“Χτύπα ξύλο”. Από πού βγήκε η διάσημη φράση που διώχνει την κακή τύχη;

Ακόμη και αν κάποιος δεν θεωρεί τον εαυτό του προληπτικό, είναι μάλλον βέβαιο ότι έχει πει τη φράση “χτύπα ξύλο”.

Λέγοντας “χτύπα ξύλο” προσπαθούμε να διώξουμε τη γρουσουζιά, όταν ακούμε κάτι άσχημο και κυρίως μακάβριο. Συνήθως χτυπάμε το χέρι στο τραπέζι ή σε οποιαδήποτε άλλη επιφάνεια αρκεί να είναι ξύλινη.

Η φράση είναι πασίγνωστη, τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα, και απαντάται σε πολλούς πολιτισμούς με μικρές παραλλαγές. Στην Τουρκία, για παράδειγμα, τραβούν το λοβό του αφτιού κάποιου και ύστερα “χτυπούν ξύλο” δύο φορές για να διώξουν την κακή τύχη.

Οι εκδοχές για την προέλευση

Όπως συμβαίνει συχνά, δεν υπάρχει μία μονάχα θεωρία για την προέλευση της φράσης “χτύπα ξύλο”.

Μία διαδεδομένη υποστηρίζει ότι η φράση είναι απομεινάρι από τους αρχαίους παγανιστικούς πολιτισμούς, όπως οι Κέλτες. Εκείνοι πίστευαν ότι στα δέντρα κατοικούσαν τα πνεύματα, οι θεοί και διάφορα άλλα υπερφυσικά όντα.

Για να ζητήσουν την προστασία τους ή για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους για καλή τύχη, χτυπούσαν τα χέρια τους στον κορμό των δέντρων.

Μία παραλλαγή λέει ότι χτυπούσαν το δέντρο για να τρομάξουν τα κακά πνεύματα και να τα εμποδίσουν να τους ακούσουν, όταν εκείνοι καυχιόντουσαν για την καλή τους τύχη.

Σύμφωνα με το Λεξικό Φράσεων και Μύθου του Μπρούερ, “παραδοσιακά, ορισμένα δέντρα, όπως η βελανιδιά, η μελιά, η φουντουκιά και η ιτιά είχαν ιερή σημασία και επομένως προστατευτικές δυνάμεις“.

Χριστιανοί μεταρρυθμιστές στην Ευρώπη μπορεί, επίσης, να μετέτρεψαν σκόπιμα αυτή την ειδωλολατρική πίστη σε μια πιο αποδεκτή χριστιανική, εισάγοντας την ιδέα ότι το “ξύλο” αναφέρεται στο σταυρό του Ιησού.

“Παρ’ όλ’ αυτά, καμία χειροπιαστή απόδειξη δεν υποστηρίζει αυτές τις ιστορίες προέλευσης“, συμπεραίνει η καθηγήτρια Ρόζμαρι Χάθαγουεϊ.

Η πιο σύγχρονη θεώρηση

Άλλοι ερευνητές όπως ο λαογράφος Στιβ Ρουντ θεωρούν ότι το φαινόμενο είναι πιο πρόσφατο. Στο βιβλίο του “The Lore of the Playground”, ο Ρουντ διατείνεται ότι το “χτύπα ξύλο” προήλθε από το παιδικό παιχνίδι κυνηγητού Tiggy Touchwood.

Όποιος ακουμπούσε ένα κομμάτι ξύλου, εξασφάλιζε προστασία από τους υπόλοιπους παίκτες, σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού.

“Δεδομένου ότι το παιχνίδι αφορούσε την “προστασία” και ήταν πολύ γνωστό στους ενήλικες και τα παιδιά, είναι σχεδόν βέβαιη η προέλευση της σύγχρονης δεισιδαιμονικής πρακτικής μας να λέμε “χτύπα ξύλο”. Ο ισχυρισμός ότι το τελευταίο ανάγεται τότε που πιστεύαμε στα πνεύματα των δέντρων είναι πλήρης ανοησία“, συμπληρώνει ο Ρόουντ.

Όποια και αν είναι η προέλευση της φράσης, η δεισιδαιμονία παραμένει δημοφιλής και έχει γίνει δεύτερη φύση, μόλις πούμε κάτι που δεν πρέπει να συμβεί.

Ο Πολωνός ανθρωπολόγος, Μπρόνισλαβ Μαλινόφσκι υποστηρίζει ότι τέτοιες ενέργειες επαληθεύουν τη “θεωρία άγχους-τελετουργίας”.

Σύμφωνα με αυτήν, το άγχος που δημιουργείται από την αβεβαιότητα οδηγεί τους ανθρώπους να στραφούν στη μαγεία και στην τελετουργία για να αποκτήσουν μια αίσθηση ελέγχου.

Έτσι, οι άνθρωποι δεν θα πάψουν ποτέ να κάνουν κακές σκέψεις, εκφράζοντας τις φοβίες τους για κάποιο θέμα, αλλά πάντα θα προσπαθούν να ξορκίσουν το κακό.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia