Πτήση πάνω από τη Νεράιδα! Το παραλίμνιο χωριό που έχτισαν Πόντιοι πρόσφυγες αναζητώντας εύφορη γη (drone)

Σε απόσταση περίπου 20 χιλιομέτρων από την πόλη της Κοζάνης, βρίσκεται ένας παραλίμνιος οικισμός πανέμορφος και αμφιθεατρικά χτισμένος στην πλαγιά ενός λόφου ύψους 280 μέτρων: η Νεράιδα.

Είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός κάθε εποχή του χρόνου, λόγω της καταπληκτικής θέας που προσφέρει στην τεχνητή λίμνη Πολυφύτου και τη γέφυρα των Σερβίων, μία από τις μακρύτερες της Ελλάδας. Είναι όμως και μία τοποθεσία που έχει να “διηγηθεί” τη δική της ξεχωριστή ιστορία.

Το προσφυγοχώρι που χτίστηκε στο λόφο και επέστρεψε στο λόφο

Η ευρύτερη περιοχή της Νεράιδας φαίνεται ότι πρωτοκατοικήθηκε στα ρωμαϊκά χρόνια, ωστόσο η ίδια έχει πολύ μικρότερη “ηλικία”. Ιδρύθηκε από πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από την περιοχή της Σεβάστειας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και έφτασαν στα Λεύκαρα της Κοζάνης.

Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα Βαΐζογλου, κάτοικο του χωριού και πρώην πρόεδρο της κοινότητας, το 1929 μετεγκαταστάθηκαν στη Νεράιδα και 15 οικογένειες από τη Γιάγκοβα, χωριό πέντε χιλιόμετρα νότια της Σιάτιστας, το οποίο σήμερα δεν υπάρχει.

Μετά την ίδρυση του οικισμού, οι κάτοικοί του αποφάσισαν να κατέβουν το λόφο και να στήσουν τα σπιτικά τους κοντά στον Αλιάκμονα, για να εκμεταλλευτούν την εύφορη γη που τους προσέφερε το υγρό στοιχείο του ποταμού.

Καλλιέργησαν τα χωράφια και ασχολήθηκαν την κτηνοτροφία. Ωστόσο, το 1973, λόγω της δημιουργίας της λίμνης Πολυφύτου, αναγκάστηκαν να μετακινηθούν, καθώς το χωριό θα πλημμύριζε.

Αρκετοί δεν θέλησαν να παραμείνουν κι επέλεξαν να μετακομίσουν στην Κοζάνη, την Ημαθία, τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, ακόμη και στο εξωτερικό.

“Για τους κατοίκους ήταν σπαραγμός ψυχής να εγκαταλείψουν ό,τι είχαν ξαναδημιουργήσει. Αντιστάθηκαν και κάποιοι κλείστηκαν στα κρατητήρια της Κοζάνης.

Πολύ γρήγορα το νερό κατέκλυσε τα σπίτια, δεν πρόλαβαν ούτε το βιος τους να πάρουν. Όλα θάφτηκαν κάτω από το νερό, δεν μπόρεσαν όμως να θάψουν την ατσάλινη θέληση των κατοίκων για δημιουργία και ζωή“, αναφέρει ο κ. Βαΐζογλου.

Η προέλευση της ονομασίας και το περίφημο ρολόι

Σύμφωνα με ένα διαδεδομένο τοπικό θρύλο, η ονομασία του οικισμού προέρχεται από νεράιδες που εμφανίζονταν μόλις έδυε ο ήλιος, κατηφόριζαν τον λόφο και περικύκλωναν το χωριό, για να το προστατέψουν.

Με βάση μία άλλη εκδοχή, όταν οι νέοι του χωριού περνούσαν την παλιά γέφυρα του χωριού, οι νεράιδες του ποταμού τούς προέτρεπαν, σαν άλλες Σειρήνες, να πέσουν στο ποτάμι, για να τις συναντήσουν.

Ο κ. Βαΐζογλου συμπληρώνει πως “το 1934, έγιναν τα εγκαίνια του χωριού από τον μακαριστό δεσπότη Ιωακείμ της Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, ο οποίος ενθουσιασμένος από φυσικό κάλος και τις πολλές πηγές, οι οποίες υπήρχαν στις όχθες του ποταμού, προέτρεψε να μετονομαστεί το χωριό σε Νεράιδα“.

Η παλιά Νεράιδα ήταν χωριό περίπου 300 κάτοικων, οι περισσότεροι γεωργοί, κτηνοτρόφοι και μάστορες. Η σημερινή Νεράιδα έχει πολύ λιγότερους κατοίκους, αλλά παραμένει ένας γραφικός οικισμός που δεν του λείπει τίποτε:

Ταβέρνες και καφετέριες, ενοικιαζόμενα δωμάτια και κεραμιδωτά σπιτάκια, στενά δρομάκια “πνιγμένα” στο πράσινο, μία πλούσια αγιογραφημένη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο, ένα μνημείο προς τιμήν του Ποντιακού Ελληνισμού και μία όμορφη κεντρική πλατεία με το χαρακτηριστικό ρολόι της πάνω σε μία αψίδα.

Τα νερά της λίμνης αλλάζουν χρωματισμούς με βάση τις “διαθέσεις” του καιρού. Πότε μπλε, πότε γκρι, πότε πράσινα, μερικές φορές άγρια, μα τις περισσότερες ήρεμα και γαλήνια.

Και όταν μετά τις ασταμάτητες βροχές της περιοχής αντικατοπτρίζεται σε αυτήν το πανέμορφο ουράνιο τόξο, τότε γίνεται μαγική, προσφέροντας το καλύτερό της θέαμα, σε μια προσπάθειά της να “εξιλεωθεί” για όλα όσα άθελά της “προκάλεσε”.

Δείτε το “νεραϊδένιο” οικισμό της Κοζάνης μέσα από τα εντυπωσιακά εναέρια πλάνα του συνεργάτη μας, Michael Miller:

Η γέφυρα που ενώνει τη Νεράιδα με τα Σέρβια

Το Νοέμβριο του 1976, έγιναν τα εγκαίνια της μεγαλύτερης εκείνη την εποχή γέφυρας στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Η υψηλή γέφυρα των Σερβίων έφτασε σε μήκος τα 1.372 μέτρα και σε πλάτος τα 13.

Κατασκευάστηκε, για να ενώσει τις δύο όχθες της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου, στην κοιλάδα του ποταμού Αλιάκμονα, αλλάζοντας για μία ακόμα φορά τον γεωμορφολογικό χάρτη της χώρας.

Η λίμνη αποτελεί ιδιοκτησία της ΔΕΗ, όμως έχει παραχωρηθεί στους κατοίκους προς αλιευτική και οικοτουριστική εκμετάλλευση

Όταν ξεκίνησαν τα έργα για την κατασκευή της, το 1972, η λίμνη δεν είχε πάρει ακόμα το τελικό της σχήμα, με αποτέλεσμα τα πέδιλα από τις 27 γιγάντιες κολώνες της να χτιστούν σε στέρεο έδαφος όπως και η θεμελίωσή της.

Το τοξωτό της σχήμα και το κενό εσωτερικό των στηλών της αποτέλεσαν στοιχείο ασφάλειας και σταθερότητας, σε σχέση μάλιστα με όλες τις προηγούμενες γέφυρες που το μήκος τους δεν ξεπερνούσε τα 250 μ. και ήταν ευθύγραμμες.

Στα πέδιλα και τα αναχώματα της θεμελίωσης χρησιμοποιήθηκε αμμοχάλικο από το υπάρχον φυσικό υλικό του ποταμού, ενώ τα συνολικά υλικά που συντέλεσαν στην κατασκευή ήταν ισχυρό σκυρόδεμα, σίδερο και χάλυβας.

Το 2023, πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης στη γέφυρα των Σερβίων και μετά από ένα διάστημα παύσης της λειτουργίας της, ξαναδόθηκε στην κυκλοφορία.

Σήμερα αποτελεί τμήμα της Εθνικής Οδού Κοζάνης-Λάρισας και η μία από τις δύο γέφυρες που περνούν πάνω από τα νερά της λίμνης Πολυφύτου. Η άλλη είναι η γέφυρα του Ρυμνίου και είναι αρκετά μικρότερη σε μήκος (615 μέτρα).

Δείτε τη γέφυρα των Σερβίων και τη Νεράιδα της Κοζάνης και μέσα από το βίντεο drone του συνεργάτη μας, Μαρίνου Χαραλαμπόπουλου (Travel Inspiration):

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Michael Miller