“Τα παιδιά στοιχίζονται στη γυμναστική και πέφτουν, λιποθυμούν. Πόσο διαφορετικά είναι αυτά τα παιδιά. Ζουν μέσα στον θάνατο”. Η συγκλονιστική περιγραφή μιας δασκάλας μετά το Τσέρνομπιλ

Το πυρηνικό δυστύχημα του Τσέρνομπιλ στις 26 Απριλίου 1986 είχε μεγάλες επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων. Πολλοί αρρώστησαν και πέθαναν. Όσοι έζησαν στιγματίστηκαν από τις εκρήξεις.

Η ζωή τους περιστρεφόταν γύρω από το Τσέρνομπιλ. Έμαθαν να ζουν με το θάνατο. Έγινε κομμάτι της ζωής τους και της καθημερινότητάς τους. Η δασκάλα λογοτεχνίας Νίνα Κονσταντίνοβα περιγράφει πως επέδρασε η ραδιενέργεια στους μαθητές της: “Πέφτουν, λιποθυμούν και δεν συγκεντρώνονται” Πόσο διαφορετικά είναι αυτά τα παιδιά.

“Ακούω τόσο συχνά για το θάνατο, που δεν πηγαίνω πια σε κηδείες. Έχετε ακούσει ποτέ παιδιά να μιλούν για τον θάνατο; Στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού, οι μαθητές μου μαλώνουν για το αν ο θάνατος προκαλεί τρόμο ή όχι. Δεν πάει πολύς καιρός που η περιέργεια των παιδιών εξαντλούνταν στο πως γεννιούνται τα μωρά. Τώρα τους απασχολεί τι θα συμβεί μετά από μια ατομική έκρηξη. Με προβληματίζει αυτό. Όταν σε περικυκλώνει ο θάνατος είσαι υποχρεωμένος να σκεφτείς.

Αυτά τα παιδιά δεν είναι σαν όλα τα άλλα

Διδάσκω ρωσική λογοτεχνία σε παιδιά που δεν έχον καμία σχέση με τα παιδιά που είχα δέκα χρόνια πριν. Οι μαθητές μου σήμερα πηγαίνουν συνεχώς σε κηδείες. Όταν στοιχίζονται για τη γυμναστική ή για την παρέλαση, λιποθυμούν μετά από πέντε δέκα λεπτά ορθοστασίας, ανοίγει η μύτη τους. Τα πρόσωπα τους είναι χλωμά, γκρίζα. Δεν παίζουν ούτε τρέχουν ξέγνοιαστα στο προαύλιο. Όταν μαλώνουν ή σπάνε κανένα παράθυρο, οι δάσκαλοι χαίρονται. Δεν τους μαλώνουν, γιατί αυτά τα παιδιά δεν είναι σαν όλα τα άλλα. Και μεγαλώνουν τόσο αργά! Αν τους ζητήσεις να επαναλάβουν κάτι που ειπώθηκε στην τάξη, αδυνατούν. Δεν έχουν καμία δυνατότητα απομνημόνευσης. Με προβληματίζει αυτό. Με προβληματίζει πολύ.

Η ζωή μας περιστρέφεται γύρω από το Τσέρνομπιλ. Που βρισκόμασταν όταν έγινε το κακό; Σε τι απόσταση από τον αντιδραστήρα ήταν το σπίτι μας; Τι είδαμε; Ποιος πέθανε; Ποιος μετακόμισε; Για που; Θυμάμαι πως τους πρώτους μήνες μετά το ατύχημα, τα εστιατόρια ήταν γεμάτα. Οργανώναμε γιορτές:” Μια φορά ζούμε…”. Τώρα όμως το Τσέρνομπιλ μας ακολουθεί σε κάθε μας κίνηση. Μια νέα γυναίκα, έγκυος πέθανε απροσδόκητα. Οι γιατροί δεν της βρήκαν τίποτα. Ένα εντεκάχρονο κορίτσι κρεμάστηκε. Χωρίς λόγο. Ήταν παιδί ακόμη. Για όλα φταίει το Τσέρνομπιλ. Λένε πως αρρωσταίνουμε επειδή φοβόμαστε. Λένε πως έχουμε “ραδιενεργοφοβία”. Γιατί όμως αρρωσταίνουν και πεθαίνουν και τα μικρά παιδιά; Τα παιδιά δεν έχουν την αίσθηση του φόβου. Δεν μπορούν να κατανοήσουν.

Θυμάμαι εκείνες τις μέρες… Ένιωθα το σώμα μου βαρύ κι ο λαιμός μου με έκαιγε. “Είσαι υποχόνδρια”, μου έλεγε ο γιατρός. “Όλοι έχετε γίνει υποχόνδριοι λόγω του Τσέρνομπιλ”. Δεν ήμασταν όμως υποχόνδριοι. Πονάγαμε, δεν είχαμε πια δυνάμεις. Ο άντρας μου και εγώ νιώθαμε τόσο αμήχανα να ομολογούμε ο ένας στον άλλο πως χάναμε σιγά σιγά τον έλεγχο των ποδιών μας. Όλοι γύρω μας παραπονιόταν.

Οι γονείς δεν αντιλαμβάνονταν τον κίνδυνο της ραδιενέργειας

Οι μαθητές ξάπλωναν πάνω στα θρανία και λιποθυμούσαν την ώρα του μαθήματος. Τα παιδιά έμεναν κλειστά στο σχολείο από τις 8 το πρωί μέχρι τις 9 το βράδυ. Απαγορευόταν αυστηρά να παίζουν και να τρέχουν έξω. Τους μοίραζαν ρούχα και ένας Θεός ξέρει που αλλού τα φορούσαν όλη τη μέρα. Οι οδηγίες επέβαλλαν στις μητέρες τους να πλένουν τα ρούχα των παιδιών τους καθημερινά, ώστε να έρχονται στο σχολείο καθαρά. Οι μητέρες όμως ήταν εξαιρετικά απασχολημένες με τις οικιακές εργασίες, είχαν να ταΐσουν τις κότες, τις αγελάδες, τα γουρούνια. Δεν καταλάβαιναν γιατί θα έπρεπε να πλένονται τα ρούχα κάθε μέρα. Για τις μητέρες των παιδιών βρωμιά ήταν το μελάνι, το χώμα, τα λάδια. Καμία σχέση με τη δράση των βραχύβιων ισοτόπων. Όταν προσπάθησα να τους εξηγήσω αυτοί με κοιτούσαν σαν να τους μιλώ κινέζικα. “Τι είναι αυτή η ραδιενέργεια; Δεν την ακούς, δεν την βλέπεις. Εγώ ξέρω ότι τις τελευταίες μέρες του μήνα ίσα ίσα τα βγάζω με το μηνιάτικο μου. Τρώμε γάλα και πατάτες. Αφήστε λοιπόν τη ραδιενέργεια”.

Το τραγικό είναι πως απαγορευόταν να καταναλώνουμε γάλα και πατάτες. Τα μαγαζιά είχαν εφοδιαστεί με καλαμπόκι και κονσέρβες από την Κίνα. Μόνο που οι χωρικοί δεν είχαν χρήματα για να τα αγοράσουν. Ποιο ήταν το όφελος λοιπόν; Οι οδηγίες απευθύνονταν σε ανθρώπους με κάποιο επίπεδο μόρφωσης. Μόνο που εδώ δεν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι”.

Νίνα Κονσταντίνοβα, δασκάλα Λογοτεχνίας

Πηγή: «Τσέρνομπιλ, Ένα Χρονικό του Μέλλοντος», Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ… 

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Συγκλονιστικές φωτογραφίες από τη σοβιετική πόλη – φάντασμα τρία χιλιόμετρα από το Τσερνομπίλ. Το Πρίπιατ «χτυπήθηκε» από τη ραδιενέργεια και 50 χιλιάδες κάτοικοι το εγκατέλειψαν μέσα σε τρεις ώρες (φώτο & βίντεο)