“Με συνδέσαν με Κάιρο”. Πως βγήκε η γνωστή έκφραση και ποια σχέση είχε με τους ασυρματιστές της αντίστασης

Η Γερμανική Κατοχή στάθηκε αφορμή να δημιουργηθούν διάφορες εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα στον καθημερινό λόγο. Μια από τις πλέον γνωστές είναι το «με συνδέσαν με Κάιρο».

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Όταν κάποιοι αποφεύγουν να επικοινωνήσουν μαζί μας, λέμε ότι «μας συνδέσαν με Κάιρο». Μπορεί η έκφραση να είναι παρόμοια με το «από το ένα αυτί μπήκε, από το άλλο βγήκε», αλλά στην περίπτωση «του Καΐρου» το μήνυμα δεν φθάνει καν στο αυτί του δέκτη!

Θα λέγαμε ότι είναι εξ’ ίσου ακραία και προσβλητική έκφραση με την ευρέως διαδεδομένη, «μας έγραψαν».

Γιατί, όμως, η πρωτεύουσα της Αιγύπτου χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η αποφυγή επικοινωνίας με κάποιο άλλο άτομο;

Αν και δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ξεκίνησε να χρησιμοποιείται η έκφραση, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι συνδέεται με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και συγκεκριμένα με την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής (1941-1944). Τότε στο Κάιρο βρισκόταν το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Middle East Command) με το οποίο οι διάφορες αντιστασιακές ομάδες στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Ελλάδα προσπαθούσαν να διατηρούν επικοινωνία μέσω ασυρμάτων.

Η διαδικασία ήταν εξαιρετικά αργή, αφού τα μηνύματα έπρεπε να κρυπτογραφηθούν και στη συνέχεια να σταλούν με σήματα μορς. Ακόμη και για να συνδεθεί ο ασυρματιστής με το Κάιρο χρειαζόταν αρκετή ώρα. Η σύνδεση συχνά κοβόταν και έπρεπε να ξεκινήσει τη διαδικασία από την αρχή.

Θανάσιμοι κίνδυνοι για τους ασυρματιστές

Όμως, τη μεγαλύτερη καθυστέρηση στην αποστολή των μηνυμάτων προκαλούσε το γεγονός ότι γινόταν κάτω από τη μύτη των Γερμανών. Αυτοί ερευνούσαν σε καθημερινή βάση, κυρίως στην Αθήνα και τον Πειραιά, για την ανεύρεση ασυρμάτων της Αντίστασης με περίπολα και ειδικά κλειστά στρατιωτικά φορτηγά που έφεραν ραδιογωνιόμετρα.

Εκτός από τα οχήματα που ξεχώριζαν ότι ήταν στρατιωτικά, οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν πολλές φορές και ιδιωτικά φορτηγά όπου είχαν εγκαταστήσει ραδιογωνιόμετρα.

Με τον τρόπο αυτό πίστευαν ότι θα αιφνιδίαζαν τις αντιστασιακές ομάδες που είχαν κρυμμένους ασυρμάτους σε διάφορα σπίτια και επικοινωνούσαν με το Κάιρο.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι με την εμφάνιση στο δρόμο οποιουδήποτε οχήματος, ο ασυρματιστής ειδοποιείτο από τους άλλους αντιστασιακούς που έπαιζαν τον ρόλο τσιλιαδόρων να διακόψει αμέσως τη μετάδοση του μηνύματος και να κλείσει τον ασύρματο.

Ακόμη και αν όλα πήγαιναν καλά, και δεν υπήρχαν ύποπτες κινήσεις έξω στο δρόμο, οι ασυρματιστές για λόγους ασφαλείας έστελναν τα μηνύματά τους διακεκομμένα, κάτι που έπαιρνε ώρες ακόμη και μέρες.

Το ίδιο ίσχυε και αντίστροφα, αφού οι Έλληνες αντιστασιακοί λάμβαναν και εκείνοι μηνύματα από το Συμμαχικό Στρατηγείο στο Κάιρο. Εξαιτίας των συνθηκών που είδαμε, τα μηνύματα αυτά έρχονταν συνήθως με καθυστέρηση και με πολλές δυσκολίες. Επίσης, χρειαζόταν και χρόνος για να αποκρυπτογραφηθεί.

Έτσι η «σύνδεση με Κάιρο» ήταν κάτι εξαιρετικά δύσκολο, χρονοβόρο, αγχωτικό και άκρως επικίνδυνο για τους Έλληνες αντιστασιακούς. Ειδικά, οι ασυρματιστές κινδύνευαν ανά πάσα στιγμή να συλληφθούν από τους Γερμανούς. Δεκάδες που είχαν αυτή την τύχη υπέστησαν φριχτά μαρτύρια από την Γκεστάπο, τα SS, και άλλες γερμανικές δυνάμεις ασφαλείας πριν καταλήξουν στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Επιχειρησιακά προβλήματα

Ανάμεσα στα μηνύματα που λάμβαναν οι αντιστασιακές οργανώσεις από το Κάιρο συμπεριλαμβάνονταν και αυτά από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση που είχε την έδρα της στην ίδια πόλη. Σε αυτά ζητούσε από τους αντιστασιακούς διάφορες πληροφορίες ή να εκτελέσουν ενέργειες στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Όμως, η κυβέρνηση στο Κάιρο συνήθως λάμβανε με μεγάλη καθυστέρηση πληροφορίες από την Ελλάδα. Αρκετές επιχειρήσεις που είχε σχεδιάσει γίνονταν με βάση στοιχεία που δεν ίσχυαν πια.

Έτσι υπήρχαν περιπτώσεις όπου ζητούνταν οι αντιστασιακοί να συναντήσουν κάποιο πράκτορά της που είχε σταλεί στην κατεχόμενη Ελλάδα, που όμως είχε συλληφθεί ή σκοτωθεί μήνες πιο πριν από τους Γερμανούς. Τα συγκεκριμένα μηνύματα λοιπόν αποδεικνύονταν άχρηστα και οι αντιστασιακοί φυσικά δεν έδιναν σημασία.

Πολιτική ερμηνεία της φράσης

Εκτός, όμως, από τα επιχειρησιακά αυτά προβλήματα, από το 1943 και μετά, όταν φαινόταν ότι η Απελευθέρωση ήταν κοντά, υπήρξαν αντιστασιακές οργανώσεις που για πολιτικούς λόγους είχαν αρχίσει να μη δίνουν σημασία στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο.

Η πιο γνωστή από τις οργανώσεις αυτές ήταν το ΕΑΜ, αλλά υπήρχαν και ορισμένες μικρότερες. Αυτές συχνά αδιαφορούσαν για τα μηνύματα από το Κάιρο, ή απέφευγαν ακόμη και να επικοινωνήσουν με την κυβέρνηση εκεί.

Έτσι, για τους συγκεκριμένους αντιστασιακούς, η φράση «σύνδεση με Κάιρο» φαίνεται ότι απέκτησε τη σημασία που έχει σήμερα, δηλαδή τη σκόπιμη αποφυγή επικοινωνίας με κάποιον.