. Συνελήφθη και φυλακίστηκε, ενώ, παράλληλα, δεν πήρε ποτέ άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, ώστε να μπορέσει να δουλέψει ως δικηγόρος. Ο πατέρας της φυλακίστηκε και κατασχέθηκε η περιουσία του.

Την ίδια τύχη είχαν και η Πάτρια και η Μαρία Τερέσα, όπως και οι σύζυγοί τους. Αργότερα, οι τρεις αδελφές αφέθηκαν ελεύθερες, σε μια προσπάθεια του Τρουχίγιο να δείξει στο λαό και τη διεθνή κοινότητα ότι ήταν επιεικής με τους “εχθρούς” του.

Παρ’ όλ’ αυτά, οι “Πεταλούδες” παρέμειναν πιστές στον αγώνα τους εναντίον του. Ο Τρουχίγιο εξοργίστηκε ακόμη περισσότερο και διέταξε τον στρατηγό Πούπο Ρομάν να καταστρώσει ένα σχέδιο, για να απαλλαγεί από την παρουσία τους μια για πάντα.

Στις 25 Νοεμβρίου 1960, η Πάτρια, η Μινέρβα και η Μαρία Τερέσα επισκέφθηκαν τους φυλακισμένους συζύγους τους στην πόλη Πουέρτο Πλάτα.

Ενώ επέστρεφαν στο σπίτι τους με αυτοκίνητο, επτά άνδρες της μυστικής αστυνομίας του Τρουχίγιο τις συνέλαβαν και τις οδήγησαν σε μια φυτεία ζαχαροκάλαμων, όπου δολοφήθηκαν.

Η Πάτρια ήταν 36 ετών, η Μινέρβα 34 και η Μαρία Τερέσα 25. Οι σοροί τους εντοπίστηκαν άγρια βασανισμένες σε μια χαράδρα, μαζί με εκείνη του οδηγού του οχήματος, Ρουφίνο Ντε Λα Κρουθ.

Στον Τύπο, που ελεγχόταν απόλυτα από τη δικτατορία του Τρουχίγιο, η δολοφονία των τριών αδελφών διαστρεβλώθηκε πλήρως και παρουσιάστηκε ως “αυτοκινητιστικό δυστύχημα”.

Κανείς, όμως, δεν πίστεψε την προπαγάνδα του καθεστώτος. Όλοι γνώριζαν για την αντιστασιακή δράση των αδελφών Μιραμπάλ, όπως επίσης ότι βρίσκονταν στο στόχαστρο του Τρουχίγιο.

Ακόμα κι έτσι, όμως, το συμβάν σόκαρε την κοινή γνώμη. Ήταν η “σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι”.

…και “έριξε” ένα δικτάτορα

Έξι μήνες μετά, στις 30 Μαΐου 1961, ο Τρουχίγιο δολοφονήθηκε από μια ομάδα αντιφρονούντων και πρώην συντρόφων του στις ένοπλες δυνάμεις.

Η δολοφονία των αδελφών Μιραμπάλ σήμανε ουσιαστικά την αρχή του τέλους μίας από τις πιο αιματηρές δικτατορίες της ιστορίας, που διήρκεσε 31 ολόκληρα χρόνια.

Τον Ιούνιο του 1962, ξεκίνησε η δίκη για την υπόθεση, με κατηγορίες να απαγγέλλονται σε συνολικά δέκα άτομα. Τέσσερα άτομα καταδικάστηκαν σε 30 χρόνια κάθειρξη και ένας σε 20, ενώ οι υπόλοιποι τιμωρήθηκαν με μικρότερες ποινές.

Στην πραγματικότητα, όμως, κανείς δεν εξέτισε τις ποινές, διότι νοσταλγοί του καθεστώτος του Τρουχίγιο κατόρθωσαν να τους φυγαδεύσουν εκτός χώρας.

Τα πρώτα χρόνια

Με εξαίρεση την Μαρία Τερέσα, που γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1935, οι αδελφές Μιραμπάλ δεν είχαν μεταξύ τους μεγάλη ηλικιακή διαφορά. Πρώτη γεννήθηκε η Πάτρια, το Φεβρουάριο του 1924, δεύτερη η Ντεντέ, το Μάρτιο του 1925, και τρίτη η Μινέρβα, το Μάρτιο του 1926.

Μεγάλωσαν στο χωριό Όχο Ντε Άγουα της επαρχίας Σαλσέδο, όπου οι γονείς τους διέθεταν και διαχειρίζονταν μια επιτυχημένη φάρμα μαζί με ένα καφεκοπτείο και ένα γενικό κατάστημα.

Η Ντεντέ Μιραμπάλ αφοσιώθηκε στα οικοκυρικά και βοήθησε τον πατέρα της στην οικογενειακή επιχείρηση. Η Μινέρβα σπούδασε νομικά, η Μαρία Τερέσα μαθηματικά.

Η Πάτρια άφησε το σχολείο όταν ήταν 17 ετών, παντρεύτηκε έναν αγρότη και έγινε μητέρα τριών παιδιών. Οι υπόλοιπες αδελφές επίσης παντρεύτηκαν και έκαναν οικογένειες. Η Μινέρβα απέκτησε δύο παιδιά, η Μαρία Τερέσα ένα και η Ντεντέ τρία.

Ένα από τα παιδιά της Ντεντέ Μιραμπάλ, ο Χάιμε Νταβίντ Φερνάντες, διετέλεσε αντιπρόεδρος της Δομινικανής Δημοκρατίας από το 1996 μέχρι το 2000. Επίσης, η κόρη της Μινέρβα Μιραμπάλ, Μίνου Ταβάρες έφτασε να γίνει υφυπουργός Εξωτερικών.

Η υστεροφημία των αδελφών Μιραμπάλ

Η ζωή των αδελφών Μιραμπάλ μνημονεύεται μέχρι σήμερα όχι μόνο στη Δομινικανή Δημοκρατία, αλλά σε όλον τον κόσμο. Η αναγνώριση της θυσίας τους ήρθε στις 17 Δεκεμβρίου 1999, όταν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

Η επιζήσασα Ντεντέ Μιραμπάλ αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής της τόσο στην ανατροφή των παιδιών τους όσο και στη γνωστοποίηση της ιστορίας τους. Το 2009, δημοσιεύτηκαν τα απομνημονεύματά της με τίτλο “Ζωντανές στον κήπο τους“.

Με πρωτοβουλία της Ντέντε Μιραμπάλ, το σπίτι, στο οποίο οι τρεις αδελφές έζησαν τους τελευταίους 10 μήνες της ζωής τους, μετατράπηκε σε μουσείο. Επιπλέον, η επαρχία στην οποία οι “Πεταλούδες” γεννήθηκαν και μεγάλωσαν έλαβε προς τιμήν τους το επώνυμό τους.

Στο μεγάλο κήπο που περιβάλλει το μουσείο υπάρχουν πινακίδες με φωτογραφίες των ηρωικών “Πεταλούδων”, οι προτομές τους και ένα μαυσωλείο με τα οστά τους και εκείνα του συζύγου της Μινέρβα, Μανόλο, το οποίο δημιουργήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2000, δηλαδή ανήμερα της συμπλήρωσης 40 ετών από τη δολοφονία τους.

Η ιστορία των αδελφών Μιραμπάλ δεν θα μπορούσε να μην εμπνεύσει συγγραφείς και κινηματογραφιστές. Η Αμερικανοδομινικανή συγγραφέας, Χούλια Άλβαρες έγραψε το best-seller βιβλίο με τίτλο “Τον καιρό των πεταλούδων” (1994), το οποίο με τη σειρά του αποτέλεσε τη βάση για την ομώνυμη ταινία του 2001, με πρωταγωνιστές τη Σάλμα Χάγιεκ και τον Μαρκ Άντονι, μεταξύ άλλων.

“Δεν είχα την καρδιά ή τη θέληση. Έπρεπε να πω την ιστορία τους στις επόμενες γενιές”

Η Ντεντέ Μιραμπάλ έφυγε από τη ζωή την 1η Φεβρουαρίου 2014, σε ηλικία 88 ετών. Σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις της, ρωτήθηκε αν θα έκανε κάτι διαφορετικά κι αν θα έπαιρνε μέρος στην αντίσταση των τριών αδελφών της. Η απάντησή της ήταν η εξής:

“Δεν είχα την καρδιά ή τη θέληση των αδελφών μου. Ο σύζυγός μου με εμπόδισε επίσης να στραφώ εναντίον του Τρουχίγιο. Αν και πολλές φορές ευχήθηκα να ήμουν μαζί τους εκείνη την ημέρα, ώστε να μη βιώσω την απώλειά τους, νιώθω ότι εκπληρώνω τον δικό μου ρόλο.

Η Μινέρβα ήταν το μυαλό, η Μαρία Τερέσα η φωτιά, η Πάτρια η συγκολλητική ουσία κι εγώ εκείνη που όφειλα να πω την ιστορία τους στις επόμενες γενιές. Με πονάει όταν αναλογίζομαι πόσα έχασα, αλλά λάμπω από υπερηφάνεια κάθε φορά που σκέφτομαι πόσα έχουμε κερδίσει από εκείνες. Είναι τιμή μου να λέω την ιστορία τους“.

Δείτε παρακάτω το ντοκιμαντέρ “Κωδική ονομασία: Πεταλούδες” (2009) της δημοσιογράφου και παραγωγού, Σεσίλια Ντομέικο, όπου περιλαμβάνονται συνεντεύξεις συγγενών και φίλων των αδελφών Μιραμπάλ:

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Youtube