“Τελικά δεν είναι του Ρέμου”! Η πιο καλοδιατηρημένη πυραμίδα της αρχαιότητας, δεν βρίσκεται στην Αίγυπτο

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στο κέντρο της Ρώμης υπάρχει μία εντυπωσιακή πυραμίδα που είναι η πιο καλοδιατηρημένη του αρχαίου κόσμου. Αν και έχει χτιστεί με τούβλα και σκυρόδεμα, οι πλευρές της καλύπτονται με πλάκες λευκού μαρμάρου. Πρόκειται για τον τάφο του Γάιου Κέστιου, ενός πλούσιου Ρωμαίου αριστοκράτη. Στο Μεσαίωνα θεωρούνταν λανθασμένα ως ο τάφος του Ρέμου, του μυθικού ιδρυτή της Ρώμης, με τον αδελφό του Ρωμύλο. Σήμερα η Πυραμίδα του Κέστιου είναι επισκέψιμη και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης.

Τάφος του Κέστιου

Μεταξύ 18–12 π. Χ. χτίστηκε στη Ρώμη ο τάφος του Γάιου Κέστιου, ενός πλούσιου αριστοκράτη και αξιωματούχου. Είχε σχήμα πυραμίδας και χτίστηκε με τούβλα και σκυρόδεμα. Οι εξωτερικές πλευρές της Πυραμίδας του Κέστιου καλύφθηκαν με πλάκες από λευκό μάρμαρο. Η βάση της έχει διάμετρο 29,6 μέτρα και το ύψος της πυραμίδας είναι 37 μέτρα.

Την εποχή της κατασκευής της, η πυραμίδα βρισκόταν στην ύπαιθρο καθώς οι τάφοι απαγορεύονταν εντός των τειχών της πόλης. Η θέση της ήταν σε στρατηγικό σημείο, ακριβώς έξω από τη Ρώμη, σε μια διακλάδωση δύο σημαντικών αρχαίων δρόμων. Ο ένας τη συνέδεε με το επίνειό της, Όστια (Via Ostiensis), και ο άλλος ερχόταν από τα δυτικά της Ρώμης.

Τμήμα του Τειχών

Αρχικά, η Πυραμίδα του Κέστιου βρισκόταν σ’ ένα περίβολο με χαμηλούς τοίχους που ήταν πλαισιωμένο από αγάλματα, κολώνες και άλλους τάφους. Όμως, καθώς η Ρώμη είχε τεράστια ανάπτυξη κατά την αυτοκρατορική περίοδο, τον 3ο αιώνα μ.Χ., η πυραμίδα είχε αρχίσει να περιβάλλεται από κτίρια.

Όταν μεταξύ 271-275 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός ανήγειρε τα νέα τείχη της Ρώμης, η πυραμίδα ενσωματώθηκε σ’ αυτά. Έτσι μετατράπηκε σε τριγωνικό προμαχώνα. Ακόμη και σήμερα αποτελεί μέρος ενός καλοδιατηρημένου τμήματος των αρχαίων τειχών, σε μικρή απόσταση από την Πύλη του Αγίου Παύλου (Porta San Paolo).

Λόγω της ενσωμάτωσής της στις οχυρώσεις της πόλης, η Πυραμίδα του Κέστιου είναι σήμερα ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία κτήρια στη Ρώμη. Είναι επίσης η πιο καλοδιατηρημένη πυραμίδα από την αρχαιότητα.

Αντίθετα, μία άλλη πυραμίδα στη Ρώμη, κοντά στο Βατικανό, που ήταν μεγαλύτερη από του Κέστιου αλλά παρόμοιας μορφής, γκρεμίστηκε τον 16ο αιώνα. Το μάρμαρό της χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή των σκαλοπατιών της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

“Τάφος του Ρέμου”

Ο λόγος κατασκευής της Πυραμίδας του Κέστιου ξεχάστηκε κατά τον Μεσαίωνα. Οι κάτοικοι της Ρώμης πίστευαν ότι ήταν ο τάφος του Ρέμου και ότι ο αντίστοιχος κοντά στο Βατικανό ήταν ο τάφος του Ρωμύλου.

Μόνο όταν έγιναν οι πρώτες ανασκαφές της πυραμίδας, τη δεκαετία του 1660, και καθαρίστηκε από τη βλάστηση που είχε μεγαλώσει υπερβολικά, αποκαλύφθηκαν επιγραφές σχετικά με την κατασκευή της πυραμίδας. Επίσης, βρέθηκαν οι βάσεις δύο χάλκινων αγαλμάτων και θραύσματά τους που είχαν στηθεί δίπλα στην πυραμίδα.

Η ανασκαφή στο εσωτερικό της πυραμίδας αποκάλυψε τον ταφικό θάλαμο, μια θολωτή ορθογώνια κοιλότητα μήκους 5,95 μ., πλάτους 4,10 μ. και ύψους 4,80 μ. Το 1660, μέσα στον ταφικό θάλαμο υπήρχαν ωραίες τοιχογραφίες, αλλά μόνο ελάχιστα ίχνη τους σώζονται σήμερα. Ο τάφος είχε σφραγιστεί όταν χτίστηκε και έτσι δεν είχε είσοδο. Πιθανότατα κατά την αρχαιότητα, κάποιοι μπήκαν στον ταφικό θάλαμο και έκλεψαν όλα τα πολύτιμα κτερίσματα. Δεν αποκλείεται αυτό να έγινε όταν η πυραμίδα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως προμαχώνας στα τέλη του 3ου αιώνα μ. Χ.

Πηγή έμπευσης, Αίγυπτος ή Νουβία;

Σύμφωνα με επιγραφή πάνω στην πυραμίδα, η κατασκευή της ολοκληρώθηκε σε 330 ημέρες από τους κληρονόμους του Γάιου Κέστιου.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε, αλλά αυτό θα πρέπει να έγινε μεταξύ 18-12 π. Χ. Λίγο μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Ρωμαίους, το 30 π. Χ., στη Ρώμη επικράτησε μια μόδα για κάθε τι αιγυπτιακό. Η συγχώνευση ρωμαϊκού και αιγυπτιακού στυλ τονίζεται περαιτέρω από το γεγονός ότι το εξωτερικό του τάφου του Κέστιου είναι «αιγυπτιακό» ενώ το εσωτερικό παρουσιάζει κλασικές ρωμαϊκές τοιχογραφίες και θολωτή οροφή.

Είναι πιθανό ότι ο Κέστιος συμμετείχε στην κατάκτηση της Αιγύπτου από τον Οκταβιανό. Έτσι είχε την έμπνευση για τον τάφο του από τις πυραμίδες που είδε εκεί. Κάποιοι μελετητές, όμως, θεωρούν ότι η Πυραμίδα του Κέστιου δεν αντιγράφει αυτές της Γκίζας της Αιγύπτου, αλλά της Νουβίας.

Κυρίως επισημαίνουν το έντονα μυτερό σχήμα της πυραμίδας που είναι χαρακτηριστικό των πυραμίδων αυτής.

Το 23 π. Χ. οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στο βασίλειο της Μερόης που ήταν στη Νουβία. Δεν αποκλείεται ο Κέστιος να πήρε μέρος σε αυτή την εκστρατεία και να αντέγραψε το σχέδιο από τις πυραμίδες εκεί.