“Ο αναμάρτητος πρώτος τα κουφέτα βαλέτω!” Όταν αντί για ρύζια πέταγαν κουφέτα στους γάμους και η απαγόρευση

Ο χορός του Ησαΐα είναι το πιο γνωστό και δημοφιλές τελετουργικό μέρος του θρησκευτικού γάμου στην Ελλάδα. 

Οι νεόνυμφοι γυρίζουν τρεις φορές γύρω από ένα τραπέζι που συμβολίζει την Αγία Τράπεζα, ενόσω ο ιερέας ψάλλει: “Ἡσαΐα χόρευε… τὴν Παρθένον μακαρίζομεν“.

Όσο γίνεται η περιφορά, οι παρευρισκόμενοι είθισται να πετούν ρύζια στους νεόνυμφους, για να “ριζώσει” ο γάμος τους. Πρόκειται για το πιο διασκεδαστικό κομμάτι του γάμου και όλοι το περιμένουν με μεγάλη ανυπομονησία. Είναι το αποκορύφωμα της συμμετοχής τους στη χαρά του ζευγαριού.

Τα παλαιότερα χρόνια, όμως, οι καλεσμένοι συνήθιζαν να πετούν περισσότερο κουφέτα παρά ρύζια. Η επιλογή αυτή όχι μόνο δεν προκαλούσε χαρά και χαμόγελα, αλλά, τις περισσότερες φορές, γινόταν αιτία τραυματισμών και τσακωμών.

Γιατί απαγορεύτηκαν τα κουφέτα στη Θεσσαλονίκη το ’39;

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1939, οι εφημερίδες ασχολούνταν με το πιο φλέγον ζήτημα: τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που μόλις είχε αρχίσει. Ωστόσο, από τα πρωτοσέλιδά τους δεν έλειπαν μικρά μονόστηλα, τα οποία αναφέρονταν σε κοινωνικά και καθημερινά ζητήματα.

Σε ένα από αυτά, στην εφημερίδα “Αθηναϊκά Νέα“, διαβάζουμε ότι η Αστυνομία αποφάσισε, από κοινού με τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, να απαγορεύσει την ρίψη “κουφέτων και άλλων ζαχαρωτών” με την αιτιολογία ότι πρόκειται για έθιμο επικίνδυνο, απαρχαιωμένο και οικονομικά ασύμφορο.

Για το ίδιο γεγονός, διαβάζουμε σε δημοσίευμα της εφημερίδας “Ακρόπολις“:

“Ένα παμπάλαιο έθιμο, το χαρακτηριστικώτερο ίσως από όσα καθιερώθη να γίνωνται κατά την τελετήν του μυστηρίου του γάμου, απηγορεύθη υπό της αστυνομίας, κατόπιν μάλιστα εισηγήσεως της ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης“.

Το δημοσίευμα αναγνωρίζει πως το έθιμο της ρίψης κουφέτων και ρυζιού είναι αναπόσπαστο κομμάτι του γάμου, “βρίσκεται στο αίμα του Ρωμηού“. Όμως, επικαλείται δηλώσεις του Μητροπολίτη Γεννάδιου για “κακή χρήση” του, σε σημείο μάλιστα να θέτει σε κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα ιερέων και νυμφευμένων:

“Ξέρετε ότι πολλοί έρριξαν πέτρες και χώμα, ανακατεμμένα με κουφέτα στα κεφάλια και στα μάτια των ιερέων; Ξέρετε ότι ιερείς έχουν τραυματισθή και μωλωπισθή; Είχαμε παρεξηγήσει το έθιμο αυτό και αρχίσαμε να κάνουμε κακήν χρήσιν αυτού“.

“Λιποθύμησε η νύφη, έφυγε ο ηγούμενος”

Ακόμη και τη δεκαετία του ’60, τα ευτράπελα και οι παρεξηγήσεις με τα κουφέτα στους γάμους δεν έλειπαν. Διάφορα δημοσιεύματα υπάρχουν που αναφέρονται σε τραυματισμούς, διαπληκτισμούς και διακοπές γάμων λόγω της ρίψης κουφέτων.

Το 1965, ένας γάμος που τελείτο στο χωριό Άνω Βασιλική του Μεσολογγίου κινδύνευσε να ματαιωθεί, καθώς “το ζευγάρι και ο ιερεύς εδέχθησαν ¨καταιγιστικά πυρά” από μεγάλα κουφέτα“.

Ο εφημέριος παρακάλεσε το εκκλησίασμα να πάψει να ρίχνει κουφέτα, αλλά δεν εισακούστηκε. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, αποχώρησε φωνάζοντας: “Εισήλασαν εις τον Οίκον του Θεού κανίβαλοι!“. Εκλήθη τότε άλλος ιερέας και, τελικά, ο γάμος ολοκληρώθηκε.

Την ίδια χρονιά (1965), ένα περιστατικό ξυλοδαρμού κατά τη διάρκεια γάμου συγκλόνισε το χωριό Στάνο της Αμφιλοχίας. Ένας 23χρονος καλεσμένος επιτέθηκε στον ιερέα που τελούσε το μυστήριο, επειδή ο τελευταίος του έκανε παρατήρηση για τα κουφέτα που συνεχώς έριχνε.

“Επετέθη και εκακοποίησε μέχρις αιματώσεως τον ιερέα του χωριού. Του εξέσχισε τα ράσα και του εποδοπάτησε το καλυμμαύκι“, ανέφερε το δημοσίευμα της εποχής.

Το 1966, στο χωριό Μυρτιά στην Αιτωλοακαρνανία, σημειώθηκε ένα ακόμη τραγελαφικό περιστατικό σε γάμο. Ενώ η νύφη και ο γαμπρός χόρευαν το χορό του Ησαΐα, τα κουφέτα “έπεφταν βροχή”. Ένα από αυτά βρήκε τον ηγούμενο στο μάτι και τον τραυμάτισε. “Η νύφη λιποθύμησε. Οι καλεσμένοι τα χάσανε“, ανέφερε γλαφυρά το δημοσίευμα.

Ο ηγούμενος και ο ιερέας έφυγαν από την εκκλησία και αρνήθηκαν να συνεχίσουν το μυστήριο. Χάρη στην παρέμβαση της χωροφυλακής, η οποία βρήκε έναν ιερέα από γειτονικό χωριό, ο γάμος ολοκληρώθηκε.

“Κουφετοπόλεμος: ο φόβος και ο τρόμος των νεονύμφων”

Το κακό με τα κουφέτα είχε παραγίνει και σε ορισμένες περιοχές, όπως ο Πύργος Ηλείας, ίσχυσαν απαγορεύσεις. Σε ένα γάμο στην Αθήνα ο κουμπάρος φώναξε σε εκείνους που ήταν έτοιμοι να τον “πετροβολήσουν”: “Ο αναμάρτητος πρώτος τα κουφέτα βαλέτω!”

“Όσο γίνονται γάμοι, θα υπάρχουν και τέτοια κρούσματα. Ρωτήσαμε να μας πουν τη σημασία του κουφετοπόλεμου και δεν μπόρεσε κανείς να δώση την σωστή εξήγησι. Είναι εκδήλωσι χαράς; Έχει τη σημασία ότι η ζωή των νεονύμφων πάντα θα δέχεται …γλυκές βροχές, όπως η βροχή από τα κουφέτα;

Ποιος ξέρει… Γεγονός, πάντως, είναι ότι ο κουφετοπόλεμος την ώρα του γάμου έχει καταντήσει ο φόβος και ο τρόμος των νεονύμφων“, συμπέραινε σε σχετικό άρθρο της η εφημερίδα “Ελευθερία“.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Flickr