“Τα βλέφαρα των σαμουράι δεν ξέρουν από υγρασία”. Η κόρη του Σαμουράι που έγινε χριστιανή και συγκρίνει τις δύο κουλτούρες

Η γιαπωνέζα συγγραφέας Έτσου Ιναγκάκι Σουγκιμότο, ήταν κόρη ενός υψηλόβαθμου σαμουράι, η οποία έζησε στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης. Βίωσε την παρακμή και την κατάρρευση της φεουδαρχίας στην Ιαπωνία και τις συνέπειες για την οικογένειά της.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης της Σουγκιμότο δεν διέφερε από εκείνο των αγοριών. Διδάχθηκε τον Κομφούκιο, τη σημασία της πειθαρχίας και την πεποίθηση ότι η ταλαιπωρία του σώματος κατά τη διάρκεια της μελέτης αφύπνιζε το πνεύμα.

Έπρεπε να παρακολουθεί τα πιο δύσκολα και πολύωρα μαθήματα τις πιο κρύες ημέρες του χρόνου. Ο πατέρας της είχε μια πολύ συγκεκριμένη κοσμοθεωρία:

“Δεν πρέπει να ξεχνάμε τον τρόπο εκπαίδευσης στα σπίτια των σαμουράι. Το θηλυκό λιοντάρι σπρώχνει το μικρό της στην άκρη του γκρεμού και το παρακολουθεί να σκαρφαλώνει ξανά, αργά από την κοιλάδα, χωρίς κανένα σημάδι οίκτου, αν και η καρδιά της πονάει για το μικρό πλάσμα. Κι αυτό, για να κερδίσει το νεαρό λιοντάρι δύναμη για όλη του τη ζωή“.

Η μετανάστευση στις ΗΠΑ και η αλλαγή πίστης

Από τα βουνά της επαρχίας Έτσιγκο, όπου γεννήθηκε το 1874, βρέθηκε στα 24 της χρόνια στις ΗΠΑ. Αν και η Σουγκιμότο προοριζόταν να γίνει ιέρεια, αρραβωνιάστηκε με προξενιό έναν Ιάπωνα έμπορο, ο οποίος ζούσε στο Σινσινάτι του Οχάιο.

Πριν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, όπου γέννησε δύο παιδιά, φοίτησε σε σχολείο μεθοδιστών στο Τόκιο και ασπάστηκε τον χριστιανισμό. Ήταν μια απόφαση με προσωπικό κόστος:

“Ήταν δύσκολο να επισκεφθώ τους συγγενείς και τις φίλες μου. Με αντιμετώπιζαν με περιέργεια και η μητέρα μου έπρεπε συνέχεια να εξηγεί και να απολογείται […] Μια θεία που με κάλεσε σε δείπνο δεν σέρβιρε ψάρι, καθώς αισθανόταν πως, από τότε που σταμάτησα τόσο αινιγματικά να ακολουθώ τον συνηθισμένο τρόπο ζωής, δεν μπορούσα να τρώω και τα συνήθη γεύματα“.

Μετά τον θάνατο του άνδρα της, η Σουγκιμότο επέστρεψε στην Ιαπωνία. Μετά από χρόνια εγκαταστάθηκε πάλι στις ΗΠΑ για τις σπουδές των παιδιών της. Στη Νέα Υόρκη, δίδαξε την ιαπωνική γλώσσα, κουλτούρα και ιστορία στο Πανεπιστήµιο Columbia.

Στον Κρίστοφερ Μόρλι, τον άνθρωπο που την ενέπνευσε να γράψει για τα βιώματά της, είχε εξομολογηθεί: “Τα βλέφαρα των σαμουράι δεν ξέρουν από υγρασία“. Είναι το βασικό δόγμα, με το οποίο μεγάλωναν τα παιδιά των γενναίων πολεμιστών, που για αιώνες κυριάρχησαν στη “χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου”.

Τα “σπίτια χωρίς φράχτες”

Η ζωή της Έτσου Ιναγκάκι Σουγκιμότο ήταν μια “ακροβασία” ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς. Από τη μία, η παράδοση των σαμουράι, με την οποία μεγάλωσε και από την άλλη, η καθημερινότητα του αμερικανικού τρόπου ζωής. Οι πολιτιστικές συγκρίσεις έγιναν μέρος της ζωής της.

Όταν μία ημέρα πήγε να παρακολουθήσει ένα κοντσέρτο με κλασικό ρεπερτόριο, εξεπλάγη με τις ζωηρές εκφράσεις του προσώπου της τραγουδίστριας και κυρίως με τις υψηλής συχνότητας νότες. “Κάτι εντελώς αντίθετο με τη δική μας κλασική μουσική, που πάντα αφήνει πίσω της υποτονικά χρώματα, αργές κινήσεις και βαθιούς, απαλούς τόνους“, όπως λέει.

“Στην Αμερική λάτρευα αυτά τα σπίτια χωρίς φράχτες. Στην Ιαπωνία δεν ήξερα ούτε ένα σπίτι που να μην ήταν περιστοιχισμένο από πέτρινα ή γύψινα τείχη. Ακόμα και οι ταπεινές καλύβες των χωριών είχαν φράχτες από φρύγανα ή μπαμπού.

Μια απ’ τις πιο παράξενες απολαύσεις μου, όταν ήμουν παιδί, ήταν να φαντάζομαι πόσο υπέροχο θα ήταν αν, χωρίς καμία προειδοποίηση, έπεφταν όλοι οι φράχτες και οι κρυμμένοι κήποι αποκαλύπτονταν ξαφνικά σε όλους τους περαστικούς.

Στο αμερικανικό μου σπίτι ένιωσα ότι είχε πραγματοποιηθεί η παιδική μου επιθυμία […] Έπειτα, το μυαλό μου περιπλανιόταν στους κήπους της Ιαπωνίας, ένα περιορισμένο θέαμα ομορφιάς για λίγους“, λέει επίσης η Σουγκιμότο.

Οι σκέψεις της αρχικά βρήκαν χώρο στη στήλη μιας εφημερίδας της Φιλαδέλφεια. Με τον καιρό “ζυμώθηκαν” και τελικά αποκρυσταλλώθηκαν σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με τίτλο “Η κόρη του σαμουράι“.

Δημοσιεύτηκε το 1925, έγινε παγκόσμιο best-seller και πλέον κυκλοφορεί μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πηγή. Δεν πρόκειται απλώς για μια “στεγνή” αυτοβιογραφία, αλλά και για μια “περιπλάνηση” στην ιστορία, τη θρησκεία, τις κοινωνικές τάξεις και τις έμφυλες ανισότητες.

Οι “φυλακισμένες γυναίκες” με “τα κλειδιά στο χέρι”

Στα χρόνια της παραμονής της στις ΗΠΑ, η Σουγκιμότο ανακάλυψε τις ομοιότητες και τις διαφορές των Ιαπωνίδων µε τις γυναίκες της Αµερικής. Διαπίστωσε επίσης την απόσταση ανάμεσα στα πρότυπα της χώρας της με αυτά της άλλης της “πατρίδας”.

“Για μένα, που προέρχομαι από μια χώρα όπου υπάρχει ένας αξέχαστος λόγος για κάθε τύπο ρούχου, για κάθε κίνηση στο πρωτόκολλο – πραγματικά, για σχεδόν κάθε ασήμαντη πράξη στη ζωή μας – αυτή η αδιαφορία των Αμερικανών μού φαινόταν πολύ ιδιαίτερη“, γράφει στο βιβλίο της.

Ανέπτυξε φεµινιστικές απόψεις και παράλληλα, βίωνε μια εσωτερική πάλη ανάμεσα στην ταυτότητα της Γιαπωνέζας και τη διάθεση για απελευθέρωση από τα “δεσμά” μιας άλλης εποχής. Στη μητέρα της είχε πει κάποτε:

“Μητέρα, σκέφτεσαι ποτέ πως μια γυναίκα στην Ιαπωνία ζει σαν φυλακισμένη, κρατώντας το κλειδί του κελιού της στην τσέπη της και δεν ξεκλειδώνει την πόρτα, επειδή δεν θα ήταν ευγενικό να το κάνει; […] Η τυπικότητά μας είναι ακραία. Στενεύει την ψυχή.

Το μισώ που είμαι τόσο χαρούμενη εδώ κι όλες εκείνες οι υπομονετικές, καρτερικές γυναίκες κάθονται σιωπηλές στα ήσυχα σπίτια τους. Οι ζωές μας στην Ιαπωνία, τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, είναι σαν τα περιορισμένα δέντρα μας, τους προστατευμένους κήπους μας. Γίνομαι πολύ ειλικρινής και …εξαμερικανίζομαι. Δεν ταιριάζει με την εκπαίδευσή μου“.

Η επαρχία Έτσιγκο της βορειοκεντρικής Ιαπωνίας, στην οποία γεννήθηκε η Έτσου Ιναγκάκι Σουγκιμότο, ήταν μια ανοιχτή φυλακή για αξιωματούχους. Έτσιγκο σημαίνει “πίσω από τα βουνά” και πρακτικά η πόλη της ήταν αποκλεισμένη από την υπόλοιπη Ιαπωνία λόγω της οροσειράς Κίσο.

“Κατά την πρώιμη εποχή της φεουδαρχίας, η πόλη ήταν για την κυβέρνηση ένα παγωμένο φυλάκιο, κατάλληλο για την εξορία παραβατών του νόμου που, λόγω ισχυρής θέσης ή μεγάλης επιρροής, δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ως κοινοί εγκληματίες“, αναφέρει η Σουγκιμότο στο βιβλίο της και συμπληρώνει:

“Σε αυτή την κατηγορία ανήκαν οι μεταρρυθμιστές. Εκείνες τις εποχές, η Ιαπωνία έδειχνε μικρή ανοχή στις προθέσεις για πολιτική ή θρησκευτική μεταρρύθμιση, κι έτσι ένας ιδιαίτερα προοδευτικός στοχαστής της αυλής ή ένας ανοιχτόμυαλος μοναχός ήταν εξίσου ενοχλητικοί, με αποτέλεσμα να στέλνονται σε κάποιο απομακρυσμένο κι έρημο μέρος, όπου θα έμπαινε τέλος στις φιλοδοξίες τους μια για πάντα“.

Περισσότερα για τη ζωή της Έτσου Ιναγκάκι Σουγκιμότο θα διαβάσετε στο βιβλίο “Η κόρη του Σαμουράι“, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή