“Όταν απελευθερώθηκαν τα Δωδεκάνησα, πήγαμε στα μνήματα να το πούμε στους νεκρούς μας”. Μαρτυρίες και ντοκουμέντα από την ιταλοκρατία και την γερμανική κατοχή. Νέα εκπομπή

Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στην ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων στη Μηχανή του Χρόνου με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα, 24 Ιουνίου στις 21.00 από το COSMOTE HISTORY.

Το επεισόδιο μεταδίδεται σε επανάληψη την Κυριακή, 30 Ιουνίου στις 17.00. Τα επεισόδια είναι διαθέσιμα μετά την προβολή τους on demand στην υπηρεσία COSMOTE TV PLUS.

Η εκπομπή ερευνά την πιο δύσκολη περίοδο της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα, από το 1936 και μετά, όταν τη διοίκηση των νησιών ανέλαβε ο στενός συνεργάτης του Μουσολίνι, Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκι που είχε διατάξει να βυθιστεί το αντιτορπιλικό «Έλλη» στην Τήνο. Ήταν μέλος της φασιστικής τετρανδρίας και μόλις η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα συνέλαβε όσους Ροδίτες θεωρούσε επικίνδυνους και τους φυλάκισε. Ο ντε Βέκι ήταν αυτός που απαγόρευσε τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία και δίωκε όσους δεν τον χαιρετούσαν φασιστικά.

Δωδεκανήσιοι που βίωσαν την ιταλική κατοχή ως παιδιά περιγράφουν τα λεγόμενα «κρυφά σχολειά» που οργάνωσε η εκκλησία εντός του κατηχητικού. Υπό απόλυτη μυστικότητα διδάσκονταν ελληνική γραφή και ανάγνωση.

Παράλληλα η έρευνα φωτίζει την πολιτική εκφασισμού της κοινωνίας καθώς η ιταλική διοίκηση πίεζε τους νησιώτες να γραφτούν στις φασιστικές οργανώσεις. Έφτασαν στο σημείο να φυλακίσουν ακόμα και μαθητές, που αρνούνταν να δηλώσουν συμμετοχή. Μαρτυρίες αποκαλύπτουν πως μεγάλο ποσοστό των Ιταλών που έμεναν στα Δωδεκάνησα δεν ήταν οπαδοί του φασισμού και ειρωνεύονταν τον Ντε Βέκι.

Στην εκπομπή παρουσιάζονται οι ιστορίες των Δωδεκανήσιων που κατατάχτηκαν στον ελληνικό στρατό και πολέμησαν το 1940 στην πρώτη γραμμή του μετώπου, αψηφώντας τον κίνδυνο για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, καθώς ως Ιταλοί υπήκοοι, αντιμετωπίζονταν όχι ως αιχμάλωτοι πολέμου, αλλά ως προδότες της Ιταλίας.

Η εκπομπή  καταγράφει ακόμα τις αντιστασιακές ομάδες και κατασκοπευτικά δίκτυα, που δρούσαν στα Δωδεκάνησα χάρη στην αυτοθυσία και τον πατριωτισμό των νησιωτών. Κάποιοι από αυτούς έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για την ελευθερία.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Καστελορίζιου Νίκου Σάββα και του Ροδίτη Γιώργου Κυρμιχάλη που συμμετείχαν στην επιχείρηση Anglo, το σαμποτάζ που κλόνισε τους Ιταλούς στη Ρόδο. Άγγλοι με τη βοήθεια Ελλήνων ανατίναξαν 17 αεροπλάνα και ιταλικές αποθήκες. Ο Νίκος Σάββας συνελήφθη και εκτελέστηκε, ενώ ο ανήλικος τότε Κυρμιχάλης φυλακίστηκε στην Ιταλία, αρρώστησε βαριά από φυματίωση και πέθανε λίγο καιρό αργότερα.

Η έρευνα περιγράφει ακόμα την μετάβαση από την ιταλική στην γερμανική κατοχή το 1943. Οι Γερμανοί δεν δίστασαν να εκτελέσουν χιλιάδες Ιταλούς στρατιώτες που αρνήθηκαν να πολεμήσουν στο πλευρό τους. Η αντίσταση συνεχίστηκε με αποκορύφωμα το κατασκοπευτικό δίκτυο, το οποίο εγκαταστάθηκε σε μια σπηλιά, το λεγόμενο «Λημέρι των Κατασκόπων» στο χωριό Μονόλιθος. Από εκεί ο ασύρματος μετέδιδε και λάμβανε πληροφορίες από το Συμμαχικό αρχηγείο στη Μέση Ανατολή. Το δίκτυο που είχε μέλη σε όλη τη Ρόδο, αποκαλύφθηκε και έγιναν συλλήψεις. Δύο από αυτούς, ο Μιχάλης Βρούχος και ο Γιώργος Κωσταρίδης, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα, χωρίς όμως να καταδώσουν κανέναν από τους συνεργάτες τους. Η εκπομπή εντόπισε την ιστορική εντολή εκτέλεσης και περιγράφει τις τελευταίες στιγμές τους.

Η απελευθέρωση για τους Δωδεκανήσιους, που έζησαν την σκλαβιά για 637 χρόνια, ήρθε το 1947. Μέχρι τότε τα Δωδεκάνησα βρίσκονταν υπό βρετανική επιτήρηση, η οποία έληξε επισήμως στις 31 Μαρτίου, με την παράδοση των νησιών στην Ελλάδα. Μαρτυρίες εξιστορούν τις συγκλονιστικές στιγμές που έζησαν οι Έλληνες της Δωδεκανήσου, όταν είδαν για πρώτη φορά την ελληνική σημαία να κυματίζει, μετά από 637 χρόνια σκλαβιάς.

Στην εκπομπή μιλούν:

Σταύρος Παπαδόπουλος – Εκπαιδευτικός – διδάκτορας Ιστορίας της Εκπαίδευσης

Νίκος Νικολάου – Συγγραφέας

Αναστάσιος Κοντούρης – Φιλόλογος – Διδάκτορας Ιστορίας της Εκπαίδευσης

Ειρήνη Τόλιου – Προϊστάμενη ΓΑΚ Δωδεκανήσου

Σοφία Ηρακλείδου – Ιστορικός

Μιχάλης Σάνδαλος – Κάτοικος Αρχαγγέλου Ρόδου

Κυριάκος Βασιλάκης – Κάτοικος Καλυθιών Ρόδου

Νικόλαος Κεφάλας – Κάτοικος Διμυλιάς Ελεούσας Ρόδου

Μιλτιάδης Λογοθέτης – Ερευνητής – Συγγραφέας, Καταγωγή από τη Νίσυρο

Γιώργος Κουτλάκης – Καταγωγή από την Κάσο

Αντώνης Αγγελής – Διευθυντής Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρόδου

Νικόλαος Σκουμιός – Κάτοικος Κοσκινού Ρόδου

Γιώργος Τριανταφύλλου – Καταγωγή από τη Ρόδο

Ελένη Βρατσάνου – Καταγωγή από τη Σύμη

Γιώργος Ζαχαριάδης – Δημοσιογράφος

Γιώργος Κυρμιχάλης – Κάτοικος Ρόδου

Δημήτριος Κωστόπουλος – Πρώην Προϊστάμενος ΓΑΚ Λέρου, κάτοικος Λέρου

Θωμάς Διακομανώλης – Καταγωγή από τη Μονόλιθο Ρόδου

Στάμος Παπασταματίου – Κάτοικος Ρόδου

Κώστας Βρούχος – Κάτοικος Ρόδου, συγγενής αγωνιστή

Κώστας Κωσταρίδης – Κάτοικος Ρόδου, συγγενής αγωνιστή

Μηνάς Αλεξιάδης – Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ, Καταγωγή από την Κάρπαθο

Ελένη Καζούλλη – Κάτοικος Ρόδου

Γιάννης Αγαπητίδης – Πολιτικός Μηχανικός

Γιώργος Κουτούζης – Καταγωγή από την Κάλυμνο