“Ο παππούς μου Θόδωρος Δ. Πάγκαλος”. ‘Αρθρο του πρώην υπουργού Θόδωρου Πάγκαλου, που καταδικάζει την δικτατορία και λέει άγνωστες ιστορίες που του διηγήθηκε ο παππούς του

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καθημερινή

Ο Θόδωρος Πάγκαλος με αφορμή τα 100 χρόνια της Καθημερινής, έγραψε ένα εκτενές κείμενο για τον παππού του, ανακαλώντας διηγήσεις του και περιγράφοντας τη δράση της οικογένειάς του σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους.

…..Ο πατέρας μου ήταν αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας. Πολέμησε γενναία τον φασισμό και τον ναζισμό. Ότι από την πρώτη τάξη της Σχολής Ικάρων επέζησαν από τους δώδεκα οι τέσσερις και είχε την τύχη να είναι ένας από αυτούς. Ότι είχε πλήθος παρασήμων συμμαχικών και ελληνικών για την πολεμική του δράση. Ότι έπεσε τέσσερις φορές από το αεροπλάνο. Είχε όλα τα χαρακτηριστικά του αντιφασίστα ήρωα. Αν κάποιος είναι καλά στο μυαλό του και δεν θεωρεί ότι ο αντιφασίστας πρέπει αναγκαστικά να έχει γένια με ψείρες. Η μητέρα μου, γεννημένη σε δεξιά οικογένεια οργάνωσε την «Αλληλεγγύη» του ΕΑΜ στην Ελευσίνα και η δράση της ήταν βασικά ο λόγος που παρέμειναν στη ζωή χιλιάδες κάτοικοι του προσφυγικού συνοικισμού. Με τις φίλες της Νίκη και Μπήλιω Μεθενίτη και την Αντιγόνη Μητρομελέτη, αρραβωνιαστικιά του ήρωα Βασίλη Λάσκου, που σκοτώθηκε όταν οι Γερμανοί βύθισαν το υποβρύχιο «Κατσώνης», είχαν μάθει τους πρόσφυγες να χρησιμοποιούν λίγο λίγο το λάδι που τους μοίραζαν. Σημειωτέον ότι δεν έγινε ούτε μια δολοφονία άμαχου γαιοκτήμονα. Με απειλές μόνο κατάφεραν να συγκεντρώνουν το λάδι των πλουσίων και να το μοιράζουν σε ακτήμονες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

Εγώ κατάφερα στη δικτατορική επταετία να με καταδικάσει έκτακτο στρατοδικείο ερήμην σε ισόβια δεσμά και αφαίρεση ιθαγένειας. Η απόφαση αυτή ανεκλήθη μόνο μετά την πτώση της χούντας. Δεν έχω λοιπόν ανάγκη από καμία αναγνώριση κανενός κομμουνιστή της εξουσίας. Όπως θα έλεγε και ο υπουργός κ. Πολάκης: «Αυτοί είναι όλοι κότες».

Μπορώ να γράψω λοιπόν αντικειμενικά για τις καλές πλευρές της δικτατορίας Πάγκαλου και τα συμπαθητικά ανέκδοτα που έχω ακούσει από τον ίδιο. Είναι προφανές ότι καταδικάζω τη δικτατορία απ’ όπου και αν προέρχεται και είμαι σταθερός οπαδός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας «αστικού τύπου», τη μόνη που έχει εφεύρει η ανθρωπότητα τους τελευταίους αιώνες.

Κατ’ αρχήν ο Θ. Πάγκαλος δεν ήταν στρατιωτικός όταν έκανε τη δικτατορία. Είχε παραιτηθεί και απέλθει από την Αρχιστρατηγία του Στρατού του Έβρου με τον βαθμό του υποστρατήγου μόνο. Τον Δεκέμβριο του 1923 είχε εκλεγεί βουλευτής Θεσσαλονίκης με το κόμμα των Σοσιαλιστών και Προσφύγων, του οποίου πρόεδρος ήταν ο Γιάννης Πασαλίδης, Πόντιος, παλιός μενσεβίκος υπουργός Παιδείας της Δημοκρατίας της Γεωργίας η οποία κατελήφθη από τα στρατεύματα του Τρότσκι, και πολύ μετέπειτα πρόεδρος της ΕΔΑ. Ο Ανδρ. Μιχαλακόπουλος  το 1924 του έδωσε το υπουργείο Εσωτερικών και το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως. Κατάλαβε αμέσως ότι έκανε λάθος. Δεν βάζεις ένα παλιό και δοκιμασμένο συνωμότη να ελέγχει όλη την ένοπλη δύναμη της κυβέρνησης. Και ο Πάγκαλος είχε αποδείξει ότι μπορεί να κάνει συνωμοσίες. Το 1909 πρωτοστατεί, νεαρός τότε υπολοχαγός, στην επανάσταση στο Γουδί. Είναι γενικός γραμματέας του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Στην κορύφωση του διχασμού οργανώνει τη Μεραρχία Κρητών και τη θέτει στις διαταγές του Ελευθερίου Βενιζέλου ως πρωτεργάτης του Κινήματος Εθνικής Αμύνης της Θεσσαλονίκης. Επιτελάρχης του Ελληνικού Στρατού αποβιβάζεται στη Σμύρνη και την καταλαμβάνει. Το 1923 καταλαμβάνει την Αθήνα και αυτοδιορίζεται φρούραρχός της ως εκπρόσωπος της επανάστασης Πλαστήρα – Γονατά. Ο Μιχαλακόπουλος ακούει τις σώφρονες φωνές για να επανέλθει στη σύνθεση της κυβερνήσεως του και να αφαιρέσει λίγη εξουσία από τον τολμητία συνταξιούχο υποστράτηγο και ο Πάγκαλος παραιτείται.

Από εδώ και πέρα διηγούμαι με κάθε επιφύλαξη ένα ανέκδοτο που του άρεσε να διηγείται ο ίδιος : «Συναντάω τον πρωθυπουργό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο στους διαδρόμους της Βουλής (πρόκειται για την Παλαιά Βουλή στη Σταδίου, πίσω από το άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη). Με χαιρετάει χαμογελαστός και μου λέει:

• Θόδωρε, οι εφημερίδες γράφουν ότι ετοιμάζεις πραξικόπημα.
• Όντως το σκέφτομαι σοβαρά, κύριε πρόεδρε. Η Βουλή αυτή είναι απαράδεκτη.
• Δεν μας λες και μας, βρε Θόδωρε, πότε θα το κάνεις να κοιμόμαστε ήσυχοι;

Απόψε, κύριε πρόεδρε! Τα πρώτα τμήματα είναι ήδη εν κινήσει. Το πραξικόπημα είναι εν εξελίξει(του απάντησε χαμογελαστά).

Ο Μιχαλακόπουλος απομακρύνθηκε γελώντας θορυβωδώς σαν έλεγε ‘τι χιούμορ έχεις, βρε Θόδωρε’…

Καταλαβαίνετε πόσο το διασκέδασα όταν στις 2 το πρωί τον συνέλαβαν και τον προσκόμισαν σε εμένα στο υπουργείο Στρατιωτικών στην πλατεία Κλαυθμώνος, που είχε καταληφθεί προηγούμενα από τον μετέπειτα στρατηγό Βλάχο, τότε υπολοχαγό».

Την ιστορία μεταφέρω με κάθε επιφύλαξη. Το πρόβλημα είναι ότι μου τη μετέφερε ο κοντός και στιβαρός συνταξιούχος υποστράτηγος Γεώργιος Βλάχος, ο οποίος είχε πάρει μέρος στην Εθνική Αντίσταση από τις τάξεις του ΕΔΕΣ. Είχε συμμετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο και είχε αποστρατευθεί με το βαθμό του υποστράτηγου.

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος εμφανίστηκε στη Βουλή, πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από τη βενιζελική σύνθεσή της, προεξάρχοντος του Αλέξανδρου Παπαναστασίου γι’ αυτό και η ιδιότητα του πρωθυπουργού του αναγνωρίστηκε μετέπειτα. Μετά ανέστειλε τις εργασίες της Βουλής, μετέτρεψε το σύστημα σε προεδρικό, εξελέγη ο ίδιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας και άρχισε τις αυθαιρεσίες που τον έδωσαν στην ιστορία ως δικτάτορα.

Πρέπει όμως να αναφέρουμε εδώ και τα επιτεύγματά του. Τη λεωφόρο Συγγρού και την αρχή της οδού Αθηνών – Θηβών και Αθηνών – Κορίνθου μέχρι την Ελευσίνα, τη διδασκαλία της δημοτικής στο δημοτικό με επικεφαλής τον Κώστα Σωτηρίου, κομμουνιστή καθηγητή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης στα Επτάνησα, την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών με γραμματέα τον Κωστή Παλαμά και του Ελληνοαμερικανικού Κολλεγίου Ψυχικού από τον Δέλτα, και κυρίως την σύναψη των διεθνών συμβάσεων για την δημιουργία της ΟΥΛΕΝ και της ΠΑΟΥΕΡ , δηλαδή των εταιριών για την υδροδότηση με πόσιμο νερό και τον ηλεκτροφωτισμό του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και του Πειραιά.

Ο στρατηγός και δικτάτωρ Θεόδωρος Πάγκαλος πέθανε το 1952, όταν ήμουν μόνο 14 ετών και του έγινε κηδεία εν ενεργεία πρωθυπουργού με στρατιωτικές τιμές. Πρωθυπουργός ήταν τότε ο Νικόλαος Πλαστήρας, συνεργάτης του και φανατικός εχθρός του κατά καιρούς. Μεγάλοι άνδρες, άλλες εποχές.

Από την έντυπη έκδοση της Καθημερινής

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Ο δικτάτορας Πάγκαλος κρεμάει δυο αξιωματικούς για καταχρήσεις στο δημόσιο. Ο δήμιος είχε προσληφθεί με αγγελία. Για ποιον προοριζόταν η τρίτη κρεμάλα