“Εγώ δεν είμαι ξένος, είμαι αδερφός του Ανδρέα Παπανδρέου”. Ο Παλαιστίνιος ηγέτης που διαπραγματεύτηκε με το Ισραήλ. Ο μυστηριώδης θάνατος

Ο Γιάσερ Αραφάτ υπήρξε ο ιστορικός ηγέτης των Παλαιστινίων και τον συνέδεε στενή φιλία με τον Ανδρέα Παπανδρέου και πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ.

Πήρε μέρος στον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του 1948, υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της Φατάχ και τέθηκε επικεφαλής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), ενώνοντας όλους τους θύλακες αντίστασης.

Στην αρχή, εφάρμοσε πολεμικές τακτικές για την επίτευξη του στόχου της ανεξαρτησίας της Παλαιστίνης. Όμως το 1988, αποδέχθηκε το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και αποκήρυξε τη βία και την τρομοκρατία, με αντάλλαγμα την αναγνώριση της PLO ως νόμιμου εκπροσώπου του παλαιστινιακού λαού.

Οι διεθνείς αναλυτές περιέγραφαν τον Αραφάτ ως ικανό στη διατήρηση των εύθραυστων ισορροπιών. Επί των ημερών του ξεκίνησαν οι πρώτες ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων, με θεωρητικό σκοπό την εφαρμογή της “λύσης των δύο κρατών”.

Συναντήθηκε και έδωσε τα χέρια με Ισραηλινούς πρωθυπουργούς, όπως ο Γιτζάκ Ραμπίν και ο Εχούντ Μπάρακ και βραβεύτηκε με Νόμπελ Ειρήνης. Για πολλούς, όμως, Ισραηλινούς, όπως ο Αριέλ Σαρόν, ο Αραφάτ ήταν ένας τρομοκράτης, τον οποίο δεν μπορούσαν και δεν έπρεπε να εμπιστευτούν οι Ισραηλινοί.

Τον μισούσαν οι φανατικοί ισλαμιστές

Ακόμη και μεταξύ των Παλαιστινίων υπήρχαν αντικρουόμενες απόψεις για τον Αραφάτ. Ένα μεγάλο ποσοστό τον λάτρευε ως τον άνθρωπο που ενσάρκωνε τα όνειρα και τους πόθους ενός ολόκληρου λαού και ένα άλλο, αποτελούμενο από φανατικούς ισλαμιστές, τον μεμφόταν ως διεφθαρμένο και υπερβολικά συμβιβαστικό με το Ισραήλ.

Όλοι, όμως, συμφώνησαν ότι ο θάνατος του Αραφάτ το 2004, ήρθε σε μια κρίσιμη ιστορική συγκυρία για την περιοχή της Μέσης Ανατολής και άνοιξε το δρόμο για την παγίωση της θέσης και της ισχύος των ακραίων ισλαμιστών της Χαμάς τα επόμενα έτη.

Η γνωριμία με τον Ανδρέα Παπανδρέου και η φυγάδευση του ’82

Αραφάτ και Παπανδρέου γνωρίστηκαν σε βάση Παλαιστινίων ανταρτών στο Λίβανο, την οποία επισκέφθηκε ο ιδρυτής του Π.Α.Κ. λίγους μήνες μετά την επιβολή της Χούντας των Συνταγματαρχών.

“Σε εκείνη τη συνάντηση αποφασίσαμε να εργαστούμε μαζί για τη νίκη της δημοκρατίας στην Ελλάδα και για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης από την ισραηλινή κατοχή“, είχε αναφέρει χρόνια αργότερα ο Παλαιστίνιος ηγέτης.

Το Δεκέμβριο του 1981, δύο μήνες μετά τον εκλογικό θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ και τη συγκρότηση της πρώτης κυβέρνησης της “Αλλαγής“, ο Αραφάτ επισκέφθηκε την Ελλάδα, όπου έγινε δεκτός με τιμές αρχηγού κράτους.

Το καλοκαίρι του 1982, κατά τον πόλεμο του Λιβάνου, ο Αραφάτ, η ηγεσία της PLO και χιλιάδες Παλαιστίνιοι μαχητές εγκλωβίστηκαν στη Βηρυτό, την οποία πολιορκούσαν οι Ισραηλινοί. Ο Παπανδρέου, όμως, παρενέβη, για να εξασφαλίσει τη φυγάδευσή τους.

Η επιχείρηση εξόδου των Παλαιστινίων από την πρωτεύουσα του Λιβάνου μονοπωλούσε το ενδιαφέρον των διεθνών MME και κανείς δεν ήταν σίγουρος ότι τα ελληνικά πλοία δεν θα δεχθούν ισραηλινά πυρά.

H συμφωνία με το Ισραήλ, στην οποία είχε πρωταγωνιστήσει ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, προέβλεπε ότι οι αξιωματούχοι και οι αντάρτες της PLO θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τη Βηρυτό μέσα σε πέντε ώρες μόνο με ελαφρύ οπλισμό.

H επιχείρηση είχε αίσιο τέλος και οι Παλαιστίνιοι μεταφέρθηκαν με τα ελληνικά πλοία στην Τύνιδα. Ο Αραφάτ αποβιβάστηκε στον Πειραιά, όπου τον υποδέχθηκαν ο Έλληνας πρωθυπουργός και χιλιάδες πολίτες. Στην Ελλάδα νοσηλεύτηκαν επίσης και αρκετοί Παλαιστίνιοι τραυματίες.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι επισκέψεις του Αραφάτ στην Ελλάδα έγιναν όλο και συχνότερες. Είχε συναντηθεί με πολλά υψηλόβαθμα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, όπως ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Άκης Τσοχατζόπουλος, καθώς επίσης και με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο.

Η τελευταία συνάντηση και η υπόσχεση για “πλατεία Παπανδρέου”

Ο Αραφάτ ήταν ο τελευταίος ηγέτης που συνάντησε τον Ανδρέα Παπανδρέου λίγες εβδομάδες πριν από το θάνατό του. Τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στην Εκάλη στις 21 Μαΐου 1996 και σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, η ατμόσφαιρα ήταν συναισθηματικά φορτισμένη.

Ο Παλαιστίνιος ηγέτης φέρεται να είπε στον Κάρολο Παπούλια: “Δεν μπορώ να φύγω από την Ελλάδα χωρίς να συναντήσω τον Ανδρέα Παπανδρέου”

Μετά το τέλος της επίσκεψης, ένας δημοσιογράφος τον ρώτησε αν γνωρίζει ότι ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που επισκέφθηκε τον Παπανδρέου μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο. Η απάντηση του Αραφάτ ήταν αφοπλιστική:

“Εγώ δεν είμαι ξένος, είμαι αδερφός του Ανδρέα Παπανδρέου“

Τον Οκτώβριο του 2001, ο Παλαιστίνιος ηγέτης παρευρέθηκε στο 6ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, 17 χρόνια μετά τη συμμετοχή στο 1ο Συνέδριο του κόμματος. Εκφώνησε ομιλία υπό την παρουσία του Κώστα Σημίτη, υπουργών και βουλευτών και αυτό που ξεχώρισε ήταν η υπόσχεση:

“Θα δώσουμε το όνομά του Ανδρέα Παπανδρέου σε μια κεντρική πλατεία της Παλαιστίνης αμέσως μετά την ίδρυση του παλαιστινιακού κράτους“.

Η προσέγγιση με το Ισραήλ και το Νόμπελ

Mετά από μυστικές διαπραγματεύσεις στο Όσλο, υπό τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, ο Γιάσερ Αραφάτ και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Γιτζάκ Ραμπίν υπέγραψαν τις “Συμφωνίες του Όσλο” στην Ουάσιγκτον.

Μέσω αυτών, αναγνωριζόταν η Παλαιστινιακή Αρχή ως φορέας αυτόνομης, αλλά περιορισμένης εξουσίας στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και τα ισραηλινά στράτευμα θα αποχωρούσαν, με αντάλλαγμα την παύση των παλαιστινιακών επιθέσεων σε ισραηλινούς στόχους.

Το Σεπτέμβριο του 1993, Ράμπιν και Αραφάτ αντάλλαξαν μια ιστορική χειραψία στον κήπο του Λευκού Οίκου, παρουσία του Αμερικανού προέδρου, Μπιλ Κλίντον. Αντίστοιχη χειραψία είχε κάνει και με τον πρωθυπουργό, Εχούντ Μπάρακ επτά χρόνια αργότερα, ξανά υπό το βλέμμα του Κλίντον.

Το Δεκέμβριο του 1994, ο Γιάσερ Αραφάτ μοιράστηκε το Νόμπελ Ειρήνης με τον Ράμπιν, ο οποίος τον επόμενο χρόνο δολοφονήθηκε και τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών, Σιμόν Πέρες, για το ρόλο του στις προσπάθειες γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους.

Παρά τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν, οι προσπάθειες για οριστική διπλωματική λύση στο Παλαιστινιακό Ζήτημα δεν απέδωσαν καρπούς. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Μπαράκ και Αραφάτ στη Διάσκεψη Κορυφής του Καμπ Ντέιβιντ το 2000 κατέρρευσαν και την ίδια χρονιά, ξέσπασε η Δεύτερη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα με χιλιάδες νεκρούς και από τα δύο στρατόπεδα.

Οι Ισραηλινοί ισχυρίστηκαν ότι το ξέσπασμα βίας ήταν συνειδητή απόφαση του Αραφάτ, ενώ οι Παλαιστίνιοι απέδωσαν την εξέγερση σε “προβοκατόρικη επίσκεψη” του Αριέλ Σαρόν στο Όρος του Ναού στην Ιερουσαλήμ.

Οι ουδέτεροι αναλυτές θεώρησαν ως βασική αιτία της αποτυχίας των συνομιλιών, τη θεμελιώδη έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές και την επικράτηση των ακραίων κύκλων. Για πολλούς ήταν μια χαμένη ευκαιρία, την οποία ακολούθησε ένας νέος κύκλος τυφλής βίας, με εκατέρωθεν χτυπήματα που προκαλούν μέχρι σήμερα εκατόμβες άμαχων νεκρών.

Το τέλος του Αραφάτ και η εκδοχή της δηλητηρίασης

Το Δεκέμβριο του 2001, επί πρωθυπουργίας Αριέλ Σαρόν, το Ισραήλ αποφάσισε να διακόψει κάθε δίαυλο επικοινωνίας με τον Γιάσερ Αραφάτ. Επίσης, του απαγόρευσε την έξοδο από την πόλη Ραμάλα, όπου βρισκόταν το αρχηγείο του.

Στα τέλη Οκτωβρίου του 2004, μεταφέρθηκε με στρατιωτικό αεροπλάνο στη Γαλλία και έπεσε σε κώμα. Άφησε την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο του Παρισιού, στις 11 Νοεμβρίου 2004, σε ηλικία 75 ετών.

Οι Παλαιστίνιοι θρήνησαν την απώλειά του, έκαναν συγκεντρώσεις στη μνήμη του και τον τίμησαν στην κηδεία του στη Ραμάλα.

“Οι Παλαιστίνιοι έχασαν τον πατέρα τους” και “Τελευταίο αντίο σε έναν θρύλο“, έγραψαν οι εφημερίδες την επομένη του θανάτου του. Παρόμοια δημοσιεύματα γράφτηκαν και στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, τα οποία έκαναν λόγο για “άγνωστη νέα αρχή” σε ό,τι αφορά τις σχέσεις Ισραήλ και Παλαιστίνης.

Ο θάνατός του αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης και μέχρι σήμερα κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα από τι πέθανε ο Αραφάτ. Ορισμένοι ειδικοί μίλησαν για θάνατο από εγκεφαλική αιμορραγία και άλλοι για ασθένεια στο αίμα.

Ελβετοί επιστήμονες έκαναν λόγο, το 2012, για δηλητηρίαση με ραδιενεργό πολώνιο.

Ειδικότερα, ήλεγξαν δείγματα από τη σορό του Παλαιστίνιου ηγέτη και προσωπικά του αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων εσωρούχων και οδοντόβουρτσας, και εντόπισαν αυξημένα επίπεδα του ραδιενεργού στοιχείου. Αντίθετη γνώμη εξέφρασε ρωσικό εργαστήριο, αλλά από μόνη της η εκδοχή της δηλητηρίασης αρκούσε, για να ενισχύσει τις φήμες ότι πίσω από το θάνατο του Αραφάτ, βρισκόταν το Ισραήλ.

Σε ρεπορτάζ των New York Times που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2018, αναφέρεται ότι “οι ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας προσπάθησαν για δεκαετίες να σκοτώσουν τον Αραφάτ” και παρατίθενται δηλώσεις πρώην αξιωματούχων για το πώς οι προσπάθειες δολοφονίας απέτυχαν.

Το πραγματικό ονοματεπώνυμο του Γιάσερ Αραφάτ ήταν Μοχάμεντ Αμπντέλ Ραούφ Αραφάτ Αλ Κούντουα Αλ Χουσεϊνί.

Γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1929 στο Κάιρο της Αιγύπτου, από Παλαιστίνιο πατέρα έμπορο υφασμάτων. Υποστήριζε ότι γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι πέρασε εκεί μέρος των παιδικών του χρόνων μετά το θάνατο της μητέρας του, το 1933.

Αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή του παλαιστινιακού φοιτητικού κινήματος πριν από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, προσανατολίστηκε, μέσω της Φατάχ, στον ένοπλο αγώνα εναντίον των Ισραηλινών κατακτητών. Μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, αναθεώρησε την προσέγγιση της ανοιχτής σύγκρουσης με το Ισραήλ.

Από το 1969 διετέλεσε πρόεδρος της PLO και το 1992 παντρεύτηκε μυστικά την γραμματέα του από την Ιερουσαλήμ, Σούχα Ταουίλ, με την οποία απέκτησε μία κόρη.

Το 1994, επέστρεψε στη Γάζα μετά από 27 χρόνια εξορίας και τον Ιανουάριο του 1996, στις πρώτες παλαιστινιακές εκλογές που διεξήχθησαν στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, εξελέγη πρόεδρος με ποσοστό 88,1%.

Κεντρική φωτογραφία: Α. Παπανδρέου, Γ. Αραφάτ, Στάθης Παναγούλης. Αρχείο Παναγούλη