“Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή καν’ έλα”. Οι εκδοχές για την περίφημη φράση

Η φράση “Από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα” είναι μία από τις πιο γνωστές που χρησιμοποιούμε στην καθομιλουμένη. Την εκφωνούμε κάθε φορά που θέλουμε να πούμε ότι κάτι δεν βγάζει νόημα. Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει την ακριβή προέλευσή της, καθώς έχουν προταθεί πολλές και διαφορετικές εκδοχές.

Οι Σταυροφόροι

Σύμφωνα με την πρώτη, και για πολλούς επικρατέστερη, άποψη, η φράση δεν έχει καμία σχέση με το διάσημο μπαχαρικό. Αναφέρεται στους Σταυροφόρους, οι οποίοι, όταν επέστρεφαν από την κατακτημένη Κωνσταντινούπολη, καθόριζαν ως σημείο συνάντησης την κορυφή κάποιου λόφου.

Δηλαδή, το νόημα είναι: “Έρχομαι από την Κωνσταντινούπολη και σε προσκαλώ να έρθεις στην κορυφή“. Ως εκ τούτου, η φράση δεν είναι “κανέλα“, αλλά “καν’ έλα“.

Υποτίθεται ότι το “καν” χρησιμοποιείται με την έννοια του “κινάω”, δηλαδή “ξεκίνα κι έλα“. Ή είναι η προστακτική του “κάνω”, το τελευταίο γράμμα της οποίας ενώνεται με το “έλα”.

Ωστόσο, επειδή οι Σταυροφόροι δεν μιλούσαν ελληνικά, η εκδοχή αυτή έχει μειωμένη αξιοπιστία.

Οι παλιννοστούντες ναυτικοί

Σύμφωνα με τον “πατέρα” της λαογραφίας στην Ελλάδα, Νικόλαο Πολίτη, η φράση όντως λέγεται “επί λόγων ασυναρτήτων και μωρών”. Αναφέρει σχετικά:

“Φαίνεται, όμως, ότι η παροιμία αποτελούσε στίχο δημώδους άσματος, ο οποίος, αφού παρανοήθηκε, έγινε παροιμιώδης και πήρε τη σημερινή έννοια. Ταίριαζε δε τέτοιος στίχος σε άσμα παλινοστούντος ναύτου, ο οποίος προσκαλούσε την ερωμένη του να ανέβει σε κάποια κορυφή και να αγναντέψει για να δει το πλοίο που θα τον έφερνε στο λιμάνι της πατρίδας του: “Από την Πόλη έρχομαι, και στην κορφή καν έλα!”.

Και πράγματι δεν είναι ασυνήθιστο σε πολλά νησιά της Ελλάδας να υποδέχονται οι γυναίκες των ναυτικών τους συζύγους τους ανεβαίνοντας σε ύψωμα απ’ όπου έχουν θέα στο πέλαγος και μπορούν να δουν το πλοίο πολύ πριν φτάσει στο λιμάνι .

Η παρανόηση των δυο τελευταίων λέξεων [καν έλα] ήταν πανεύκολη, και αφού ο κόσμος νόμισε ότι εννοούσαν τη γνωστότατη κανέλα, υποτέθηκε ότι ο στίχος ήταν ασυνάρτητος και μετέπεσε σε παροιμία“.

Ο Χιώτης έμπορος και ο εύστροφος τελώνης

Σύμφωνα με τον Γιάννη Βλαχογιάννη, τον ιστοριοδίφη χάρη στον οποίο “ήρθαν στο φως” τα “Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη“, η φράση σχετίζεται με την κανέλα και προέρχεται από ένα περιστατικό στη Χίο.

Συγκεκριμένα, ένας Χιώτης ναυτικός, που έφερνε μπαχαρικά από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας, έφτασε στο λιμάνι της Χίου. Ο τελώνης του νησιού τον ρώτησε: “Από πού έρχεσαι;” και ο ναυτικός τού απάντησε “από την Πόλη“, με στόχο να αποφύγει να πληρώσει φόρο εισαγωγής από το εξωτερικό.

Για κακή του τύχη, όμως, ο τελώνης άνοιξε το αμπάρι και είδε πάνω πάνω στο εμπόρευμά του την κανέλα. Επειδή γνώριζε ότι το μπαχαρικό προερχόταν από τις Ινδίες κι όχι την Κωνσταντινούπολη, είπε ειρωνικά: “Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα“.

Το κανελόλαδο στα μαλλιά

Μια ακόμη εκδοχή, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Εστία” το 1928, προτείνει ότι όσοι έρχονταν από την Κωνσταντινούπολη, επέστρεφαν φρεσκοκουρεμένοι και παρφουμαρισμένοι με κανελόλαδο στα μαλλιά, στην κορφή του κεφαλιού.

Φράση χωρίς εξήγηση;

Συμπληρωματικά, κάποιοι υποστηρίζουν πως η φράση ενδεχομένως να μην έχει καμία λογική εξήγηση. “Γιατί λοιπόν απαιτούμε να έχει λογική εξήγηση μια φράση που κοροϊδεύει την ασυναρτησία του λόγου, την έλλειψη λογικού ειρμού στη συζήτηση;“, είναι, με άλλα λόγια, το σκεπτικό.

Αυτό επιβεβαιώνεται και από διάφορες παραλλαγές που συμπληρώνουν και ενισχύουν την αίσθηση του ακατανόητου της φράσης όπως “…και βγάζω τα παπούτσια μου να μη βραχεί η ομπρέλα“.

Με πληροφορίες από:

• Τάκης Νατσούλης, “3.000 λέξεις & φράσεις παροιμιώδεις“, Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη
• Blog Νίκου Σαραντάκου

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia, Pixnio και Flickr