“Όταν μία μαθήτριά σου καίγεται ζωντανή στην παράγκα, λυγίζεις”. Οι απίστευτες ιστορίες από το σχολείο των Ρομά

Είκοσι χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, στην περιοχή Νέα Ζωή, βρίσκεται το 7ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου, γνωστό και ως “σχολείο των Ρομά”, αφού το 91% των μαθητών του είναι Έλληνες τσιγγάνοι.

Η διευθύντρια του σχολείου, Ματίνα Βαβούλη, διηγείται την ιστορία του σχολείου την εποχή που οι Ρομά μαθητές ήταν λιγότεροι από τα δάχτυλα του ενός χεριού:

“Το 1991 το σχολείο ήταν ένα μικρό σπιτάκι και απαριθμούσε 58 μαθητές, από τους οποίους μόλις 4 ήταν Ρομά. Θυμάμαι τότε έρχονταν και άλλα παιδάκια από τον καταυλισμό, κρέμονταν στα κάγκελα της αυλής και κοιτούσαν. Τους ρωτούσα “γιατί δεν έρχεστε και εσείς;” και μου έλεγαν πως δεν τους αφήνουν οι γονείς τους.

Άρχισα τότε να κυκλοφορώ στη γειτονιά, να πηγαίνω στον καταυλισμό και να μιλάω στους γονείς αυτών των παιδιών. Προσπαθούσα να τους πείσω να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Τότε ήταν πολύ επιφυλακτικοί και καχύποπτοι. Δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι ενδιαφέρομαι ανιδιοτελώς.

Ύστερα από επίμονη προσπάθεια άρχισαν να κάμπτονται διάφορες δυσκολίες. Οι περισσότεροι δεν είχαν χαρτιά, τα παιδιά δεν ήταν εμβολιασμένα. Και εμείς αναλάβαμε να λύσουμε όλα αυτά τα εμπόδια. Γίναμε ΚΕΠ στη θέση του ΚΕΠ, αναλάβαμε όλη τη γραφειοκρατική διαδικασία, οργανώσαμε εκστρατείες εμβολιασμού και σταδιακά κερδίσαμε την εμπιστοσύνη τους”.

Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, σχεδόν όλα τα παιδιά του καταυλισμού πηγαίνουν στο σχολείο.

Συνολικά, στο 7ο Δημοτικό Ασπροπύργου φοιτούν περίπου τετρακόσιοι μαθητές, από τους οποίους το 91% είναι Έλληνες Ρομά, το 4% Αλβανοί Ρομά και οι υπόλοιποι παλιννοστούντες.

“Κυρία εγώ δεν θέλω να ζήσω έτσι”

“Υπήρξαν βέβαια και φορές που λυγίσαμε”, αναφέρει η κ. Βαβούλη.

“Όταν μία μαθήτριά σου καίγεται ζωντανή στην παράγκα, επειδή έπιασε φωτιά και κανείς δεν κατάλαβε ότι ήταν κρυμμένη μέσα, λυγίζεις. Το κορίτσι αυτό μου έλεγε “Κυριά, εγώ δε θέλω να ζήσω έτσι. Θα καταφέρω να πάω πολύ ψηλά”. Και πήγε..

Όμως έπρεπε να συνεχίσουμε. Πίστευα και πιστεύω πως η μόρφωση είναι δικαίωμα όλων των παιδιών και ο μοναδικός δρόμος για να έχουν μια καλύτερη ζωή και να γλιτώσουν από τη φτώχεια.”

“Ενήλικες σε σώματα παιδιών”

Σύμφωνα με την έρευνα “EU-MIDIS II” του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA, 2016), το ποσοστό των Ρομά που πλήττεται από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό είναι υψηλότερο από αυτό του γενικού πληθυσμού.

Στην πρώτη έρευνα του FRA, το 2011, διαπιστώθηκε ότι τουλάχιστον 8 στους 10 ερωτηθέντες Ρομά απειλούνταν από φτώχεια και, κατά μέσο όρο, λιγότεροι από έναν στους τρεις ανέφεραν ότι είχαν αμειβόμενη εργασία. Σχεδόν ένας στους δύο στερούνταν βασικών οικιακών ανέσεων, όπως κουζίνα, τουαλέτα, λουτρό εντός της οικίας ή ηλεκτρικό ρεύμα.

“Μπορεί να λέμε ότι έχουν τις παράγκες τους, αλλά δεν είναι το ίδιο. Γιατί όταν φυσήξει ένας δυνατός αέρας, θα ξηλωθεί η σκεπή ή θα διαλυθεί η παράγκα και όταν βρέξει πολύ θα πλημμυρίσει.

Δεν είναι τυχαίο πως τα περισσότερα παιδιά όταν ζωγραφίζουν, φτιάχνουν ένα σπίτι. Αυτό θέλουν”.

Τα περισσότερα από τα παιδιά δεν τρέφονται επαρκώς.

“Συνηθίζεται τα παιδιά πριν το σχολείο να τρώνε πρωινό. Αυτό εδώ δεν ισχύει. Μερικά μπορεί να έχουν φάει λίγο ρύζι ή τοστ, στην καλύτερη περίπτωση. Εκείνα, όμως, που δεν τρώνε τίποτα και έρχονται στο σχολείο τα καταλαβαίνεις. Γιατί μέχρι να έρθει η ώρα του σχολικού γεύματος, βλέπουν τα άλλα παιδιά που μπορεί να τρώνε ένα σάντουιτς και τρέχουν να το αρπάξουν.”

Το μεροκάματο των περισσότερων Ρομά δεν είναι αρκετό για να συντηρήσει ολόκληρη την οικογένεια. “Οι πιο πολλοί μαζεύουν ανακυκλώσιμα σίδερα και τα πουλάνε. Άλλοι τους δίνουν 7 και άλλοι 12 ευρώ. Και τα έξοδα βενζίνης δικά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλά παιδιά να βγαίνουν στην αγορά εργασίας από πολύ μικρά”.

Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που οι μαθητές Ρομά είτε εγκαταλείπουν το σχολείο ήδη από τις τάξεις του Δημοτικού είτε δεν συνεχίζουν στο Γυμνάσιο κα το Λύκειο.

Δεν είναι, όμως, ο μοναδικός.

“Κάθε χρόνο χάνουμε περίπου ένα 10% των μαθητών μας. Άλλοτε επειδή ξεκινούν να δουλεύουν και άλλοτε επειδή παντρεύονται.

Τα κορίτσια συνήθως παντρεύονται γύρω στα 12-13, και μέχρι να φτάσουν τα είκοσι έχουν κάνει πέντε παιδιά.

Η θέση της γυναίκας Ρομά είναι πολύ υποβαθμισμένη. Είναι μια υπηρέτρια και τίποτα άλλο.

Μια εικοσάχρονη φαίνεται γριά από την κούραση. Συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι μεγαλώνει τα αδέρφια του και μόλις φτάσει στην “κατάλληλη” ηλικία παντρεύεται και μεγαλώνει τα δικά της παιδιά, ήδη κουρασμένη. Γι’ αυτό και οι περισσότερες πέφτουν στα ψυχοφάρμακα.

Κάποιες φορές ένα κορίτσι σταματά το σχολείο μόλις της έρθει περίοδος, επειδή μπαίνει σε αναπαραγωγική ηλικία ενώ υπάρχουν περιπτώσεις οικογενειών που απαγορεύουν στις κόρες τους να πάνε στο σχολείο για να μην τις κλέψουν, γιατί ενδεχομένως να έχουν αρνηθεί κάποιο προξενιό.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα κορίτσια βρίσκονται μεν σε πιο μειονεκτική θέση αλλά και τα αγόρια βιώνουν τη βία και τον αποκλεισμό με τον χειρότερο τρόπο. Δεν ζουν ποτέ ως παιδιά. Είναι ενήλικες σε σώματα παιδιών”.

Υπάρχουν, όμως, και τα φωτεινά παραδείγματα.

Ο πρώην μαθητής του 7ου Δημοτικού Σχολείο Ασπροπύργου και διάσημος τραγουδιστής, πλέον, Αλέξης Βενέτης είναι ένα από αυτά.

“Μια φορά, τον καλέσαμε σε μια σχολική εκδήλωση, μαζί με άλλους Ρομά που κατάφεραν να τελειώσουν το σχολείο, για να μιλήσουν στους νεαρούς μαθητές μας. Εκείνος ήρθε την προηγούμενη μέρα της γιορτής και μας μοίρασε το CD του. Έτσι, την ημέρα της εκδήλωσης του είπα αν θέλει να μας πει κι ένα τραγούδι, όταν ανέβει στη σκηνή. Όλοι περίμεναν πως θα μας πει κάποιο δικό του.

Εκείνος, όμως, τραγούδησε το “Ένα το χελιδόνι”. Στο τέλος είπε, “Αυτό το έμαθα στο σχολείο”. Όλοι δακρύσαμε και τα παιδιά τον κοιτούσαν εντυπωσιασμένα. Ήταν από τις πιο συγκινητικές στιγμές”.

Το 7ο Δημοτικό Σχολείο έχει κερδίσει το 2ο βραβείο στον διαγωνισμό γαλλοφωνίας ενώ συμμετέχει σε αρκετά ευρωπαϊκά προγράμματα, που έχουν στόχο την συμπεριληπτική εκπαίδευση και την ένταξη των Ρομά στην ελληνική κοινωνία.

^{Ρεπορτάζ: Μαριλένα Κουντούρη}