“Η Ινδία είχε εφεύρει το ποδήλατο στην αρχαιότητα”. Το αφελές fake news του Υπουργού Πολιτισμού

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 2020, ο υπουργός Πολιτισμού της Ινδίας ανέβασε στο twitter φωτογραφίες από ένα ανάγλυφο σε τοίχο ενός αρχαίου ινδουιστικού ναού που έδειχνε ένα ποδηλάτη. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι αποδείκνυε πως το ποδήλατο ήταν αρχαία ινδική εφεύρεση. Το αποτέλεσμα ήταν να υπάρξουν και άλλες αναρτήσεις στο διαδίκτυο με φωτογραφίες από έργα τέχνης που έδειχναν ποδηλάτες και τον ισχυρισμό ότι αποδείκνυαν ότι το ποδήλατο είχε εφευρεθεί στην αρχαιότητα είτε στην Άπω Ανατολή είτε στην Αφρική.

Ένας αρχαίος ποδηλάτης;

Στις 3 Ιουνίου 2020, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Ποδηλάτου, ο υπουργός Πολιτισμού της Ινδίας Πραχλάντ Σινγκ Πατέλ, ανέβασε στο twitter φωτογραφίες από ένα ανάγλυφο σε τοίχο ενός αρχαίου ινδουιστικού ναού που έδειχνε ένα ποδηλάτη. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι αποδείκνυε πως το ποδήλατο ήταν αρχαία εφεύρεση και όχι των νεότερων χρόνων.

Ο 2.000 ετών ναός είναι γνωστός ως Woraiyur Panchavarnaswamy και βρίσκεται στο Τιρούτσι στην περιοχή Ταμίλ Ναντού. Ο ναός χτίστηκε από τον Ινδό βασιλιάς Χόλα Κοτσενγκάνεν Τσοτζχάν τον 5^ο αιώνα μ.Χ. Το τμήμα όπου βρίσκεται το ανάγλυφο του ποδηλάτη μάλλον χρονολογείται γύρω στο 1000 μ. Χ.

Αν το ανάγλυφο πράγματι ανήκει στον 5^ο αιώνα μ.Χ. ή το 11^ο αιώνα, η απεικόνιση του ποδηλάτου προηγείται αρκετούς αιώνες από τις αρχές του 19^ου αιώνα όταν έχουμε την εφεύρεση του ποδηλάτου στην Ευρώπη.

Ο συντηρητής του ναού

Ωστόσο σχεδόν αμέσως υπήρξαν αντιδράσεις στην ανάρτηση του υπουργού από αρχαιολόγους και ιστορικούς τέχνης. Αυτοί διέψευδαν την άποψή του ότι επρόκειτο για απόδειξη ότι το ποδήλατο είναι αρχαία εφεύρεση.

Αν και κανένας δεν ήταν σίγουρος για το πότε ακριβώς έγινε το ανάγλυφο, συμφωνούσαν ότι πρέπει να ήταν ενός Ινδού γλύπτη που τη δεκαετία του 1920 είχε αναλάβει τη συντήρηση του ναού.

Μάλλον ξεφεύγοντας από το έργο της συντήρησης, αποφάσισε να αφήσει και το δικό του «αποτύπωμα» στο ναό, σμιλεύοντας έναν ποδηλάτη. Ο υπουργός γρήγορα κατέβασε την ανάρτηση από το twitter.

Οι άλλες “αρχαίες” απεικονίσεις

Όμως αυτή είχε ήδη γίνει γνωστή διεθνώς, με αποτέλεσμα να γίνουν αναρτήσεις άλλων δύο ανάγλυφων που υποτίθεται ότι απεικονίζουν αρχαίους ποδηλάτες, ένα από το Μπαλί και το άλλο από τη Νιγηρία.

Τελικά αποδείχτηκε ότι ούτε αυτές ήταν αρχαίες.

Εκείνη στο Μπαλί βρίσκεται μέσα σ’ ένα ινδουιστικό ναό. Ο ποδηλάτης είναι ένας Ολλανδός επισκέπτης που περιόδευσε το νησί με το ποδήλατό του στις αρχές του 20ου αιώνα. Προκάλεσε τέτοια εντύπωση στους ντόπιους που αποφάσισαν να τον απεικονίσουν πάνω στο ποδήλατό του μέσα στο ναό τους.

Όσον αφορά την εικόνα από τη Νιγηρία, προέρχεται από ένα τελετουργικό αγγείο που σμίλεψε ο ντόπιος γλύπτης Αρεογούν Όσι-Ιλόριν μεταξύ 1920-1940. Ο καλλιτέχνης αυτός εμπνεόταν από την καθημερινή ζωή στη Νιγηρία.

Έτσι προφανώς εντυπωσιάστηκε και αυτός όταν είδε για πρώτη φορά ποδήλατο με αποτέλεσμα να το συμπεριλάβει στο έργο του.