“Ο σύγχρονος πατέρας της ιατρικής”. Έσωσε εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές με την ανακάλυψη που άλλαξε την ιατρική πρακτική. Η ζωή του Ιωσήφ Λίστερ

Ο Joseph Lister, ήταν Βρετανός χειρουργός και πρωτοπόρος της αντισηψίας στις χειρουργικές επεμβάσεις. Η ανθρωπότητα του χρωστά εκατομμύρια ζωές. Εισήγαγε την ιδέα των αποστειρωμένων χειρουργικών εργαλείων καθώς και το καρβολικό οξύ ή αλλιώς φαινόλη, για την αποστείρωση των εργαλείων και τον καθαρισμό των τραυμάτων. Αυτή η μέθοδος κατάφερε να μειώσει τις μετεγχειρητικές μολύνσεις, καθιστώντας τις εγχειρήσεις ασφαλέστερες για τους ασθενείς. Για αυτό το λόγο έμεινε στην ιστορία ως «ο πατέρας της νεότερης χειρουργικής»

Η εκπαίδευση και τα πρώτα στάδια της καριέρας του

Τον Οκτώβριο του 1856 υπηρέτησε ως χειρουργός στο Βασιλικό Ιατρείο του Εδιμβούργου. Εκεί έγινε μέλος της Βασιλικής Ιατρικής Εταιρείας και παρουσίασε δύο διαφορετικές διατριβές, το 1855 και το 1871, τα χειρόγραφα των οποίων υπάρχουν ακόμα στην κατοχή της Εταιρείας. Aσχολήθηκε με τον μηχανισμό πήξης του αίματος και τον ρόλο των αιμοφόρων αγγείων στα πρώτα στάδια της φλεγμονής. Και οι δύο έρευνες του εξαρτώνταν από το μικροσκόπιο και συνδέθηκαν άμεσα με την επούλωση των πληγών.

Τον Αύγουστο του 1861 εργάστηκε στο Βασιλικό Ιατρείο της Γλασκόβης. Ήταν  υπεύθυνος για τους θαλάμους στο νέο χειρουργικό τμήμα. Οι διευθυντές ήλπιζαν ότι η νοσοκομειακή νόσος, γνωστή σήμερα ως χειρουργική σήψη, θα μειωνόταν σημαντικά στο νέο τους κτίριο αν και τελικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Ο Lister είχε αναφέρει πως μεταξύ 1861 και 1865, περίπου το 50% των περιπτώσεων ακρωτηριασμού πέθαναν από σήψη.

Η έμπνευση του Lister από τον Pasteur

Ο Lister εμπνεύστηκε από μια δημοσίευση του Γάλλου χημικού, Louis Pasteur και διεξήγαγε τα δικά του πειράματα. Η δημοσίευση αναφερόταν στο σάπισμα των τροφών, το οποίο μπορούσε να συμβεί μέσω μικροοργανισμών σε αναερόβιες συνθήκες. Προκειμένου να εξαλειφθούν αυτοί οι μικροοργανισμοί πρότεινε τρεις μεθόδους: τη διήθηση (φιλτράρισμα), τη θέρμανση και την έκθεση σε χημικά διαλύματα. Ο Lister ασχολήθηκε με την τρίτη μέθοδο του Παστέρ ώστε να αναπτύξει αντισηπτικές τεχνικές για τα τραύματα των ασθενών.

Απορρίπτοντας τη δημοφιλή ιδέα του μιάσματος που θα δούμε παρακάτω, ισχυρίστηκε ότι η σήψη μπορεί να προκληθεί από σκόνη που μοιάζει με γύρη. Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο Lister πίστευε ότι αυτή η σκόνη ήταν ζωντανή ύλη, αλλά είχε πλησιάσει την αλήθεια.

« Κακός Αέρας»

Πριν από τις μελέτες του Lister, πίστευαν ότι οι μετεγχειρητικές μολύνσεις προκαλούνταν από τον «κακό αέρα» των θαλάμων. Αερίζονταν βέβαια κάποιες φορές προς αποφυγή του μιάσματος αλλά το βασικό πρόβλημα ήταν πως δεν υπήρχαν βρύσες για το πλύσιμο των χεριών των ιατρών ή των τραυμάτων των ασθενών. Ο χειρουργός δεν έπλενε τα χέρια του πριν από την εξέταση του ασθενή, επειδή κατά τη γνώμη τους δεν ήταν απαραίτητο για την πρόληψη των μολύνσεων. Αντιθέτως, οι χειρουργοί παινεύονταν για τα αίματα και τους λεκέδες που είχαν πάνω οι άπλυτες χειρουργικές ποδιές τους καθώς αυτό αποδείκνυε ότι έχουν μεγάλη εμπειρία!

Η ιδέα της αποστείρωσης που έσωσε την ανθρωπότητα

Ο Pasteur έπειτα από πειράματα είχε καταλήξει ότι οι μικροοργανισμοί προκαλούν ζύμωση και ασθένεια. Οι σπουδές του Lister, η εξοικείωση του με το μικροσκόπιο, τη διαδικασία ζύμωσης και τα φυσικά φαινόμενα της φλεγμονής και της πήξης του αίματος τον οδήγησαν στο να αποδεχτεί τη θεωρία του Pasteur ενώ στην αρχή πίστευε ότι τα μικρόβια μεταφέρονταν αποκλειστικά από τον αέρα.

Αυτή η λανθασμένη γνώμη αποδείχθηκε σωτήρια, διότι τον υποχρέωσε να υιοθετήσει τη μοναδική εφικτή μέθοδο αντισηψίας στις χειρουργικές επεμβάσεις. Δοκίμασε να ψεκάσει τα εργαλεία, τις χειρουργικές τομές και τις χειρουργικές ποδιές με διάλυμα καρβολικού οξέος.

Ανακάλυψε ότι το διάλυμα, εφαρμοζόμενο με σπόγγο πάνω στα τραύματα, μείωνε κατά πολύ τα περιστατικά γάγγραινας.

Ο Lister χρησιμοποίησε με επιτυχία τη νέα του μέθοδο στις 12 Αυγούστου του 1865 στη πληγή ενός επτάχρονου αγοριού στη Γλασκώβη που είχε υποστεί κάταγμα από μια ρόδα κάρου που είχε περάσει πάνω από το πόδι του. Μετά από τέσσερις ημέρες που άλλαξε τον επίδεσμο, ανακάλυψε ότι δεν είχε δημιουργηθεί καμιά μόλυνση, ενώ μετά από έξι εβδομάδες τα οστά του παιδιού είχαν κολλήσει χωρίς να υπάρχει κανένα πρόβλημα.

Δημοσίευσε τα αποτελέσματα στο περιοδικό The Lancet το 1867. Μεταξύ 1865 και 1869, η χειρουργική θνησιμότητα μειώθηκε από 45% σε 15% στο θάλαμο που ήταν υπεύθυνος. Μετά από την επιτυχία του πειράματος του, οι χειρουργοί φορούσαν πλέον καθαρά γάντια και φυσικά έπλεναν τα χέρια τους πριν και μετά από κάθε εγχείρηση με διαλύματα καρβολικού οξέος. Με το ίδιο διάλυμα έπλεναν και τα χειρουργικά εργαλεία ενώ οι βοηθοί τα ψέκαζαν και μέσα στο χειρουργείο.

Η απήχηση του επιστήμονα

Ο Lister το 1869, επέστρεψε στο Εδιμβούργο για να διαδεχθεί τον Syme στην προεδρία της Κλινικής Χειρουργικής. Εκεί συνέχισε να αναπτύσσει βελτιωμένες μεθόδους αντισηψίας και ασηψίας. Καθώς η φήμη του είχε ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται ραγδαία, πολλοί ήταν εκείνοι που παρακολουθούσαν τις διαλέξεις του και ήθελαν να μαθητεύσουν δίπλα σε αυτό το σπουδαίο επιστήμονα.

H αρχή του, ότι τα βακτήρια δεν πρέπει ποτέ να εισέλθουν σε ανοιχτή πληγή, παραμένει η βάση της χειρουργικής επέμβασης μέχρι και σήμερα. Το 2012, στην επέτειο των 100 ετών από τον θάνατό του, κέρδισε επάξια τον τίτλο «του πατέρα της νεότερης χειρουργικής».

Ένα ακόμη πείραμα που έσωσε την ανθρωπότητα

Το 1875 ο Lister έκανε μια θριαμβευτική περιοδεία στα κορυφαία χειρουργικά κέντρα της Γερμανία. Την επόμενη χρονιά επισκέφτηκε την Αμερική, αλλά  εκεί ο ενθουσιασμός ήταν μικρότερος, εκτός από τη Βοστώνη και τη Νέα Υόρκη. Προφανώς δεν ήταν όλοι οι επιστήμονες έτοιμοι να δεχθούν ότι επί σειρά ετών, έσφαλαν και αυτό κόστιζε χιλιάδες ζωές.

Το έργο του Lister είχε παρεξηγηθεί σε μεγάλο βαθμό στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αντιπολίτευση στράφηκε κατά της μικροβιακής του θεωρίας  και η πλειονότητα των ασκούμενων χειρουργών δεν είχε πειστεί για το έργο του. Ήθελαν μια χειροπιαστή απόδειξη ότι η αντισηψία αποτελούσε όντως σημαντική πρόοδο. Ο Lister κατάλαβε ότι έπρεπε με κάποιο τρόπο να τους κάνει να πειστούν πριν γίνει γενικά αποδεκτή η μέθοδός του.

Η ευκαιρία του ήρθε το 1877, όταν του προσφέρθηκε μια θέση στη Κλινική Χειρουργική του King’s College. Στις 26 Οκτωβρίου του 1877, ο Lister, δοκίμασε για πρώτη φορά την τότε επαναστατική μέθοδο για την επιδιόρθωση της σπασμένης επιγονατίδας με μεταλλικό σύρμα. Κάτι τέτοιο σήμαινε  τη σκόπιμη μετατροπή ενός απλού κατάγματος, σε σύνθετο κάταγμα, το οποίο πολύ συχνά προκαλούσε μόλυνση και θάνατο. Φυσικά το πείραμα  του δημιούργησε έντονες αντιδράσεις αλλά όταν η επέμβαση στέφθηκε από επιτυχία  ανάγκασε τη χειρουργική κοινότητα, σε όλο τον κόσμο να αποδεχθεί ότι η μέθοδος του είχε συμβάλει καθοριστικά στην επιτυχία της χειρουργικής επέμβασης.

Η σωτηρία του βασιλιά από τις συμβουλές του Lister

Πιο τυχερός από πολλούς πρωτοπόρους, ο Lister είδε την σχεδόν καθολική αποδοχή του έργου του κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Αποσύρθηκε από τους χειρουργικούς θαλάμους το 1893, μετά το θάνατο της γυναίκας του.

Στις 24 Αυγούστου του 1902, δύο μόλις ημέρες πριν τη στέψη του ως βασιλιά του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Εδουάρδος Ζ’ αρρώστησε με σκωληκοειδίτιδα. Εξαιτίας του κινδύνου που υπήρχε για μετεγχειρητική μόλυνση, οι χειρουργοί δεν τόλμησαν να προβούν σε οποιαδήποτε επέμβαση αν δεν λάμβαναν πρώτα συμβουλές από  την κορυφαία αυθεντία της χώρας. Ο Lister τους καθοδήγησε με τις τελευταίες αντισηπτικές μεθόδους του και όλα πήγαν καλά. Ο βασιλιάς λίγες μέρες μετά έκανε την εξής δήλωση για να ευχαριστήσει τον Lister: «Γνωρίζω ότι αν δεν υπήρχατε εσείς και το έργο σας, δεν θα καθόμουν εδώ σήμερα ». Την ίδια χρονιά έγινε Σύμβουλος του Βασιλιά.

Οι τιμές που έλαβε για αφοσίωση του στην ιατρική

Ο Lister απεβίωσε στις 10 Φεβρουαρίου του 1912, σε ηλικία 84 ετών στο εξοχικό του σπίτι. Μερικά χρόνια πριν από το θάνατό του, ήταν σχεδόν τυφλός και κωφός. Ήταν ένας ευγενής άνθρωπος σταθερός στο σκοπό του και δεν ενδιαφερόταν για τα χρήματα και τα παράσημα.

Δεν έγραψε βιβλία, αλλά ήταν σημαντική η συμβολή του σε πολλά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά.

Του αποδόθηκαν πολλές τιμές για την προσφορά του στην ιατρική. Μετα το θαναό του, ένα κληροδότημα στη μνήμη του, οδήγησε στη θέσπιση του Μεταλλίου Λίστερ, που θεωρείται ως η υψηλότερη τιμή που μπορεί να δεχθεί ένας Βρετανός χειρουργός.

Το άγαλμά του κοσμεί περιοχές στο Λονδίνο και τη Γλασκώβη. Όσο και αν δεν ήθελε τιμές και μεγαλεία, η χώρα του τον τιμά ως πρωτοπόρο επιστήμονα, που με το έργο του άλλαξε την ιατρική.

Αρχική Εικόνα: wikipedia

Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Ο “κυνηγός μικροβίων” που ανακάλυψε το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και τον βάκιλο της χολέρας. Ο Γερμανός νομπελίστας που έσωσε εκατομμύρια ζωές