“Η βάναυση πορεία ενός λαού που ξεριζώθηκε”. Οι δραματικές ανταποκρίσεις του Έρνεστ Χεμινγουέι από την Ανατολική Θράκη. Πως 250 χιλιάδες Έλληνες φορτώθηκαν στα κάρα και δεν ξαναγύρισαν

«Με λένε Έρνεστ Χέμινγουέι. Θέλω να ταξιδεύω και να γράφω».

Πολύ πριν καταξιωθεί ως ένας από τους κορυφαίους αμερικανούς συγγραφείς του 20^ου αιώνα, ο 17χρονος Έρνεστ Χέμινγουέι είχε αποφασίσει ήδη τι είδους πορεία ήθελε να χαράξει.

Μία σημαντική στάση της πορείας αυτής τον βρήκε στο πλευρό των Ελλήνων προσφύγων της Ανατολικής Θράκης που εγκατέλειπαν τα σπίτια τους μετά την συνθήκη που υπέγραψαν οι σύμμαχοι και η τουρκική αντιπροσωπεία τον Σεπτέμβριο του 1922.

Το τελικό κείμενο της ανακωχής των Μουδανιών διαμορφώθηκε χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας και ο έλεγχος της Ανατολικής Θράκης παραχωρήθηκε στην Τουρκία.

Ο Έρνεστ Χεμινγουέι γεννήθηκε στις ΗΠΑ τον Ιούλιο του 1899. Το όνειρό του δεν ήταν εξαρχής να γίνει συγγραφέας. Η καριέρα που ακολούθησε αρχικά όταν αποφοίτησε από το σχολείο ήταν αυτή του δημοσιογράφου.

Και μάλιστα μπήκε κατευθείαν στα βαθιά. Σε ηλικία 20 ετών άρχισε να εργάζεται ως πολεμικός ανταποκριτής για την εφημερίδα “Toronto Star Weekly” στον Καναδά. Μία από τις πρώτες του ανταποκρίσεις, που τον σημάδεψε καθοριστικά, ήταν η εκκένωση της Θράκης.

«Το κυρίως σώμα της πομπής, που διασχίζει τον ποταμό Έβρο στην Αδριανούπολη, φτάνει τα τριάντα χιλιόμετρα. Τριάντα χιλιόμετρα με κάρα που τα σέρνουν βόδια, ταύροι και λασπωμένα βουβάλια, με εξουθενωμένους, κατάκοπους άνδρες, γυναίκες και παιδιά να περπατούν στα τυφλά».

Ο 20χρονος Χεμινγουέι έζησε την μικρασιατική τραγωδία. Ήταν παρών στους διωγμούς, στην υποχρεωτική μετακίνηση των πληθυσμών και την προσφυγιά των Ελλήνων. Χάρη στην πένα του, το ευρύ κοινό στην αντίπερα όχθης του Ατλαντικού έμαθε το δράμα του ελληνισμού.

«Ο άντρας σκεπάζει με μια κουβέρτα την ετοιμόγεννη γυναίκα του πάνω στον αραμπά για να την προφυλάξει από την βροχή. Εκείνη είναι το μόνο πρόσωπο που βγάζει κάποιους ήχους (από τους πόνους της γέννας).

Η μικρή κόρη τους την κοιτάζει με τρόμο και βάζει τα κλάματα. Και η πομπή προχωρά…», έγραφε σε κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Τορόντο τον Οκτώβρη του 1922.

«Δεν ξέρω πόσο χρόνο θα πάρει να φτάσει αυτό το γράμμα στο Τορόντο, αλλά όταν εσείς οι αναγνώστες της Σταρ το διαβάσετε, να είστε σίγουροι ότι η ίδια τρομακτική, βάναυση πορεία ενός λαού που ξεριζώθηκε από τον τόπο του, θα συνεχίζει να τρεκλίζει στον ατελείωτο λασπωμένο δρόμο προς τη Μακεδονία».

Αν και η ανθρώπινη πτυχή καταλάμβανε μεγάλο μέρος των γραπτών του, ο Χεμινγουέι δεν περιοριζόταν σε δακρύβρεχτες ιστορίες. Μέσω των άρθρων του ασκούσε κριτική στους ολέθριους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης και κατηγορούσε τους Τούρκους για το μικρασιατικό δράμα.

Έχοντας παρακολουθήσει από κοντά το χρονικό της στρατιωτικής εκκένωσης της Κωνσταντινούπολης και της Ανατολικής Θράκης, αλλά και έχοντας ακολουθήσει τους πρόσφυγες στην πορεία προς το άγνωστο, είχε σχηματίσει μια ξεκάθαρη άποψη για την κατάσταση που επικρατούσε. Έτσι, δε δίσταζε να καταδικάζει τη βαρβαρότητα των Τούρκων.

Παράλληλα εξυμνούσε την ανδρεία των Ελλήνων στρατιωτών.

«Ακόμα και στην εκκένωση, οι Έλληνες φαίνονται καλοί στρατιώτες. Έχουν έναν αέρα θαρραλέας επιμονής που θα σήμαινε δύσκολα ξεμπερδέματα για τον Τούρκο, αν ο στρατός του Κεμάλ έπρεπε να πολεμήσει για τη Θράκη, αντί αυτή να του δοθεί ως δώρο στα Μουδανιά». Η κριτική σκοπιά των κειμένων του είναι εμφανής.

Ανταποκρίσεις που άφησαν ιστορία

Το εντυπωσιακό είναι ότι την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής, κατά την οποία ο Χεμινγουέι ήταν μάχιμος πολεμικός ανταποκριτής, έδινε και την δική του προσωπική μάχη με την ελονοσία. Ωστόσο, η ασθένεια δεν στάθηκε εμπόδιο στο δημοσιογραφικό του έργο. Έγραφε:

«Ότι και να πει κανείς για το πρόβλημα των προσφύγων στην Ελλάδα, δεν πρόκειται να είναι υπερβολή. Ένα φτωχό κράτος, με μόλις 4 εκατομμύρια πληθυσμό, πρέπει να φροντίσει για άλλο ένα τρίτο των κατοίκων. Και τα σπίτια που άφησαν οι Μουσουλμάνοι που έφυγαν δεν επαρκούν σε τίποτα, χώρια η διαφορά στο επίπεδο κουλτούρας που είχαν συνηθίσει οι Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη».

Λέγεται ότι η εμπειρία του στο ελληνοτουρκικό μέτωπο της Μικράς Ασίας ήταν αυτή που επάνδρωσε το λογοτεχνικό του στυλ. Σε αυτά τα πρώτα του βήματα είχε την τύχη να έχει πάνω από το κεφάλι του έναν αρχισυντάκτη που του έδινε την ελευθερία να παρεκκλίνει από τον τυποποιημένο δημοσιογραφικό λόγο που κυριαρχούσε την εποχή εκείνη.

Στα κείμενά του διακρίνονται πρώιμες πινελιές του συγγραφικού χαρακτήρα των έργων που δεκαετίες αργότερα έμελλαν να του χαρίσουν το βραβείο Νόμπελ.

Σήμερα οι ανταποκρίσεις του Έρνεστ Χεμινγουέι κατά το διάστημα 1920-1922 κυκλοφορούν σε βιβλίο με τίτλο «Με υπογραφή Χεμινγουέι» (Εκδόσεις Καστανιώτη).

Μέσα από είκοσι άρθρα, τα οποία ξεκινούν με την περιγραφή της Κωνσταντινούπολης, στον απόηχο των γεγονότων της Σμύρνης, ο συγγραφέας περιγράφει τον τρόμο των κατοίκων, που οπλίζονται για να αντιμετωπίσουν την απειλή, τα καραβάνια των προσφύγων, τις κινήσεις του ελληνικού στρατού, καθώς και λεπτομέρειες από τις διπλωματικές διαδικασίες.

Με πληροφορίες από ilovethrace.wordpress.com. Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Συνετρίβη με αεροπλάνο σε καταρράκτες, κάηκε σε φωτιά, τραυματίστηκε σοβαρά. Τα απανωτά ατυχήματα του συγγραφέα Έρνεστ Χέμινγουεϊ σε σαφάρι στην Αφρική, προσπαθώντας να ξορκίσει τα επερχόμενα γηρατειά