“Αρρωσταίνουμε από αυτά που τρώμε. Τροφή, το φάρμακο και το φαρμάκι μας”. Ιπποκράτης και Γαληνός, οι πρωτοπόροι

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν καταλάβει από πολύ νωρίς την εξέχουσα σημασία της σωστής διατροφής για τη σωματική και ψυχική ευεξία. Όταν η ιατρική έπαψε να είναι εμπειρική και έγινε επιστημονική, η διατροφή αποτέλεσε ειδικό κλάδο της ιατρικής επιστήμης.

Με τον όρο δίαιτα, οι αρχαίοι Έλληνες εννοούσαν τον συνολικό τρόπο διαβίωσης, όχι μόνο τη δίαιτα. Έτσι, εκτός από τις συνήθειες που αφορούσαν την κατανάλωση τροφής και ποτών, η δίαιτα συμπεριελάμβανε τη σωματική άσκηση, τον ύπνο και τα λουτρά.

Οι πιο ονομαστοί γιατροί της αρχαιότητας, ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός, αντιμετώπιζαν τις ασθένειες πρώτα με την κατάλληλη διατροφή και, στη συνέχεια, με φάρμακα ή επεμβάσεις.

Οι αντιλήψεις του Ιπποκράτη για τη σχέση τροφής, άσκησης και υγείας

Ο Ιπποκράτης υποστήριζε πως “αρρωσταίνουμε από αυτά που τρώμε. Η τροφή είναι το φάρμακο και το φαρμάκι μας“. Αυτό ακριβώς λένε και οι σύγχρονοι διατροφολόγοι.

Στα ιπποκρατικά κείμενα αναδεικνύεται μια ολιστική προσέγγιση της υγείας. Με βάση αυτήν, η διατροφή και η φυσική δραστηριότητα αλληλεπιδρούν και καθορίζουν την κατάσταση της υγείας του ανθρώπου.

“Η ιπποκρατική ιατρική μελετούσε το ρόλο του φαγητού τόσο στην πρόληψη όσο και στην θεραπεία. Δεν αρκεί κανείς να τρώει μόνο καλά για να είναι υγιής αλλά πρέπει και να πονάει, να ασκείται.

Διαφορετικά, η έλλειψη άσκησης και αυτή από μόνη της προκαλεί ασθένειες“, είπε στη “ΜτΧ” η Αντωνία Ματάλα, καθηγήτρια διατροφής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

Στα αρχαία κείμενα αναλύονται, επίσης, οι προληπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες πληθώρας τροφών. Ανάμεσα σε αυτές βρίσκονται το κρασί, το κριθάρι, το τυρί, το σκόρδο, το σιτάρι, τα μήλα, τα σύκα και το μέλι.

Οι πληροφορίες αυτές ήταν πολύτιμες για τους γιατρούς, διότι τους βοηθούσαν να ρυθμίσουν κατάλληλα τη δίαιτα προς όφελος της υγείας του ασθενούς.

Ειδικά σε ό,τι αφορά το κρασί, ο Ιπποκράτης είχε παρατηρήσει ότι δεν αποκρίνονται όλοι οι οργανισμοί με τον ίδιο τρόπο στην κατανάλωσή του για θεραπευτικούς σκοπούς.

Το είδος, ο βαθμός αραίωσης και η ποσότητα του οίνου που προτεινόταν στους ασθενείς διέφερε ανάλογα με την εκάστοτε παθολογική κατάσταση.

Οι απόψεις του Γαληνού για το σωστό μαγείρεμα των τροφών

Ο Γαληνός, ο σπουδαιότερος Έλληνας γιατρός της αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη, έδινε έμφαση όχι μόνο στο είδος της τροφής που καταναλωνόταν, αλλά και στον τρόπο που αυτό μαγειρευόταν.

“Ο Γαληνός μάς δίνει τον κατ’ αυτόν σωστό τρόπο βρασίματος της φακής, που πρέπει να έχει μία βράση, ελαιόλαδο και σάλτσα ψαριού, για να μην δημιουργεί πρόβλημα στην πέψη.

Επίσης, γνωρίζουμε ότι, σε αντίθεση με τη μεσογειακή διατροφή σήμερα, όπου η μαρουλοσαλάτα είναι από τα βασικά στοιχεία, τότε δεν το αγαπούσαν τόσο πολύ το μαρούλι

Μάλιστα, λένε ότι δυσκόλευε πάρα πολύ την πέψη και δημιουργούσε διαφορά στομαχικά προβλήματα“, ανέφερε στη “ΜτΧ” η αρχαιολόγος και συγγραφέας, Εύη Παπαδοπούλου.

Επίσης, ο γιατρός από την Πέργαμο συνιστούσε το διπλό βράσιμο των σαλιγκαριών και το απλό μαγείρεμα των οστρακοειδών. Προέτρεπε όσους είχαν την οικονομική δυνατότητα, να αγοράσουν μπαχαρικά, όπως πιπέρι, πιπερόριζα και κανέλα. Έδινε και συμβουλές για το τι είδους ψωμί και γλυκά έπρεπε να τρώει κανείς.

“Ο Γαληνός αναφέρει ότι σε κάποιους από τους ασθενείς έδιναν να φάνε μεγάλες ποσότητες σκόρδου και κρεμμυδιού, γιατί πίστευαν ότι αυτά τα λαχανικά ρύθμιζαν τους τέσσερις “χυμούς” του σώματος: αίμα, κίτρινη χολή, μαύρη χολή και φλέγμα“, προσθέτει η κ. Παπαδοπούλου.

Τα αναγκαία ποσοστά θρεπτικών συστατικών που χρειάζεται ο οργανισμός

Οι γιατροί της αρχαιότητας γνώριζαν, ακόμη, ότι υψηλά ποσοστά υδατανθράκων και πρωτεϊνών στον οργανισμό προκαλούσαν προβλήματα υγείας.

Σύμφωνα με τον Καθηγητή Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Κώστα Ζακυνθινό, που μίλησε στη “ΜτΧ“, οι αρχαίοι γιατροί θεωρούσαν ως απαραίτητα για τη διατήρηση της υγείας τα ακόλουθα ποσοστά θρεπτικών συστατικών:

“Αν έρθουμε στο σήμερα, θα δούμε ότι οι διατροφολόγοι προτείνουν ουσιαστικά μία τέτοια μετριασμένη, κατά κάποιον τρόπο, δίαιτα, προκειμένου να κρατηθείς ή να χάσεις κιλά“, συμπληρώνει ο κ. Ζακυνθινός.

Επομένως, δεν θα ήταν άστοχο να υποστηρίξει κανείς πως η πρώιμη ιατρική ήταν διατροφοκεντρική.

Το παρόν κείμενο αποτελεί τμήμα της μεγάλης έρευνας της “Μηχανής του Χρόνου” σχετικά με τη διατροφή των Ελλήνων, που προβλήθηκε στο Cosmote History και μπορείτε να το παρακολουθήσετε στην υπηρεσία on demand. Δείτε εδώ το τρέιλερ του επεισοδίου.