“Ο Γιούρι Γκέλερ είναι απατεώνας”. Ο “καταπληκτικός Ράντι”, που αποκάλυπτε τα τρικ των μάγων

Σκεπτικιστής, ορθολογιστής και κυνηγός απατεώνων.

Ο Τζέιμς Ράντι, ένας από τους πιο φημισμένους ταχυδακτυλουργούς όλων των εποχών, δεν είχε τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου του “επαγγέλματός” του. Ο ιδιόρρυθμος Καναδός αφιέρωσε τη ζωή του στο να αποδείξει ότι οι “συνάδελφοί” του ήταν απατεώνες. Ένας από τους πιο επεισοδιακούς στόχους του ήταν ο Γιούρι Γκέλερ.

Ο “Καταπληκτικός Ράντι”, όπως αυτοαποκαλούταν επί σκηνής, έκανε μία λαμπρή καριέρα στον χώρο της μαγείας. Διέφερε όμως σε κάτι βασικό από τους υπόλοιπους μάγους. Επαναλάμβανε με σθένος ότι όλα τα τρικ που κάνει στις παραστάσεις του δεν είναι παρά ταχυδακτυλουργικά κόλπα. Τόνιζε ότι δεν έχει υπερφυσικές δυνάμεις και ότι όσο απίστευτο κι αν δείχνει ένα “μαγικό”, παραμένει  ένα καλά μελετημένο και εξασκημένο κόλπο.

Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που θεατές των σόου του, τον αποκαλούσαν τσαρλατάνο διότι πίστευαν ότι τους κορόιδευε. “Είσαι απατεώνας γιατί προσποιείσαι ότι κάνεις ταχυδακτυλουργικά. Όμως στην πραγματικότητα χρησιμοποιείς πνευματικές δυνάμεις και δεν το παραδέχεσαι, παραπλανώντας μας”, του είχε πει ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο, που βρέθηκε σε παράστασή του.

“Νομίζω ότι ο Ράντι έχει υπεραισθητικές ικανότητες και απλώς δεν το ξέρει”, είχε δηλώσει ο γερουσιαστής Κλέιμπορν Πελ, που επίσης τον είχε γνωρίσει.

Ξεκίνημα

Το πραγματικό του όνομα ήταν Ράνταλ Ζουίνγκε και γεννήθηκε το 1928 στο Τορόντο του Καναδά. Το ενδιαφέρον του για τη μαγεία και τον κόσμο των υπερφυσικών ικανοτήτων γεννήθηκε στην εφηβεία του. Μετά από ένα σοβαρό ατύχημα, χρειάστηκε να περάσει 13 μήνες καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι. Ξεκίνησε να διαβάζει μανιωδώς βιβλία μαγείας και να πηγαίνει σε παραστάσεις.

Σταδιακά, άρχισε να γνωρίζει ανθρώπους που κέρδιζαν χρήματα προσποιούμενοι ότι έχουν κάποια υπεράνθρωπη δύναμη. Από μέντιουμ και αστρολόγους, μέχρι μάγους και εξορκιστές. Ο ανήλικος ακόμα Ράντι, αντιλαμβανόταν εύκολα τα τεχνάσματά τους και ενίοτε επιχειρούσε να τους ξεσκεπάσει. Έπειτα σκέφτηκε ότι μπορούσε απλώς να τους αντιγράψει, προκειμένου να βγάλει το πρώτο του χαρτζιλίκι.

Όντας πεπεισμένος ότι αυτό θέλει να κάνει στη ζωή του, παράτησε το σχολείο στα 17 και άρχισε να δουλεύει ως αστρολόγος και μέντιουμ, ενώ σύντομα ξεκίνησε τις νυχτερινές εμφανίσεις σε κέντρα ως μάγος.

Ο “Καταπληκτικός Ράντι”

Μέχρι τη δεκαετία του ’40, ο νεαρός Καναδός είχε αρχίσει να γίνεται διάσημος στις ΗΠΑ για τις επιδείξεις μαγείας του.

Υιοθέτησε το καλλιτεχνικό όνομα “Καταπληκτικός Ράντι” και ξεκίνησε να κάνει σόου σε τηλεοπτικές εκπομπές. “Ειδίκευσή” του ήταν οι δραπετεύσεις.

Τον έδεναν με χοντρές αλυσίδες και λυνόταν σε λίγα λεπτά, δραπέτευε από αυθεντικά κελιά υψίστης ασφαλείας, ξέφευγε ακόμα και από σφραγισμένες κάσες. Έχει ελευθερωθεί σε λιγότερο από 2,5 λεπτά από ζουρλομανδύα, κρεμασμένος από μπαλκόνι έκτου ορόφου.

Το 1956 κατέρριψε το ρεκόρ του Χουντίνι, παραμένοντας βυθισμένος στο νερό εντός ενός σφραγισμένου μεταλλικού κουτιού για 104 λεπτά. Το κατόρθωμά του μεταδόθηκε ζωντανά στο Today Show του NBC.

Ήθελα να σπάσω όλα τα ρεκόρ του. Ήθελα να μείνω στο μεταλλικό κουτί για περισσότερο απ’ ό,τι εκείνος, να λυθώ από τον ζουρλομανδύα γρηγορότερα, το ίδιο με τις χειροπέδες και τις αλυσίδες.

Μεγαλώνοντας, οι στόχοι του Ράντι άρχισαν να αλλάζουν. Πλέον δεν τον κινούσε η αδρεναλίνη του ανταγωνισμού, αλλά η αγάπη του για τον ορθολογισμό. Έδινε συνεντεύξεις, εμφανιζόταν σε εκπομπές, έκανε ομιλίες και έγραφε βιβλία προσπαθώντας να καταρρίψει την έννοια της μαγείας και του μεταφυσικού.

Αυτή η ριζοσπαστική στροφή έφερε απέναντί του τους “συναδέλφους” του, καθώς και όσους ασχολούνταν με το μεταφυσικό και την έκτη αίσθηση.

Η γνωριμία με τον Γιούρι Γκέλερ

Το 1972, όταν ο 26χρονος τότε Γιούρι Γκέλερ έκανε τα πρώτα του βήματα στο στερέωμα. Είχε αφήσει την πατρίδα του το Ισραήλ μόλις ένα χρόνο πριν, όμως ήδη το όνομά του ήταν αρκετά γνωστό στις ΗΠΑ.

Οι ψυχοκινητικές του ικανότητες, όπως τις αποκαλούσε, τράβηξαν εξαρχής το ενδιαφέρον των τηλεοπτικών εκπομπών. Τα τρικ του ήταν εντυπωσιακά. “Με τη δύναμη του μυαλού του”, όπως έλεγε, λύγιζε κουτάλια και πιρούνια, σταματούσε ρολόγια και διάβαζε τη σκέψη.

Η δημοφιλία του εκτοξεύτηκε απότομα. Ερευνητές παραψυχολογίας του Ερευνητικού Ινστιτούτου του Στάνφορντ, επιβεβαίωσαν, κατόπιν πειραμάτων και μελετών, ότι τουλάχιστον κάποιες από τις ικανότητές του ήταν πραγματικές. Εκείνη την περίοδο, τον συνάντησε για πρώτη φορά και ο Ράντι. Η πρώτη εντύπωση ήταν θετική.

Πολύ φανταχτερός, πολύ γοητευτικός. Συμπαθητικός, όμορφος, στοργικός, ειλικρινής, προοδευτικός, τα πάντα! Η συμπεριφορά του είναι το “κλειδί” για τα κόλπα του. Όπως και όλων των ομοίων του. Γι’ αυτό τους αποκαλούν απατεώνες. Κερδίζουν την εμπιστοσύνη του θύματος και μετά το εξαπατούν.

Η κόντρα με τον Γιούρι Γκέλερ

Η αρχή της σφοδρής κόντρας των δύο “μάγων” πυροδοτήθηκε από μία τηλεοπτική εκπομπή. Το 1972 ο Γιούρι Γκέλερ κλήθηκε από τον παρουσιαστή Τζόνι Κάρσον στο The Tonight Show, ένα από τα δημοφιλέστερα σόου της αμερικανικής τηλεόρασης. Αυτό που δεν γνώριζε ο νεαρός Ισραηλινός ήταν ότι ο Κάρσον είχε ζητήσει την βοήθεια του Ράντι για να τον “ξεσκεπάσουν”.

Ο Ράντι έδωσε στην παραγωγή σαφείς οδηγίες να μην αφήσουν τον Γκέλερ και την ομάδα του κοντά στα αντικείμενα που θα χρησιμοποιούνταν για την επίδειξη. Πριν τα τοποθετήσουν στο πλατό, τα έλεγξε ο ίδιος στα παρασκήνια. Επιπλέον, ο Κάρσον δεν είχε πει στον Γκέλερ ότι θα του ζητούσε να κάνει τα κόλπα του. Είχε μιλήσει με τον μάνατζέρ του μόνο για τις ερωτήσεις που θα γίνονταν στη συνέντευξη.

Έτσι, όταν ο Γκέλερ βγήκε στον αέρα, αιφνιδιάστηκε. Ο Τζίμι Κάρσον τον υποδέχθηκε και τον έβαλε να κάτσει πλάι στα παρατεταγμένα μεταλλικά αντικείμενα. “Αυτό με τρομάζει”, ήταν τα πρώτα λόγια του 26χρονου πνευματιστή μόλις κάθισε στην καρέκλα. Ο παρουσιαστής του εξήγησε ότι όσο προχωράει η συζήτηση, μπορεί να δοκιμάσει να κάνει όποιο κόλπο θέλει.

Ο Γκέλερ, που χαμογελούσε αμήχανα καθ’ όλη τη διάρκεια, απάντησε ότι “θα προσπαθήσει όταν το αισθανθεί πραγματικά”. Τελικά δεν το αισθάνθηκε ποτέ. “Αφήστε με να ξεκουραστώ λίγο”, “χρειάζομαι χρόνο”, “δεν αισθάνομαι δυνατός αυτή τη στιγμή, νιώθω ότι πιέζομαι”, ήταν μερικές από τις δικαιολογίες του.

Ο Γκέλερ γύρισε στο ξενοδοχείο του ταπεινωμένος, έτοιμος να τα παρατήσει όλα και να επιστρέψει στο Ισραήλ. Με τη βοήθεια του μάνατζέρ του όμως, κατάφερε να γυρίσει το πρωτοφανές φιάσκο υπέρ του. Η επικοινωνιακή τακτική που ακολούθησε ήταν ότι: αν επρόκειτο περί ταχυδακτυλουργικών τρικ, θα λειτουργούσαν πάντα. Το γεγονός ότι δεν μπόρεσε να αποδώσει υπό συνθήκες πίεσης, αποδεικνύει ότι οι πνευματιστικές του ικανότητές είναι πραγματικές.

Αυτό πείσμωσε τον Ράντι, που ήθελε πάση θυσία να αποκαλύψει την αλήθεια.

Το 1975 εξέδωσε το βιβλίο “Η μαγεία του Γιούρι Γκέλερ”, στις σελίδες του οποίου εξηγούσε πώς κάνει τα τρικ. Το 1976 ίδρυσε την Επιτροπή για την Επιστημονική Έρευνα των Αξιώσεων του Παραφυσικού (CSICOP), έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Στόχος του ήταν να «ενθαρρύνει την κριτική έρευνα του παραφυσικού και την επιστημονική αξίωση για υπεύθυνη, επιστημονική άποψη και διάδοση τεκμηριωμένων πληροφοριών σχετικά με τα αποτελέσματα των ερευνών στην επιστημονική κοινότητα και το κοινό”.

Το 1991, ο Γκέλερ υπέβαλε μήνυση ύψους 15 εκατομμυρίων για συκοφαντική δυσφήμιση εναντίον του Ράντι και της CSICOP. Το 1995 το δικαστήριο απέρριψε την κατηγορία και ο 46χρονος Ισραηλινός κατέβαλε αποζημίωση 120.000 δολαρίων.

Η κόντρα μεταξύ τους όμως συνεχίστηκε. Ο Ράντι δεν έχανε ευκαιρία να δηλώσει ότι ο Γκέλερ ήταν ένας απατεώνας. Ο Γκέλερ από την άλλη έλεγε ότι του κάνει δωρεάν διαφήμιση. Όσες φορές οδηγήθηκαν ξανά στα δικαστήρια, ο Ράντι δικαιώθηκε.

Σε συνέντευξή του το 2009, είχε δηλώσει:

Όταν πεθάνω, θέλω να αποτεφρωθώ. Και θέλω να αδειάσουν τις στάχτες μου στα μάτια του Γιούρι Γκέλερ.

1 εκατομμύριο σε όποιον αποδείξει ότι είναι μάγος

Ο Γιούρι Γκέλερ δεν ήταν ο μοναδικός στόχος του Ράντι. Ο πρώην “μάγος”, από το 1964 έως το 2015, καλούσε οποιονδήποτε ισχυριζόταν ότι έχει παραφυσικές, αποκρυφιστικές ή υπερφυσικές δυνατότητες να τις αποδείξει μπροστά του έναντι αμοιβής.

Το έπαθλο ξεκίνησε από τα 1000 δολάρια και έφτασε στο 1.000.000, όταν ιδρύθηκε το ίδρυμά του,“James Randi Educational Foundation” (JREF), το 1996. Χιλιάδες άτομα υπέβαλαν αίτηση για να παρουσιάσουν τις υπερφυσικές τους ικανότητες. Κανείς δεν κατάφερε να κερδίσει τα χρήματα.

Το τέλος

Ο Τζέιμς Ράντι πέθανε τον Οκτώβριο του 2020 σε ηλικία 92 ετών από φυσικά αίτια. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, δήλωσε ανοιχτά ότι είναι γκέι, παντρεύτηκε και συζούσε με τον σύντροφό του.

Η συμβολή του στον χώρο του ορθολογισμού θεωρείται τεράστια. Παρότι έγινε γνωστός ως “μάγος”, ο Ράντι κέρδισε τον σεβασμό επιστημόνων και διανοουμένων. Βοήθησε πολλούς ανθρώπους να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη και να μην εμπιστεύονται άκριτα “θαυματουργές ικανότητες”. Γλίτωσε ακόμα περισσότερους από το να πέσουν θύματα μέντιουμ και πνευματιστών.

Αρχική φωτογραφία: Wikimediamtx Commons