“Καίγονται τα σωθικά μας! Σώστε μας”. Η μέρα που δηλητηριώδες νέφος σκέπασε τον Πειραιά. Η διαρροή από το εργοστάσιο Λιπασμάτων και η προσπάθεια εντοπισμού

7 Οκτωβρίου 1978. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων έγραφαν: “Επικίνδυνο νέφος τριοξειδίου πανικόβαλε του Πειραιώτες. Πνίγονταν οι κάτοικοι. Αισθάνονταν να καίγονται τα σωθικά τους”. 

Το ρεπορτάζ ανέφερε ότι το αέριο που είχε διαρρεύσει από την Δραπετσώνα ήταν επικίνδυνο. Σύμφωνα με το γνώμη χημικού μηχανικού του Πολυτεχνείου, δεν ανήκε στα φυσικά αέρια και στην περίπτωση που ερχόταν σε επαφή με υγρά, όπως: σάλιο, νερό, υγρά του στομάχου δημιουργούσε θεϊκό οξύ που μπορούσε να φθείρει ακόμα σίδερα και πέτρες. Ήταν δέκα φορές πιο επιβλαβές από το συνηθισμένο διοξείδιο του θείου.

Η ιστορία ξεκίνησε το προηγούμενο βράδυ και διήρκεσε μια ώρα. Τα τηλέφωνα στο λιμεναρχείο του Πειραιά έσπασαν, ενώ κανένας δεν μπορούσε να δώσει απαντήσεις. “Πνιγόμαστε, καίγονται τα σωθικά μας. Δηλητήριο στον αέρα. Ένα μαύρο σύννεφο από πάνω μας θα μας σκοτώσει. Σώστε μας…”

Άλλοι πολίτες τηλεφωνούσαν στα αστυνομικά τμήματα Καλλιπόλεως και Πειραιά και ανέφεραν την δηλητηριώδη ατμόσφαιρα. Μέσα στον πανικό που δημιουργήθηκε και τις ασαφείς απαντήσεις πολλοί μπήκαν στα αυτοκίνητά τους και απομακρύνθηκαν από την περιοχή.

Αξιωματικοί του λιμεναρχείου έσπευσαν στο Χατζηκυριάκειο  για να διαπιστώσουν τι είχε συμβεί και άμεσα καταλήφθηκαν από τα ίδια συμπτώματα. Αίσθημα πνιγμού, τσούξιμο στα μάτια, ερεθισμό στο λαιμό και το στήθος, τάση για εμετό και ιδρώτα. Μερικοί επισήμαναν το μαύρο σύννεφο και επειδή ο αέρας ήταν ήπιος ανακάλυψαν την προέλευση της ρύπανσης. Ήταν οι καμινάδες του εργοστασίου των λιπασμάτων στη Δραπετσώνα. Ο αξιωματικός υπηρεσίας του κεντρικού λιμεναρχείου, με δύναμη αξιωματικών έσπευσε στο σημείο, μπήκε στο εργοστάσιο και διέταξε παύση όλων των εργασιών. Αυτή ήταν η πρώτη σωτήρια ενέργεια. Αμέσως ειδοποιήθηκε ο Νομάρχης και αρμόδιοι παράγοντες του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας.

Τι είχε συμβεί

Από το εργοστάσιο δηλώθηκε ότι το μηχάνημα παραγωγής χημικών προϊόντων είχε σταματήσει για 13 ώρες, προκειμένου να γίνει έλεγχος στη συντήρηση. Μετά την επαναλειτουργία του φαίνεται ότι δημιουργήθηκε κάποια βλάβη σε εξάρτημα, που έπαψε να ελέγχει την παραγωγή και πυκνότητα του θειικού οξέως, ώστε να ρυθμίζεται η τυχόν διαφυγή δηλητηριωδών αερίων, που παράγονται τις περισσότερες φορές και που ελέγχονται και αυτοκαταστρέφονται όταν μπει σε λειτουργία το φίλτρο.

Έτσι, γύρω στις 9 άρχισε η διαρροή του τριοξειδίου του θείου. Δεν έγινε αντιληπτή άμεσα από τους εργαζόμενους γιατί έβγαινε από τις υψηλές καπνοδόχους – ούτε και οι περίοικοι όμως το κατάλαβαν, αφού ο αέρας απομάκρυνε το νέφος προς τον Πειραιά. το πιο έντονο πρόβλημα παρατηρήθηκε στις πειραϊκές ακτές και στην πυκνοκατοικημένη περιοχή του Χατζηκυριάκειου.

Ο εισαγγελέας, ήρθε αμέσως σε επαφή με το λιμεναρχείο Πειραιώς και τα αρμόδια αστυνομικά τμήματα. Ζήτησε στοιχεία και διέταξε πραγματογνωμοσύνη και έλεγχο από ειδικούς του υπουργείου Βιομηχανίας. Στο μεταξύ, από το εργοστάσιο δόθηκε η διαβεβαίωση, ότι η βλάβη επιδιορθώθηκε αμέσως και το μηχάνημα λειτουργούσε χωρίς κίνδυνο. Δικαιολόγησαν τη διαρροή και υποστήριξαν ότι κράτησε μόλις 15 λεπτά, αλλά το σύννεφο στάθηκε για μια ώρα πάνω από την πόλη λόγω καιρού. Τόνισαν επίσης ότι η πυκνότητα του τριοξειδίου ήταν αραιή και δεν δημιουργούσε κίνδυνο θανάτου, παρά μόνο αυτές τις μικρές ενοχλήσεις.

Οι καταθέσεις

Μέσα από τις καταθέσεις δεν έμεινε περιθώριο αμφιβολίας. Οι κάτοικοι της περιοχής περιέγραψαν με κάθε λεπτομέρεια τι τους συνέβη: “Είδα το μαύρο σύννεφο πάνω από τα κεφάλια μας. Αισθάνθηκα ανακάτεμα και ζάλη. Έκανα εμετό”.

Εργάτης στο λιμάνι κατέθεσε: “Ξαφνικά αισθανθήκαμε ότι πνιγόμαστε. Ήμουν στο σπίτι μου. Πεταχτήκαμε όλοι έξω, καθώς και οι γείτονες. Ιδρώτας μας έλουσε και δεν ξέραμε από τι. Τότε μου έδειξαν το νέφος.

Μια νοικοκυρά που ήταν στο μπαλκόνι της είπε:”Μας έπιασε ασταμάτητος βήχας. Ήπιαμε γάλα μήπως συνέλθουμε”.

Οι περισσότερες καταθέσεις μιλούσαν για κοινά συμπτώματα, που δημιούργησαν πανικό και βεβαιότητα θανάτου από δηλητηρίαση.

Είχε συμβεί ξανά

Κάτοικοι της Δραπετσώνας ισχυρίστηκαν ότι στην περιοχή, τα φαινόμενα αυτά τα πάθαιναν συχνά. Όλο διαμαρτύρονταν, όλο τους υπόσχονταν και τίποτα δεν γινόταν. Ήταν κοινό μυστικό ότι οι καμινάδες του εργοστασίου αποτελούσαν σοβαρό κίνδυνο για την υγεία των ανθρώπων. Από την πλευρά του, ο διευθυντής του εργοστασίου λιπασμάτων και χημικός επιβεβαίωνε ότι δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος και επέμεινε στην εκδοχή του λάθους για το περιστατικό.

Η ανακοίνωση του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας

Το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας εξέδωσε την εξής ανακοίνωση:

“Νέφος από το τριοξείδιο του θείου, που προκαλούσε βήχα και δυσκολία στην αναπνοή, κάλυψε το βράδυ την περιοχή “Χατζηκυριάκειο Πειραιώς”. Μετά από έρευνα, όργανα του λιμεναρχείου Πειραιώς, διαπίστωσαν ότι το τριοξείδιο προερχόταν από διαρροή λόγω βλάβης οργάνου της μονάδας εργοστασίου λιπασμάτων. Αμέσως μετά από εντολή του λιμεναρχείου, σταμάτησε η λειτουργία του εργοστασίου μέχρι να αποκατασταθεί η βλάβη και για να μην μολυνθεί περισσότερο η περιοχή”.

Ευτύχημα που δεν έβρεξε

Εάν το σύννεφο απλωνόταν κι άλλο και έπιανε βροχή, πράγμα φυσιολογικό για την εποχή, οι επιπτώσεις θα ήταν ανυπολόγιστες. Το νέφος θα προκαλούσε βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα, το στομάχι, τα μάτια και το δέρμα. Για το συγκεκριμένο αέριο δεν υπάρχει προφύλαξη, ούτε αντίδοτο και θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο.

Η εφημερίδα “Τα Νέα” στις 9 Οκτωβριου 1978, φιλοξενούσε αποκλειστικό ρεπορτάζ με στοιχεία που έδειχναν τον άμεσο κίνδυνο για την υγεία των κατοίκων. “Άμεσο κίνδυνο διατρέχουν οι κάτοικοι του Πειραιά. Ειδικά όσοι υποφέρουν από αναπνευστικά προβλήματα, στην περίπτωση που διοχετευτούν στην ατμόσφαιρα μόλις 16 μικρογραμμάρια του θείου ανά 3 m³. Ύστερα από μακρόχρονη εργασία με επικεφαλής βοηθό καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών, προέκυψε ότι η ατμόσφαιρα του Πειραιά ήταν βεβαρημένη τριπλάσια σε σύγκριση με την ατμόσφαιρα του Λονδίνου!

Τελικά, το 1999 το εργοστάσιο έπαψε την λειτουργία του. Παρά την αντίθετη εισήγηση των αρμοδίων Εφορειών του υπουργείου Πολιτισμού και τις προσπάθειες κήρυξης των κτιρίων ως διατηρητέων, το μεγαλύτερο μέρος των εγκαταστάσεων κατεδαφίστηκε το 2003 και ο χώρος ισοπεδώθηκε.

Αρχική φωτογραφία: Nick Haji‎ – DJI Greek Mavic Club

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Το χαμένο όνειρο made in Greece. Το θρυλικό εργοστάσιο της Δραπετσώνας και η εγκατάλειψη της ελληνικής βιομηχανίας μέσα από φωτογραφίες και βίντεο drone