“Η σχεδία του σεξ”. Το ψυχολογικό πείραμα για την επιθετικότητα, που έγινε το 1973 και ήταν ο πρόδρομος του Big Brother. Γιατί οι συμμετέχοντες ήθελαν να σκοτώσουν τον ερευνητή;

11 Μαΐου 1973. Έξι άνδρες και πέντε γυναίκες επιβιβάστηκαν σε μια σχεδία και ξεκίνησαν ένα ταξίδι που θα διέσχιζε μεγάλο μέρος του Ατλαντικού από τα Κανάρια νησιά μέχρι τις ακτές του Μεξικού. Δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους και δεν είχαν κανένα τρόπο επικοινωνίας με τον κόσμο στη στεριά.

Ήταν απομονωμένοι στη μέση του πουθενά. Ακόμη και αν αποφάσιζαν ότι δεν θέλουν να συνεχίσουν το ταξίδι, δεν είχαν άλλη επιλογή. Αν έπεφταν στη θάλασσα το πιθανότερο ήταν να τους έτρωγαν οι καρχαρίες είτε να πνίγονταν.

Το ταξίδι τους διήρκεσε σχεδόν τρεις μήνες. Για την ακρίβεια 101 ημέρες. Ο ένας εκ των έντεκα ήταν ο μεξικανός ανθρωπολόγος Σαντιάγκο Χενοβές, ο οποίος μέσα από αυτό το ταξίδι ήθελε να μελετήσει τι προκαλεί τη βία μεταξύ των ανθρώπων, να καταλάβει τις αιτίες που κάνει τους ανθρώπους να τσακώνονται μεταξύ τους και πώς δημιουργείται το ανθρώπινο μίσος. Ήθελε επίσης να δει αν η βία σχετίζεται με τη σεξουαλική επιθυμία. Πίστευε πως μέσα από το πείραμα αυτό θα κατέληγε σε σημαντικά συμπεράσματα για την εξάλειψη της βίας στον κόσμο.

Ο Χενοβές έβαλε αγγελία σε διεθνείς εφημερίδες. Διάλεξε νέους με όμορφα και ελκυστικά χαρακτηριστικά που προέρχονταν από διαφορετικές χώρες. Είχαν διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και άλλες θρησκείες. Κάποιοι από αυτούς ήταν παντρεμένοι και είχαν παιδιά. Ανάμεσά τους ήταν ένας Ιάπωνας φωτογράφος, ένας ιερέας από την Αγκόλα, ένας Γάλλος δύτης, μία καπετάνισσα από τη Σουηδία, μια Εβραία γιατρός, ένας Έλληνας εστιάτορας, μία Αμερικανή, μια Αφροαμερικανή, μια γυναίκα από την Αλγερία και ένας Ουρουγουανός.

Με αυτό τον τρόπο ήθελε να δημιουργήσει πάνω στη σχεδία του έναν μικρόκοσμο της κοινωνίας, αλλά και να φέρει κοντά για τρεις μήνες ανθρώπους με έντονες διαφορές που πιθανότατα θα προκαλούσαν διενέξεις. Το ερώτημα ήταν αν θα συνεργάζονταν μεταξύ τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν ή οι δύσκολες συνθήκες πάνω στη σχεδία θα δημιουργούσαν αντιπαραθέσεις και θα τους οδηγούσαν στη βία.

Η δύσκολη συμβίωση

Η πλωτή σχεδία τους είχε διαστάσεις 12×7 και ονομάστηκε “Acali”, που σημαίνει το σπίτι του νερού. Όμως, ο Τύπος της εποχής την αποκαλούσε “σχεδία του σεξ”: «Με μια ξανθιά Σουηδέζα με πλούσια στήθη στο τιμόνι, μια σχεδία με ημίγυμνους άνδρες και γυναίκες με μπικίνι μετείχαν σ’ ένα πείραμα για την ανθρώπινη επιθετικότητα σε συνάρτηση με τη σεξουαλικότητα» έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής.

Υπήρχε μόνο ένα δωμάτιο, όπου κοιμόντουσαν όλοι μαζί. Δεν υπήρχε τουαλέτα παρά μόνο μία τρύπα σε ένα σημείο του σκάφους, το οποίο ήταν φανερό από όλους. Δεν είχαν βιβλία να διαβάσουν για να περάσει η ώρα τους. Δεν είχαν προσωπικό χώρο, ούτε πολλές ευκαιρίες να απομονωθούν από τους υπολοίπους. Με αυτόν τον τρόπο ο Χενοβές ήλπιζε ότι θα αυξάνονταν οι πιθανότητες να δημιουργηθεί κάποια σύγκρουση μεταξύ τους.

Οι περισσότεροι καβγάδες αφορούσαν την καθημερινή τριβή. Το ύφος της καπετάνισσας θεωρούνταν ειρωνικό. Η κοπέλα από την Αλγερία απέφευγε να κάνει τα καθήκοντά της και όλοι τη φώναζαν “τουρίστα”. Ο ιερέας μύριζε και ο Χενοβές τον ανάγκαzε να κάνει μπάνιο τρεις φορές την ημέρα.

Ακόμη και αν ήθελαν να έρθουν σε σεξουαλική επαφή, έπρεπε είτε να το κάνουν μπροστά σε όλους είτε να περιμένουν να κοιμηθούν όλοι οι επιβάτες της σχεδίας. Επειδή πάντα έμεναν ξύπνιοι δυο επιβάτες, ο ένας για να οδηγεί το σκάφος και ο άλλος για να επιτηρεί, συνήθως κατέληγαν να κάνουν σεξ.

Χωρίς βιβλία, χώρο ή κάποια διαφυγή, μπορούσαν μόνο να τραγουδούν και να λένε ιστορίες για να ψυχαγωγούν ο ένας τον άλλο. Για κάποιες μέρες τους ήταν αρκετό. Δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, οπότε είχαν πολλά να πουν. Όμως, μετά την 22η ημέρα βαρέθηκαν. Μετά την τέταρτη εβδομάδα του ταξιδιού άρχισαν να έχουν και σεξουαλικές επαφές. Αργότερα, ο σουηδός σκηνοθέτης Μάρκους Λίντεν, ρώτησε μία από τις γυναίκες που συμμετείχαν στο πείραμα πόσοι ανέπτυξαν σχέσεις μεταξύ τους και εκείνη απάντησε: “Πολλοί. Βασικά όλοι”.

Ο επιστήμονας κρατούσε σημειώσεις με τις συμπεριφορές τους και τους έβαζε να συμπληρώνουν ερωτηματολόγια για ασφαλέστερα αποτελέσματα. Απάντησαν συνολικά σε περισσότερες από 8 χιλιάδες ερωτήσεις. Πολλές από αυτές ήταν περίεργες προσωπικές ερωτήσεις που προκαλούσαν:

“Μήπως θα έπρεπε να μείνουμε μια ολόκληρη μέρα γυμνοί;”. Οι έξι ψήφισαν υπέρ και οι πέντε κατά.

“Μήπως να κάνουμε ένα πάρτι, όπου όλοι θα κοιμηθούν με όλους;” Οι τέσσερις απάντησαν θετικά, ενώ η πλειοψηφία είπε όχι.

“Να απαγορεύσουμε τη σύναψη σχέσεων;”, Δύο ήταν υπέρ και οι υπόλοιποι κατά.

Οι συμμετέχοντες του πειράματος ζήτησαν να μένει μια γυναίκα και ένας άνδρας μόνοι τους στην καμπίνα για μια ώρα. Παρόλο που η πρότασή τους απορρίφθηκε, ο Χενοβές κατάλαβε ότι είχαν ανάγκη να μένουν για λίγο μόνοι τους και πρότεινε να διαλέγουν πέντε τυχαία ζευγάρια και να πηγαίνουν σε σημεία που δεν ήταν ορατοί από τους άλλους.

Σύντομα όμως άρχισαν τα σεξουαλικά σχόλια μεταξύ τους.

Μια μέρα ο Ιάπωνας προσπάθησε να πέσει στη θάλασσα για να αυτοκτονήσει. Δεν ήταν ικανοποιημένος από τη δουλειά του, δεν είχε καταφέρει να δεθεί με τα άλλα μέλη του πληρώματος και η ερωμένη του πάνω στο σκάφος τον είχε απορρίψει. Όμως, τον σταμάτησαν.

Κινδύνευσαν να πεθάνουν

Σε σημαντικές ιεραρχικές θέσεις είχε βάλει γυναίκες. Η καπετάνισσα ήταν η Μαρία Μπτζόρνσταμ και η γιατρός του σκάφους ήταν η Έντνα Ρέβες. Ήθελε να δει αν θα προκαλούνταν ή όχι περισσότερη βία με τις γυναίκες στην εξουσία. Οι άνδρες έπρεπε να καθαρίζουν και να μαγειρεύουν.

Υπέθετε ότι κάποια στιγμή οι άνδρες θα εξοργίζονταν και θα προσπαθούσαν να πάρουν την εξουσία από τα χέρια των γυναικών.

Το σκάφος ταξίδευε την περίοδο έντονων τυφώνων. Ο Χενοβές γνώριζε ότι ταξίδευαν με μεγάλο κίνδυνο, αλλά πίστευε ότι άξιζε να διακινδυνεύσουν για την επιστήμη. “Πιστεύω ότι σε μια επικίνδυνη κατάσταση οι άνθρωποι αντιδρούν ενστικτωδώς και έτσι θα μπορέσω να μελετήσω τις συμπεριφορές τους καλύτερα”, έλεγε.

Ένα βράδυ το σκάφος τους χτυπήθηκε από τυφώνα. Η Μπτζόρνσταμ πρότεινε να πιάσουν στεριά και να περιμένουν να βελτιωθεί ο καιρός. Όμως, ο Χενοβές φοβήθηκε ότι αν γινόταν αυτό θα καταστρεφόταν το πείραμά του. Άρχισε να διαμαρτύρεται και ανέλαβε εκείνος τον έλεγχο τους σκάφους.

Όμως, δεν έμεινε στη θέση του καπετάνιου για πολύ. Μία μέρα ένα μεγάλο πλοίο κατευθυνόταν προς τη σχεδία τους και πανικοβλήθηκε. Δεν ήξερε πώς να αντιδράσει. Πίστευε πώς θα τους σκότωνε.

Η Μπτζόρνσταμ ήταν πιο ψύχραιμη, πήρε το τιμόνι στα χέρια της και κατάφερε να τους σώσει.

Μετά από αυτό το περιστατικό έγινε και πάλι καπετάνισσα του σκάφους τους.

Ήθελαν να τον σκοτώσουν

Με την πάροδο του χρόνου ο ερευνητής άρχισε να γίνεται ακραίος. Τους έριχνε κουβάδες γεμάτους με νερό για να τους ξυπνήσει. Τους έκανε επίπληξη αν δεν έκαναν αυτό που τους ζητούσε. Οι επιβάτες του σκάφους έλεγαν ότι είχε μετατραπεί σε δικτάτορα.

Μέχρι που άρχισαν να σκέφτονται ότι η μόνη λύση για να απαλλαγούν από αυτόν ήταν να τον δολοφονήσουν.

Έλεγαν ότι αν τον μαχαίρωναν, θα έπιαναν όλοι το μαχαίρι για να μην κατηγορηθεί μόνο ένας για τον φόνο. Σκέφτονταν να τον πετάξουν στη θάλασσα για να πνιγεί.

Το σχέδιό τους εγκαταλείφθηκε. Δεν μπορούσαν να σκοτώσουν άνθρωπο. Όμως, αντέδρασαν και ζήτησαν καλύτερη μεταχείριση.

Ο Χενοβές κατέρρευσε. Καθόταν για ώρες κλεισμένος στο μοναδικό δωμάτιο που είχαν και έγραφε τα συμπεράσματά του. Άκουγε στο ραδιόφωνο να τον κατακρίνουν για το σκανδαλοθηρικό πείραμα. Ο Τύπος είχε οργιάσει.

Ο Χενοβές άρχισε να κλαίει και συνειδητοποίησε ότι είχε γίνει ο πιο βίαιος από όλους στην προσπάθειά του να τους ελέγξει.

Λίγο πριν φτάσουν στον προορισμό τους ο επιστήμονας αρρώστησε. Οι υπόλοιποι τον φρόντισαν.

Όταν έφτασαν στη στεριά, μεταφέρθηκαν σε ένα ξενοδοχείο και για μια εβδομάδα τους έκαναν ψυχολογικές και ιατρικές εξετάσεις.

Το 1975 ο Χενοβές δημοσίευσε ένα βιβλίο με την εμπειρία και τα συμπεράσματά του. Πίστευε ότι είχε βρει έναν “νέο άνθρωπο απαλλαγμένο από μοιρολογικές φιλοδοξίες και επιθετικές, σαδιστικές παρορμήσεις”.

Το πείραμα του κατακρίθηκε έντονα από την επιστημονική κοινότητα και θεωρήθηκε ανήθικο.

Όμως, έγινε ο πρόδρομος των ριάλιτι σόου, τύπου Big Brother.

Δείτε το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη Μάρκους Λίντεν “Η σχεδία”, στο οποίο μιλούν όσοι από τους συμμετέχοντες βρίσκονταν εν ζωή:

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: «Το απάνθρωπο πείραμα σοβιετικών επιστημόνων που ανάγκασαν κρατούμενους να μείνουν ξύπνιοι 15 μέρες». Η ιστορία προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή αλλά… αποδείχθηκε φανταστική (hoax)