“Καρτερία”, το πρώτο ατμόπλοιο που χρησιμοποιήθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις ήταν ελληνικό. Η νικηφόρα ναυμαχία στην Ιτέα και ο μαρτυρικός θάνατος του φιλέλληνα Άστιγξ

Το πρώτο ατμόπλοιο που χρησιμοποιήθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις ήταν ελληνικό. Έδωσε μάχες με το όνομα “Καρτερία” και κατάφερε να δικαιώσει το όνομα του, καθώς είχε τη δυνατότητα να υπομένει και να αντέχει τα πυρά από τους κανονιοβολισμούς των εχθρικών πλοίων.

Το πλεονέκτημα του έναντι των άλλων πολεμικών σκαφών ήταν τα πυροβόλα του. Η “Καρτερία” μέχρι να δοθεί στην υπηρεσία του ελληνικού ναυτικού της επανάστασης του 1821 πέρασε από πολλαπλές δοκιμασίες. Ήταν το μόνο που παραλήφθηκε, από τα έξι πλοία αυτού του τύπου που είχαν παραγγελθεί από τον ναύαρχο Τόμας Κόχραν για να υπηρετήσει την ελληνική επαναστατική κυβέρνηση.

Η ναυπήγηση χρηματοδοτήθηκε από το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου 

Για την κατασκευή υπεύθυνος ήταν ο φιλέλληνας Φρανκ ‘Αστιγξ, ο οποίος αποφάσισε να ταξιδέψει μέχρι το Λονδίνο για να εποπτεύσει τη ναυπήγηση του. Αναγκάστηκε μάλιστα να διαθέσει 5.000 λίρες για να προχωρήσει η διαδικασία. Ο Άγγλος φιλέλληνας αγόρασε με δικά του χρήματα τα ναυτιλιακά όργανα και το επάνδρωσε με το ικανότερο πλήρωμα.

Η “Καρτερία”αποτέλεσε το πρώτο πλοίο παγκοσμίως με μηχανοκίνητη πρόωση που έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις, ενώ τέθηκε στην υπηρεσία του ελληνικού στόλου τον Σεπτέμβριο του 1826.

Η μεγαλύτερη επιτυχία στη ναυμαχία της Αγκάλης

Το μεγαλύτερο κατόρθωμα της “Καρτερίας” και η πιο σημαντική επιτυχία του Άστιγγος ήταν η επίθεση στη ναυμαχία της Αγκάλης, στην περιοχή της Ιτέας. Μέσα σε λίγα λεπτά η «Καρτερία» βύθισε στον κόλπο της Αγκάλης την τουρκική ναυαρχίδα και κατέστρεψε με τα πυρωμένα βλήματα 9 από τα 11 εχθρικά πλοία με εξαιρετικά εύστοχους κανονιοβολισμούς. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1827 η “Καρτερία” έγραφε ιστορία. Ήταν ο έβδομος χρόνος του αγώνα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Οι σφαγές αμάχων, οι εσωτερικές διαμάχες και οι καταστροφές των πόλεων είχαν εξουθενώσει τον μαχόμενο πληθυσμό.

Η κυβέρνηση της Ύδρας βρισκόταν σε αδιέξοδο, ενώ προσπαθούσε να συνεχίσει να μάχεται τον τουρκικό ζυγό. Στην υπηρεσία της είχε τους άγγλους αξιωματικούς Ρίτσαρντ Τσωρτς και Λόρδο Κόχραν που είχαν αναλάβει την ηγεσία στρατού και στόλου. Ο ναύαρχος Κόχραν διέταξε τον πλοίαρχο Άστιγξ να εισέλθει με τη δύναμή του στον Κορινθιακό Κόλπο. Η πλεύση δεν ήταν εύκολη. Πρώτος στον κόλπο έφτασε ο κυβερνήτης του σκάφους “Σωτήρ”, Γεώργιος Θωμάς με τρία πλοία. Από τη στιγμή που πέρασε το Στενό άρχισε να αναζητεί τον τούρκικο στόλο για να τον προσβάλει. Ωστόσο, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ματαίωσαν την προσπάθεια του.

Παράλληλα κατέπλευσε στην Ιτέα και ο Άστιγξ με τα υπόλοιπα πλοία. Όταν αντίκρισε τον τούρκικο στόλο, έδωσε εντολή να βρουν τη δύναμη του καπετάνιου Θωμά. Η επίθεση εκδηλώθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1827. Οι ελληνοβρετανικές δυνάμεις με αρχηγό τον φιλέλληνα Φρανκ Άστιγξ εξολόθρευσαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο και κυριάρχησαν στη θαλάσσια περιοχή.

Η σημασία της νίκης ήταν μεγάλη, καθώς ένα ατμόπλοιο κατάφερε να μεταβάλλει την ισορροπία στον Κορινθιακό Κόλπο και να κατατροπώσει τον εχθρικό στόλο. Η νικηφόρα κατάληξη της Ναυμαχίας της Αγκάλης είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου από την Πύλο και την εξώθηση του αρχηγού του, Ιμπραήμ, στο Ναβαρίνο, όπου και δέχτηκε ακόμη μία συντριπτική ήττα.

Ο μαρτυρικός θάνατος του Άστιγγος στο Μεσολόγγι

O επόμενος στόχος του Άστιγγος και της ναυτικής δύναμης που διοικούσε ήταν η απελευθέρωση του Μεσολογγίου. Γι’ αυτό σχεδίασε και εκτέλεσε τον κανονιοβολισμό του Αιτωλικού, προπύργιο των Τούρκων στην ευρύτερη περιοχή.

Η επίθεση έγινε στις 11 Μαΐου 1828 όταν ο ελληνικός στόλος πλησίασε τον κόλπο και άρχισε να βάλλει κατά των Τούρκων, οι οποίοι ήταν οχυρωμένοι εκεί, χωρίς όμως να επιφέρει τα ποθούμενα αποτελέσματα.

Ο Άστιγξ βρισκόταν στην “Καρτερία”. Όταν όμως είδε ότι ο στόλος του προχώρησε σε μία βεβιασμένη κίνηση, χωρίς να πάρει την εντολή του, εγκατέλειψε το ατμόπλοιο, μπήκε σε μία βάρκα και αποφάσισε να διευθύνει την κατάσταση από την πρώτη γραμμή.

Ο Άστιγξ κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής πυρών παγιδεύτηκε και τραυματίστηκε μαζί με άλλους 20 στρατιώτες.

Ο άγγλος αξιωματικός μετά τον τραυματισμό του στο αριστερό χέρι, μεταφέρθηκε στην “Καρτερία”, η οποία έπλευσε αμέσως προς τη νησίδα Βασιλάδι στην είσοδο της Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου. Το τραύμα του δέθηκε πρόχειρα γιατί ο γιατρός του πλοίου είχε μετατεθεί και ο αντικαταστάτης του δεν είχε έρθει ακόμα. Ο γιατρός που στάλθηκε μετά από καθυστέρηση από το ελληνικό στρατόπεδο διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε λόγος μεγάλης ανησυχίας.

Παρ΄ όλα αυτά, το τραύμα μολύνθηκε, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε και κρίθηκε απαραίτητο να κοπεί ο βραχίονας. Γι΄αυτό μεταφέρθηκε στη Ζάκυνθο, όπου και κατέληξε την 1η Ιουνίου 1828.

Η ψυχή που διηύθυνε τα κατορθώματα της “Καρτερίας” κηδεύτηκε στον Πόρο. Έναν χρόνο μετά τον θάνατό του διοργανώθηκε τελετή προς τιμήν του στην οποία εξυμνήθηκε η δράση του και η συνεισφορά του στη δημιουργία ελληνικού πολεμικού ναυτικού, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: H τριήρης, η ολκάς, ο βυζαντινός Δρόμωνας και το τρεχαντήρι. Τα θρυλικά πλοία των ελληνικών θαλασσών «ζωντανεύουν» στην έκθεση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου