“Αδίστακτοι συνωμοσιολόγοι”. Το σκάνδαλο, που δημιούργησαν με ψεύδη, για την κλιματική αλλαγή δυσφημώντας επιστήμονες

Το Νοέμβριο του 2009 ξέσπασε ένα πρωτοφανές κλιματικό σκάνδαλο, που έμεινε γνωστό ως “Climategate”.

Το Climategate κλόνισε την εμπιστοσύνη του κόσμου προς τους μετεωρολογικούς οργανισμούς, ενίσχυσε τα αφηγήματα των αρνητών-συνωμοσιολόγων και επιβράδυνε σημαντικά σε όλο τον κόσμο, τη λήψη μέτρων για την κλιματική αλλαγή.

Όλα ξεκίνησαν με ένα μήνυμα στο μέιλ του καθηγητή Φιλ Τζόουνς, τότε επικεφαλής του Τμήματος Κλιματικής Έρευνας (CRU) του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας.

«Μια γρήγορη σημείωση για να σε ενθαρρύνει να πυροβολήσεις τον εαυτό σου στο κεφάλι. Μην σπαταλάς άλλο χρόνο. Καν’ το σήμερα. Θα ήταν πραγματικά η σπουδαιότερη συμβολή σου στην ανθρωπότητα.»

Τι ήταν το Climategate

Λίγο αφού ο Τζόουνς έλαβε το απειλητικό μήνυμα, έγινε γνωστό τι είχε συμβεί. Χάκερ εισέβαλαν σε έναν από τους σέρβερ του Τμήματος και διέρρευσαν πάνω από 1.000 εσωτερικά μέιλ και 2.000 εμπιστευτικά έγγραφα. Οι συνομιλίες μεταξύ των επιστημόνων διοχετεύτηκαν στον τύπο με παραπλανητικούς τίτλους. Απομονώθηκαν φράσεις και στοιχεία, ενώ επιστημονικά δεδομένα αποδόθηκαν λάθος.

Αυτό που υποστήριζαν οι χάκερ και γρήγορα έγινε βασική γραμμή στα μήντια, ήταν ότι το Τμήμα Κλιματικής Έρευνας του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας παραποιούσε στοιχεία προκειμένου να τρομοκρατήσει και να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη. Άφηναν υπόνοιες ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου ήταν μια τεράστια συνωμοσία που υποκινούνταν από συμφέροντα παγκόσμιων κολοσσών.

“Climategate: το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της «Ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη»;”, ήταν το πρωτοσέλιδο της Telegraph στις 20 Νοεμβρίου του 2009 που αμφισβητούσε ότι οι ανθρώπινες εκπομπές αερίων είναι καταστροφικές για το περιβάλλον.

Και ενώ η αντίδραση των ελεγκτικών μηχανισμών ήταν άμεση, η γραφειοκρατία δεν επέτρεπε να δοθούν εξίσου άμεσες απαντήσεις. Το αίτημα να δημοσιευθούν τα ανεπεξέργαστα δεδομένα όλων των ερευνών του Τμήματος Κλιματικής Έρευνας συναντούσε ένα βασικό εμπόδιο. Το Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας είχε συνάψει ξεχωριστές συμφωνίες με τους Εθνικούς Μετεωρολογικούς Οργανισμούς των κρατών, προκειμένου να του παρέχουν τα δεδομένα εμπιστευτικά και μόνο στο πλαίσιο της έρευνας. Σύμφωνα με τις συμφωνίες αυτές, δεν επιτρεπόταν η διαρροή των στοιχείων ή η χρήση τους για μη ακαδημαϊκούς σκοπούς.

Έπρεπε να γίνει επικοινωνία με κάθε κράτος ξεχωριστά, έτσι ώστε να καταστεί εφικτή η δημοσίευση των ανεπεξέργαστων δεδομένων πάνω στα οποία βασίζονταν οι έρευνες και τα επιστημονικά άρθρα των τελευταίων 13 ετών.

Το περιεχόμενο των μέιλ

Τα μέιλ που διέρρευσαν ξεκινούσαν από το 1996 και έφταναν έως το 2009. Στην πλειονότητά τους ήταν συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων με κεντρικό θέμα την αποδόμηση των επιχειρημάτων των σκεπτικιστών και των αρνητών της κλιματικής αλλαγής. Καθώς οι συζητήσεις κυμαίνονταν σε πιο καθημερινό τόνο, περιείχαν εμπαιγμούς για την άλλη πλευρά και υποτιμητικά σχόλια για δημοσιογραφικά άρθρα. Όσον αφορά τα έγγραφα που βγήκαν στη δημοσιότητα, ήταν στην πλειονότητά τους προσχέδια μελλοντικών επιστημονικών δημοσιεύσεων.

Ενδεικτικά, μια φράση που απομονώθηκε και έκανε το γύρο των εφημερίδων και των δελτίων ειδήσεων ήταν το περίφημο “κόλπο του Μάικ”.

Πρόκειται για ένα μέιλ του 1999 στο οποίο ο Φιλ Τζόουνς φαίνεται να λέει ότι χρησιμοποίησε το “κόλπο του Μάικ για να κρύψει την πτώση” της μέσης θερμοκρασίας σε ένα γράφημα που ετοίμαζε για τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. Στην πραγματικότητα, το “κόλπο” ήταν μια στατιστική τεχνική για τον συνδυασμό ενόργανων δεδομένων καταγραφής της θερμοκρασίας με τεχνητές ανασυνθέσεις. Η “πτώση” αναφερόταν στο πολυσυζητημένο πρόβλημα της απόκλισης των δακτυλίων δέντρων, απ’ όπου αντλούνται πληροφορίες σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Αυτές οι δύο διευκρινίσεις παραλείφθηκαν, ενώ απομονώθηκαν οι λέξεις “κόλπο” και “πτώση” που ερμηνεύθηκαν λανθασμένα.

Άλλο σημείο των μέιλ που απομονώθηκε για τη δημιουργία εντυπώσεων ήταν η φράση «εμείς επιλέγουμε τις περιόδους για να φανεί η υπερθέρμανση». Σκόπιμα αφέθηκε να εννοηθεί ότι ο αποστολέας αναφερόταν στην επιτηδευμένη χρήση συγκεκριμένων στοιχείων που υποστήριζαν την “ατζέντα” τους.

Στην πραγματικότητα, όπως διασαφηνίστηκε αργότερα, ολόκληρη η πρόταση ήταν: «Τα διαγράμματα της θερμοκρασίας δε θα είναι σίγουρα συμμετρικά, καθώς εμείς επιλέγουμε τις περιόδους για να φανεί η υπερθέρμανση».

Ανεπανόρθωτη ζημιά

Μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου, διεξήχθησαν έρευνες από οκτώ διαφορετικές επιτροπές, τρεις στο Ηνωμένο Βασίλειο και πέντε στις ΗΠΑ. Και τα οκτώ πορίσματα ήταν αθωωτικά. Δεν βρέθηκαν στοιχεία απάτης ή επιστημονικές παρατυπίες.

Ωστόσο, η ζημιά είχε γίνει. Μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης άρχισε να αμφισβητεί τη σοβαρότητα του φαινομένου του θερμοκηπίου και ενισχύθηκαν σημαντικά οι μέχρι τότε περιθωριακοί αρνητές της κλιματικής αλλαγής.

Όπως διαπίστωσε σε επιστημονική του δημοσίευση το 2010 ο διευθυντής του προγράμματος του Πανεπιστημίου Yale για την κλιματική αλλαγή, A. Leiserowitz:

«Το “Climategate” είχε σημαντικό αντίκτυπο στις πεποιθήσεις της κοινής γνώμης σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη και στην εμπιστοσύνη των ανθρώπων προς τους επιστήμονες. Η απώλεια εμπιστοσύνης στους επιστήμονες συγκεκριμένα, αφορά κυρίως άτομα με έντονα ατομικιστική κοσμοθεωρία ή πολιτικά συντηρητική ιδεολογία».

Ακόμα και σε θεσμικό επίπεδο, πιστεύεται ότι το Climategate έπαιξε κομβικό ρόλο στην κωλυσιεργία ή/και αδράνεια των κυβερνήσεων παγκοσμίως να λάβουν συλλογικά και συντονισμένα μέτρα για την αντιμετώπιση του κλιματικού προβλήματος.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Σύνοδος Κορυφής για το κλίμα, που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη λίγες εβδομάδες μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου. Όλες οι μεγαλεπήβολες προσδοκίες για τις αποφάσεις που θα λαμβάνονταν εκεί, έπεσαν στο κενό. Αντί να συμφωνήσουν σε μια δεσμευτική συνθήκη για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, όπως ήλπιζε μεγάλη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας, οι αντιπρόσωποι των χωρών περιορίστηκαν στο να “λάβουν γνώση” των θεωρητικών πτυχών του προβλήματος.

Η Σύνοδος της Κοπεγχάγης έχει γραφτεί στις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας ως μία μεγάλη αποτυχία. Στην πράξη, τα πρώτα δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα λαμβάνονταν πολλά χρόνια αργότερα.