“Ελληνικά Χρονικά”. Η πρωτοποριακή εφημερίδα του Αγώνα που τυπωνόταν μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι. Ποιος ήταν ο Ιάκωβος Μάγερ που ίδρυσε την εφημερίδα και πέθανε στην Έξοδο

Η εφημερίδα “Ελληνικά Χρονικά” ήταν η φωνή των “ελεύθερων πολιορκημένων” του Μεσολογγίου. Λειτούργησε ως το ημερολόγιο της πολιορκίας αλλά και ως εκπαιδευτικό μέσο, καθώς φιλοξενούσε διεθνή αρθρογραφία και κείμενα Ευρωπαίων φιλοσόφων ενώ στις σελίδες της αναλύονταν έννοιες όπως η Δημοκρατία, η Ελευθερία και η Δικαιοσύνη.

Η ιδέα ανήκε στον Ελβετό φιλέλληνα Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ, ο οποίος αναγνωρίστηκε ως ο πρωτεργάτης της ελληνικής Δημοσιογραφίας. Έφτασε στο Μεσολόγγι το 1821 σε ηλικία 21 ετών και σκοτώθηκε στην ηρωική Έξοδο πέντε χρόνια αργότερα. Προς τιμήν του ανεγέρθηκε μνημείο, λίγα μέτρα μακριά από το Δημαρχείο της πόλης.

Η γέννηση της ιδέας

Από τους πρώτους μήνες της επανάστασης είχε προκύψει η ανάγκη της γρήγορης και έγκυρης ενημέρωσης μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων. Σε διάφορα σημεία της χώρας, από τη Ρούμελη μέχρι και την Ύδρα, έγινε η προσπάθεια έκδοσης ενός έντυπου που αφενός θα ενημέρωνε τους πολίτες για τις εξελίξεις στα πεδία των μαχών αλλά και θα έδινε το βήμα στους επιμέρους κυβερνήτες να επικοινωνήσουν άμεσα με τους μαχόμενους σε όλη τη χώρα. Το Μεσολόγγι δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτή την προσπάθεια, καθώς αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του επαναστατικού αγώνα.

Διαβάστε ακόμα: Η ηρωική έξοδος των υπερασπιστών του Μεσολογγίου όταν τελείωσαν όλες οι τροφές, τα ζώα και τα χόρτα. Οι πολιορκημένοι κυνηγούσαν ακόμα και ποντίκια, ενώ υπήρξαν κρούσματα νεκροφαγίας

Τις πρώτες αποτυχημένες προσπάθειες του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου να εγκαταστήσει τυπογραφικό εξοπλισμό στην περιοχή το Νοέμβριο του 1821, διαδέχτηκε η αποφασιστικότητα των φιλελλήνων. Τον Νοέμβριο του 1823, ο Άγγλος συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ κατέφτασε στην Κεφαλονιά, φέρνοντας μαζί του ένα αγγλικό πιεστήριο και τυπογραφικά στοιχεία, δώρα της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου. Στις 12 Δεκεμβρίου 1823 μετέβη στο Μεσολόγγι. Την επόμενη μέρα γνώρισε τον Μάγερ και μέσα σε τέσσερις ημέρες είχαν αποφασίσει την έκδοση των “Ελληνικών Χρονικών”.

Η διαμάχη για την ελευθεροτυπία

Ο Μάγερ ανέλαβε διευθυντής της εφημερίδας, ενώ ο τυπογράφος ήταν ο Θεσσαλονικιός Δημήτρης Μεσθενέας. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε την 1η Ιανουαρίου 1824. Aπό τις πρώτες μέρες αναδύθηκαν οι πρώτες διαφωνίες. Ο Στάνχοπ και ο Μάγερ ήταν εξ’ αρχής ακλόνητοι υποστηρικτές της ελευθερίας του Τύπου και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Από την άλλη, ο Λόρδος Βύρων πίστευε πως η προοδευτική και έντονα αντιμοναρχική πένα του Μάγερ θα δημιουργούσε προβλήματα στην ελληνική επανάσταση, που άρχισε να κερδίζει τη συμπάθεια μοναρχικών ευρωπαϊκών κρατών. Συγκεκριμένα έγραψε:

“Ο Dr Meyer, ο εκδότης με την απαραβίαστη ελευθερία του Τύπου, παραδέχεται την Ελευθερία να την ασκεί με απεριόριστη διάκριση, (όπως μου λέγουν) κατά τη θέληση και την ευχαρίστηση του. Είναι ο συγγραφέας ενός άρθρου κατά της μοναρχίας, από το οποίο ενδέχεται να έχει ωφέλεια και φήμη, αλλά οι εκδότες θα βρουν τον μπελά τους, αν δεν λάβουν τα μέτρα τους. Από όλους τους μικρούς τυράννους αυτός είναι ο πιο μικρός, όπως είναι οι πιο πολλοί δημαγωγοί που γνώρισα κάποτε. Είναι Ελβετός ως προς την καταγωγή και Έλληνας ως προς την αξίωσή του να είναι”.

Την ίδια άποψη συμμεριζόταν και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο οποίος τον Ιούλιο του 1824 αντέδρασε στο “απερίσκεπτον” και “φύσει φιλοκατηγορόν” του Μάγερ, προτείνοντας την έκδοση και δεύτερου εντύπου στο Μεσολόγγι και την απομάκρυνση του Έλβετού φιλέλληνα από το τυπογραφείο.

Ωστόσο, οι προσπάθειές του έπεσαν στο κενό. Τον Αύγουστο, πριν αποχωρήσει από το Μεσολόγγι, διόρισε τον Μάγερ στην τριμελή Διευθύνουσα Επιτροπή του Μεσολογγίου, ελπίζοντας ότι θα σταματήσει να ασκεί κριτική σε ένα όργανο που είναι μέλος. Τίποτα, όμως, δεν λειτούργησε.

Ο Μάγερ παρέμεινε πιστός στη δεοντολογία της ανεξάρτητης δημοσιογραφία και τα “Ελληνικά Χρονικά” συνέχισαν να εξυπηρετούν τον αρχικό σκοπό τους, σημειώνοντας μάλιστα τεράστια επιτυχία.

Το ημερολόγιο της πολιορκίας

Εκδόθηκαν συνολικά 266 φύλλα της εφημερίδας. Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας, το 1824, κυκλοφόρησε 106 φύλλα, τον επόμενο χρόνο 105 και το 1826 μόλις δεκαπέντε φύλλα. Ήταν η χρονιά της τρίτης πολιορκίας του Μεσολογγίου και ο αποκλεισμός της περιοχής από θάλασσα και ξηρά εμπόδιζε τη λήψη και κατά συνέπεια και τη μετάδοση πολεμικών και στρατιωτικών ειδήσεων.

Διαβάστε ακόμα: Η άγνωστη μάχη πριν από την Έξοδο του Μεσολογγίου στο νησάκι Κλείσοβα. 131 άνδρες εξολόθρευσαν χιλιάδες Τουρκοαιγύπτιους του Ιμπραήμ

Τα “Ελληνικά Χρονικά” έβγαιναν δύο φορές την εβδομάδα, Τετάρτη και Σάββατο και διακινούνταν μόνο μέσω συνδρομητών με κόστος έξι ισπανικά τάληρα ανά τρίμηνο. Το ευρύ δίκτυο αντιπροσώπων σε διάφορα σημεία της χώρας αλλά και στο εξωτερικό, εξασφάλισε την πλατιά αποδοχή της από το ελληνικό και φιλελληνικό κοινό. Για τις ανάγκες της διακίνησης, το δεκαμελές εργατικό δυναμικό της εφημερίδας πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ταχυδρομικής υπηρεσίας του Μεσολογγίου, που εγκαινιάστηκε την 1η Ιουλίου 1824.

Η ύλη της εφημερίδας αποτελούνταν κυρίως από την ακριβή περιγραφή των γεγονότων που εξελίσσονταν στον ελλαδικό χώρο. Ο Μάγερ έγραφε αδιαλείπτως. Από τα συμβάντα στο Μεσολόγγι και τις ειδήσεις του πολέμου μέχρι τις απόψεις του για την ελευθερία, τη δημοκρατία, τον δεσμοποτισμό, την αναρχία και τη δικαιοσύνη. Στις σελίδες του τετρασέλιδου εντύπου φιλοξενούνταν ακόμη μετεφρασμένα άρθρα από τους “Times”, ανακοινώσεις, προκηρύξεις και διαγγέλματα της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδας, επιστολές, φιλολογικά άρθρα και ποιήματα ενώ είχε συγκεκριμένο χώρο αφιερωμένο στις γυναίκες της πόλης.

Η ιστορικός Αικατερίνη Κουμαριανού είχε αναφέρει ότι η ποικιλία στην ύλη της εφημερίδας, της έδινε έναν “εκπαιδευτικό χαρακτήρα”, γι’αυτό και η διοίκηση της Δυτικής Στερεάς αγόραζε μαζικά φύλλα και τα μοίραζε στον απλό λαό.

Στις 20 Φεβρουαρίου του 1826, τα οθωμανικά πυρά κατέστρεψαν το τυπογραφείο σημαίνοντας το τέλος της ιστορικής εφημερίδας.

Ο Ελβετός φιλέλληνας, Ιάκωβος Μάγερ

Ο Ιάκωβος Μάγερ γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1798 στη Ζυρίχη σε μεγαλοαστική οικογένεια φαρμακοποιών. Σε ηλικία 19 χρονών παντρέυτηκε τη Σαλώμη Στάουμπ, αλλά λέγεται πως την εγκατέλειψε τον επόμενο χρόνο. Ταξίδεψε στο Παρίσι και μετά στη Γερμανία, όπου άρχισε να σπουδάζει Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ. Τους επόμενους μήνες, διέκοψε τις σπουδές του καθώς δεν μπορούσε να πληρώσει τα δίδακτρα και οι αρμόδιες αρχές του ιδρύματος αποφάσισαν τη διαγραφή του.

Έφυγε για την Ελβετία και εκεί έφτασε για πρώτη φορά στα αυτιά του ο απόηχος της ελληνικής επανάστασης. Ενθουσιασμένος από τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων κατέφτασε στο Μεσολόγγι τον Σεπτέμβριο του 1821, όπου άμεσα ασπάστηκε την Ορθοδοξία, παντρεύτηκε την Μεσολογγίτισσα Αλτάνη Ιγγλέζου και ξεκίνησε τη φιλελληνική του δράση. Ίδρυσε φαρμακείο και μετέτρεψε το σπίτι της γυναίκας του σε νοσοκομείο. Στο ισόγειο αυτού του σπιτιού φιλοξενήθηκε αργότερο το πιεστήριο της εφημερίδας “Ελληνικά Χρονικά”.

Η δράση του δεν περιορίστηκε εκεί. Στον Μάγερ οφείλεται ακόμα η ιδέα ίδρυσης της Εθνικής Βιβλιοθήκης ενώ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην περίθαλψη άπορων οικογενειών προσφύγων, που κατέφυγαν κυνηγημένοι στο Μεσολόγγι από την Ήπεριο, τον Βάλτο και την Τριχωνίδα. Η μεγαλύτερη, όμως, συμβολή του στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν η ίδρυση της πρώτης εφημερίδας της Επανάστασης του ’21, “Ελληνικά Χρονικά”.

Ο Μάγερ δεν παρακολουθούσε τα γεγονότα από απόσταση. Βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης και πολέμησε για να μην παραδοθεί το Μεσολόγγι στις οθωμανικές δυνάμεις του Κιουταχή. Μετά και την καταστροφή του τυπογραφείου, ο Μάγερ συνέχισε να κρατά σημειώσεις από την Πολιορκία. Λίγο πριν την ηρωική Έξοδο έθαψε τα υπολείμματα του πιεστηρίου “δια να μην μολυνθώσιν από βαρβαρικά χείρας, αφού εχρησίμευσαν εις τοιούτον ιερόν έργον” και έστειλε επιστολή σ’έναν φίλο του στο εξωτερικό. Έγραφε:

“Η τελευταία μας ώρα ήγγικεν. Η ιστορία θέλει να μας δικαιώσει και οι μεταγενέστεροι θέλουν ελλεινολογήσει την συμφοράν μας. Εγώ δεν καυχώμαι διότι εντός ολίγου το αίμα ενός Ελβετού, ενός απογόνου του Γουιλιέλμου Τέλλου, μέλλει να συμμιχθεί με τα αίματα των Ηρώων της Ελλάδος. Είθε να μη χαθεί μετ’εμού το διήγημα της πολιορκίας του Μεσολογγίου, το οποίον συνέγραψα”.

Κατά τη διάρκεια της Εξόδου, ο Ιάκωβος Μάγερ σκοτώθηκε μαζί με την οικογένειά του σε ηλικία 28 ετών. Εκείνη τη νύχτα, αν και τραυματισμένος, κατάφερε να βγει από τα τείχη μαζί με τη γυναίκα του, τα δύο τους παιδιά και την υπηρέτριά τους, Σάνα. Μάταια όμως. Λίγη ώρα αργότερα σκοτώθηκαν όλοι. Μαζί τους χάθηκε και το περίφημο ημερολόγιο της πολιορκίας. Γλύτωσε μόνο η Σάνα, η οποία αρκετά χρόνια αργότερα επέστρεψε στο Μεσολόγγι και υπηρέτησε τους απογόνους τον Ιγγλέζων.

^{Αντλήθηκαν πληροφορίες από την παμφλέτα “Ιωάννης-Ιάκωβος Μάγερ / Δημήτριος Μεσθενευς της Ειρήνης Μπέλλα, εκδόσεις Κέντρο Λόγου & Τέχνης “Διέξοδος}

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Ο άγνωστος Λαγουμιτζής της Επανάστασης του ’21, που αρνήθηκε το χρυσάφι του Κιουταχή. Υπερασπίστηκε το Μεσολόγγι και τον ιερό βράχο της Ακρόπολης