“Όταν χρησιμοποιούμε «δωρεάν» ψηφιακές υπηρεσίες και προϊόντα, τελικά εμείς είμαστε το προϊόν”. Γιατί μερικοί πιστεύουν ότι συχνά, το δωρεάν περιεχόμενο είναι τοξικό, ρηχό και εθιστικό

Του Διομήδη Σπινέλλη,

δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή (19/2/2021)

Στην Αυστραλία, συζητιέται το ενδεχόμενο να ψηφιστεί νομοσχέδιο, το οποίο θα επιβάλλει στις εταιρείες που αναδημοσιεύουν ειδήσεις (π.χ. Google και Facebook) να πληρώνουν τους παραγωγούς τους (εφημερίδες, περιοδικά, ειδησεογραφικά πρακτορεία, ιστότοποι).

H Google, αν και αρχικά απείλησε ότι θα σταματήσει να παρέχει τις υπηρεσίες της στη χώρα, τελικά κατέληξε σε συμφωνία με μεγάλους εκδότες ενώ η Facebook “έφτιαξε ένα φίλτρο” που δεν επιτρέπει στους χρήστες να αναρτήσουν ειδήσεις από άλλα μέσα. Κυβερνήσεις, κρατικοί φορείς και αξιωματούχοι και παραγωγοί ειδήσεων και περιεχομένου καλούνται να προβληματιστούν και να δράσουν, προκειμένου να διασφαλίσουν την σφαιρική ενημέρωση των πολιτών.

Η αντίδραση

Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν ρυθμιστικά, αφού πρώτα αντιληφθούν τους κινδύνους, που αντιμετωπίζουν η δημοκρατία και η οικονομία από τεχνολογικούς κολοσσούς που ταυτόχρονα παράγουν, διανέμουν και ελέγχουν το ψηφιακό περιεχόμενο που καταναλώνει η πλειοψηφία των πολιτών τους.

Το ότι αυτή η δράση έπρεπε να είχε μελετηθεί και αναληφθεί εδώ και χρόνια, φαίνεται από τη σημερινή δυσκολία της. Αφενός, οι εταιρείες αυτές είναι πια απαραίτητες σε μεγάλο τμήμα της οικονομίας και της κοινωνίας λόγω του μεγέθους τους και των πολυσχιδών δραστηριοτήτων τους. Αφετέρου, οι κυβερνήσεις δεν έχουν ουσιαστική εμπειρία ρύθμισης στο πεδίο αυτό, διότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι εταιρείες έχουν καταστεί πολυδιάστατα καινοτόμες: παράγουν το περιεχόμενο κυρίως μέσω αναρτήσεων χρηστών και ανάλυσης άλλων ιστοτόπων, το διανέμουν μέσω εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Twitter, Instagram, TikTok) και το ελέγχουν μέσω εξαιρετικά σύνθετων αλγορίθμων – συχνά με αδιαφανή νευρωνικά δίκτυα.

Αντίστοιχα, οι μεγάλες επιχειρήσεις της ψηφιακής οικονομίας οφείλουν να καταλάβουν ότι έχουν ξεπεράσει τα όρια της παντοδυναμίας τους. Για να αποφύγουν τις ζημιές που θα υποστούν από ακατάλληλες ή υπερβολικές νομοθετικές ρυθμιστικές ενέργειες, θα πρέπει οι ίδιες να προσαρμόσουν δραστικά τη δομή τους, τις δραστηριότητές τους και τον τρόπο δράσης τους. Μέχρι τώρα έχουμε δει μόνο φτιασιδώματα, όπως τη θέσπιση επιτροπών με γνωμοδοτική μόνο αρμοδιότητα, καθώς και άγαρμπες ενέργειες, όπως τις καταργήσεις λογαριασμών χρηστών με θολά και μη εφεσίβλητα κριτήρια.

Τμήμα της λύσης είναι και οι ρυθμιστικές αρχές για τον ανταγωνισμό, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις τηλεπικοινωνίες. Η κατανομή της διαφημιστικής πίτας αλλά και η δυσκολία επιβολής ρυθμίσεων που φάνηκε στην Αυστραλία δείχνουν ότι ο ανταγωνισμός δεν λειτουργεί αποτελεσματικά στο πεδίο δράσης των μεγάλων εταιρειών του κυβερνοχώρου. Η κυριαρχία των εταιρειών αυτών απαιτεί συντονισμό σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, και οι Αρχές της κάθε χώρας θα πρέπει να δείξουν καλύτερα αντανακλαστικά.

Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η θεσπισμένη με ευρωπαϊκό κανονισμό δικτυακή ουδετερότητα, φαίνεται ότι παραβιάζεται ασύστολα από προσφορές εταιρειών κινητής τηλεφωνίας για πρόσβαση σε συγκεκριμένες μόνο υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και περιεχομένου. Οι παραδοσιακοί παραγωγοί περιεχομένου πρέπει και αυτοί να επαναξιολογήσουν τη στρατηγική τους. Πολλοί δεν επένδυσαν εγκαίρως και επαρκώς στις ψηφιακές τεχνολογίες, δεν καινοτόμησαν ώστε να κρατήσουν τους αναγνώστες και τους διαφημιστές τους και δεν προσάρμοσαν τα οικονομικά τους ώστε να είναι ανταγωνιστικοί των νέων ψηφιακών αντιπάλων τους. Ίσως τώρα η αντίδραση των κυβερνήσεων ή των ψηφιακών κολοσσών να τους δώσει μια δεύτερη ευκαιρία να προσαρμοστούν αποτελεσματικά στα νέα δεδομένα.

Τέλος, ευθύνη έχουμε και όλοι μας ως πολίτες. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι όταν χρησιμοποιούμε «δωρεάν» ψηφιακές υπηρεσίες και προϊόντα, τελικά εμείς είμαστε το «προϊόν»: τα δεδομένα μας, οι προτιμήσεις μας, ο χρόνος μας, η σκέψη μας, οι σχέσεις μας, η προσοχή μας. Οφείλουμε, λοιπόν, να επαναξιολογήσουμε τη στάση μας σχετικά με τα ψηφιακά προϊόντα, τις υπηρεσίες και το περιεχόμενο. Να απομακρυνθούμε από το τοξικό, το ρηχό, το εθιστικό, το κλειστό και να στραφούμε (ναι, πληρώνοντας) στο ουσιαστικό περιεχόμενο· ειδικά για τις ειδήσεις σε «όλα τα νέα που αξίζει να δημοσιευθούν».

_{Άρθρο του καθηγητή στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του ΟΠΑ και στο Τμήμα Τεχνολογίας Λογισμικού του Πολυτεχνείου του Ντελφτ, Διομήδη Σπινέλλη για την Καθημερινή}

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι μεγάλες ανατροπές στην ιστορία του Αυστραλιανού Όπεν. Αθλητές στο Νούμερο 212 της κατάταξης που το κέρδισαν και η μεγάλη έκπληξη της Σερένα Ουίλιαμς