“Οδηγός αποικιοκρατίας”. Πρώτα δουλεμπόρια και μετά κατοχή και εκμετάλλευση των πάντων, από τους αποικιοκράτες

Η προσπάθεια των ευρωπαϊκών δυνάμεων να κατακτήσουν ολόκληρη την Αφρική ξεκίνησε στο τέλος του 19ου αιώνα. Έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «Κούρσα για την Αφρική» και διήρκησε από το 1881 έως το 1914.

Παλιές και νέες δυνάμεις, όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Βέλγιο και η Πορτογαλία αποίκισαν την ήπειρο και κατέλαβαν πολλές και μεγάλες εκτάσεις της.

Οι Ολλανδοί αποίκισαν μεγάλο κομμάτι της Νότιας Αφρικής. Ο Γάλλοι κατέλαβαν τη δυτική Αφρική και οι Γερμανοί το κεντρικό και ανατολικό κομμάτι. Οι Βρετανοί κατέκτησαν τις περισσότερες περιοχές στα βόρεια και νότια της ηπείρου.

Οι δυνάμεις ανταγωνίζονταν ποια θα έχει τα περισσότερα ορυχεία πρώτων υλών για να τροφοδοτήσουν τις βιομηχανίες και να ανοίξουν νέες αγορές. Αιτία ήταν η βαριά οικονομική ύφεση που κλόνιζε τις ευρωπαϊκές οικονομίες για 23 χρόνια, από το 1873 μέχρι το 1896.

Άλλο ένα βασικό κίνητρο ήταν η αδιαφορία των μεγάλων χωρών για κάθε όριο ηθικής. Καταλάμβαναν περιοχές, υπέτασσαν πληθυσμούς και λεηλατούσαν τον πλούτο τους χωρίς κανένα ενδοιασμό.

Οι ευρωπαϊκές χώρες ήταν αδυσώπητες και ανελέητες. Κατέκτησαν λαούς και φυλές με τη βία και τους κυβέρνησαν σαν σκλάβους. Χωρίς δικαιώματα, περίθαλψη και σεβασμό στην προσωπικότητά τους. Με το σταυρό στο χέρι, τους ανάγκασαν να ασπαστούν το χριστιανισμό ενώ ταυτόχρονα ενίσχυαν κάθε ρατσιστική αντίληψη και πρακτική.

Σε πολλές περιπτώσεις έφεραν κοντά φυλές που ήταν αντίπαλες και δεν είχαν κανένα κοινό στοιχείο. Έτσι συγκρούονταν και αλληλοεξοντώνονταν. Οι άποικοι δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πριν την κατοχή εδαφών όμως είχαν προβεί για πολλά χρόνια στην κατοχή ανθρώπων. Το δουλεμπόριο.

Η δουλεία στην Αφρική

Το ευρωπαϊκό δουλεμπόριο στην Αφρική ξεκίνησε το 1650.

Αρχικά στη δυτική Αφρική πουλιόνταν 3.000 άνθρωποι το χρόνο. Οι εκμεταλλευτές άνοιξαν την αγορά των σκλαβοπάζαρων και σύντομα ο αριθμός ξεπέρασε τις 76.000 σκλάβους το χρόνο, με αποκορύφωμα την περίοδο 1783 – 1792.

Τα λιμάνια, Λάγκος που σήμερα ανήκει στη Νιγηρία και Ουίντα, μέρος του σημερινού Μπενίν, ήταν τα μεγαλύτερα κέντρα διακίνησης.

Από τη βόρεια Σαχάρα έρεε ένα σταθερό ρεύμα σκλάβων, πολύ πριν τους αποίκους.

Για περίπου χίλια χρόνια οι οικονομίες δούλευαν με σκλαβοπάζαρα. Οι άποικοι συνέχισαν πιο συστηματικά την εκμετάλλευση.

Πορτογάλοι, Ολλανδοί, Γάλλοι και Βρετανοί έκαναν συμφωνίες με βασίλεια και εμιράτα της Δυτικής Αφρικής. Τα διεφθαρμένα καθεστώτα διευκόλυναν το έργο τους και οι Αφρικανοί μεταφέρονταν στις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική. Σε χώρες όπως η Βραζιλία, που είχαν τεράστιες φυτείες.

Τα ευρωπαϊκά πλοία μετέφεραν βιομηχανικά προϊόντα και άλλες ύλες στην Αφρική. Μόλις ξεφόρτωναν το εμπόρευμα γέμιζαν ξανά τα πλοία αλλά με Αφρικανούς.

Oι μεσάζοντες, Αφρικανοί και Άραβες, στοίβαζαν σαν τσουβάλια τους άντρες, τις γυναίκες και τα παιδιά που θα πουλιούνταν ως δούλοι. Τους αλυσόδεναν όλους μαζί στο κατάστρωμα για να μη πηδήξουν στην θάλασσα και πνιγούν. Τις εβδομάδες που διαρκούσε το ταξίδι τούς έδιναν ελάχιστη τροφή. Το πλήρωμα τους κακομεταχειρίζονταν ενώ επιδημίες ξεσπούσαν από τις άθλιες συνθήκες υγιεινής.

Υπολογίζεται ότι από τον 16ο μέχρι τον 19ο αιώνα 12 εκατομμύρια Αφρικανοί πουλήθηκαν ως σκλάβοι και εξαναγκάστηκαν σε μετακίνηση στην Αμερική και την Βραζιλία.

Η περίπτωση της Νιγηρίας

Το 1807 η Βρετανική Βουλή απαγόρευσε στους Βρετανούς να συμμετέχουν στο δουλεμπόριο.

Για πολλούς αυτό ήταν το πρόσχημα των Βρετανών για να μπορέσουν να παρέμβουν στη Νιγηρία.

Στόχος της Βρετανίας ήταν να εκμεταλλευτεί τους πόρους της αφρικανικής χώρας, όπως το κακάο, το βαμβάκι, το φοινικέλαιο, τον κασσίτερο. Κάτι που θα πετύχαινε μόνο εδραιώνοντας την εξουσία της στην περιοχή.

Το 1851 οι Βρετανοί βομβάρδισαν το Λάγκος. Στόχος ήταν να εκθρονίσουν τον ηγέτη του, Κοσόκο που δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει το δουλεμπόριο αφού και για αυτόν ήταν μια τεράστια πηγή εσόδων.

Στην εξουσία τότε ανέβηκε ο φιλικός προς τα βρετανικά συμφέροντα στην περιοχή Ακιτόγιε. Έναν χρόνο αργότερα υπογράφηκε συνθήκη ανάμεσα στις δύο χώρες που σταματούσε το δουλεμπόριο. Ούτε αυτός όμως ούτε ο γιος και διάδοχός του θρόνου του Ντοσέμο κατάφεραν να αποκαταστήσουν την σταθερότητα.

Έτσι, στις 6 Αυγούστου του 1861 το Λάγκος προσαρτήθηκε ως Βρετανική αποικία με την Συνθήκη Εκχώρησης μεταξύ του κυβερνήτη του Λάγκος και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Το 1885 οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγνώρισαν επίσημα την κυριαρχία της Βρετανίας στην αφρικανική χώρα με τη Διάσκεψη του Βερολίνου που μοίραζε την περιοχή σαν να ήταν κληρονομικό οικόπεδο.

Η Νιγηρία ήταν κράτος τεχνητό και ομόσπονδο. Υπολογίζεται ότι οι άποικοι είχαν συγκεντρώσει 250 εθνικές ομάδες Αφρικανών που μιλούσαν πάνω από 500 γλώσσες και πίστευαν σε διαφορετικές θρησκείες. Χριστιανοί, όλων των δογμάτων, μουσουλμάνοι, και ειδωλολάτρες.

Η τέλεια συνταγή καταστροφής

Στο τέλος του 19ου αιώνα οι Βρετανοί ίδρυσαν την Royal Niger Company, εμπορική εταιρία της Βρετανικής κυβέρνησης για να αποικήσουν και άλλες περιοχές της Αφρικής. Κατάφεραν έτσι να υποτάξουν τα βασίλεια κατά μήκος του Νίγηρα. Το 1897 η εταιρία κατέκτησε το Μπενίν και το 1900 μετέτρεψε το Προτεκτοράτο της Νότιας Νιγηρίας σε Βρετανικό.

Επεκτάθηκαν και στα βόρεια το 1903 νικώντας σε μάχη το Χαλιφάτο του Σοκότο και ταυτόχρονα απέκτησαν και τον έλεγχο του Εμιράτου Μπόρνο.

H Βρετανική αποικία εδραιώθηκε όταν ο Βρετανός Στρατηγός Λόρδος Φρέντερικ Λούγκαρντ κατήργησε το χαλιφάτο και ενέταξε την περιοχή στο νεοσύστατο τότε Προτεκτοράτο της Βόρειας Νιγηρίας.

Μέχρι το 1906, κάθε αντίσταση στη βρετανική κυριαρχία είχε λήξει.

Την 1η Ιανουαρίου του 1914 οι Βρετανοί ένωσαν τα δύο Προτεκτοράτα. Διοικητικά όμως η Νιγηρία ήταν ακόμα χωρισμένη σε Βόρεια και Νότια και την Αποικία του Λάγκος.

Η Νότια Νιγηρία είχε μεγαλύτερη πολιτισμική και οικονομική αλληλεπίδραση με τους Βρετανούς. Εκεί ιδρύθηκαν πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και οι κάτοικοι ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό.

Αντίθετα, η Βόρεια Νιγηρία ήταν πιστή στην ισλαμική παράδοση και δεν ενθαρρύνθηκαν χριστιανικές αποστολές.

Η υποταγή του Χαλιφάτου του Σοκότο ήταν η τελευταία πράξη που χάρισε στην Βρετανία ολοκληρωτικό έλεγχο στην περιοχή. Η προσπάθεια αποικισμού της Νιγηρίας διήρκησε πάνω από 30 χρόνια και το 1914 έγινε πραγματικότητα.

Το κατασκεύασμα όμως των Βρετανών άρχισε γρήγορα να κλυδωνίζεται επειδή ο εθνικισμός ανάμεσα στους γηγενείς αυξάνονταν για πολλά χρόνια.

Το 1960 οι Νιγηριανοί διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους από την Βρετανία και η αποαποικιοποίηση τελείωσε. Στην πραγματικότητα οι αποικιοκράτες είχαν στύψει τη χώρα και το κόστος κατοχής δεν έβγαινε. Ο λιμός και τα «παιδιά της Μπιάφρας» που σόκαραν την παγκόσμια κοινή γνώμη είναι αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής.

Οι βρετανοί έφυγαν χωρίς σχέδιο, αφήνοντας το συνηθισμένο χάος και οι αντιπαλότητες μεταξύ Βορρά και Νότου συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Το όνομα «Νιγηρία»

Το όνομα δόθηκε στην περιοχή αφού οι Βρετανοί κατέλαβαν το Λάγκος και τη νότια ακτή.

Η περιοχές γύρω από τον Νίγηρα ήταν υπό την κατοχή της Royal Niger Company γι΄ αυτό και ονομάζονταν “Royal Niger Company Territories”. Ήταν μία βρετανίδα δημοσιογράφος των The Times που σκέφτηκε το όνομα «Νιγηρία» και το έγραψε σε άρθρο της εποχής για να το προτείνει. Θεωρούσε ότι το «Νιγηρία» ήταν πιο εύκολο ειπωθεί και περιέγραφε καλύτερα τις περιοχές που είχε υπό τον έλεγχό της η Royal Niger Company και το Νότιο Προτεκτοράτο.

Oνομάζονταν Φλόρα Σάο και ήταν γυναίκα του Λόρδου Φρέντερικ Λούγκαρντ.

Αργότερα και οι βόρειες περιοχές που είχαν καταλάβει οι Βρετανοί υιοθέτησαν το όνομα, όταν ο Λόρδος Λούγκαρντ κατέλαβε το Σοκότο και το Εμιράτο του Κάνο.

Πηγή εικόνας: Wikimediamtx Commons