Η εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή ως αντίποινα για τον θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού στη Σπάρτη. Η άρνηση του διερμηνέα να σωθεί

Η εκτέλεση των 200 Ελλήνων πατριωτών είναι μία από τις πλέον αιματοβαμμένες σελίδες των Ναζί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα θύματα ήταν κυρίως κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936-1941) οι οποίοι παραδόθηκαν από τις ελληνικές αρχές στους Γερμανούς εισβολείς. Είναι οξύμωρο αλλά οι κατοχικές κυβερνήσεις τους θεωρούσαν πιο επικίνδυνους από τους Ναζί κατακτητές. Στην συνέχεια μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Εκεί άρχισαν να μετρούν αντίστροφα για την ζωή τους, καθώς θεωρούνταν “αναλώσιμοι” και για το ναζιστικό καθεστώς.

Και αυτό συνέβη την πρωτομαγιά του ’44 όταν οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Η εκτέλεσή τους ήταν μέρος των αντιποίνων που έγιναν για τον φόνο του υποστράτηγου Φραντς Κρεχ και τριών ατόμων της συνοδείας του από δυνάμεις του ΕΛΑΣ, λίγο έξω από τους Μολάους Λακωνίας στις 27 Απριλίου 1944.

Εκτός από τους 200 στην Καισαριανή, εκτελέστηκαν άλλοι 100 με διαταγή του συνταγματάρχη Διονύσιου Παπαδόγκονα, επικεφαλής των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Πελοπόννησο. Συνεπώς τα αντίποινα για την δολοφονία του Κρεχ είχαν τουλάχιστον 300 θύματα.

Τα τελευταία σημειώματα

Νωρίς το πρωί μετά το προσκλητήριο, εκφωνήθηκε ο κατάλογος των μελλοθάνατων που είχε συνταχθεί στα γραφεία των Ες Ες και της Ειδικής Ασφάλειας στην οδό Μέρλιν. Στη συνέχεια οι 200 μεταφέρθηκαν στο σκοπευτήριο Καισαριανής με δέκα φορτηγά. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής, έγραφαν σημειώματα και τα πετούσαν στο δρόμο.

Παραλήπτες ήταν η μάνα, ο πατέρας, τα αδέλφια, οι αγαπημένοι τους άνθρωποι και οι συναγωνιστές τους. Οι περαστικοί που τα εντόπισαν έγιναν ταχυδρόμοι στα τελευταία σημειώματα.

«Καλύτερα να πεθάνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά παρά να ζει σκλάβος», έγραψε ο Νίκος Μαριακάκης, γεωπόνος από τα Χανιά.

Τιμή και σεβασμό εμπνέει η στάση του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, στον οποίο ο Γερμανός διοικητής του στρατοπέδου του χάρισε τη ζωή επειδή  γνώριζε γερμανικά και τον χρησιμοποιούσε ως διερμηνέα. Επειδή όμως έπρεπε κάποιος άλλος να πάρει τη θέση του, απάντησε ότι δεν δεχόταν να ζήσει και να πεθάνει κάποιος άλλος στη θέση του.

Το ίδιο έπραξε και ένας άλλος σύντροφός του, ο Αντώνης Βαρθολομαίος, που εκτελούσε χρέη στρατοπεδάρχη. Αρνήθηκε και αυτός να πάρει άλλος την δική του θέση.

Η διαταγή για τις εκτελέσεις

H διαταγή για τις εκτελέσεις δημοσιεύτηκε στον κατοχικό Τύπο στις 30 Απριλίου του 1944 και ανακοίνωνε ακόμα και τυχαίες εκτελέσεις περαστικών στο δρόμο για την Σπάρτη.

«Την 27ην Απριλίου 1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους, κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν Στρατηγόν και τρεις συνοδούς του. Πολλοί Γερμανοί στρατιώται ετραυματίστησαν. Ως αντίποινα διατάχτηκε:

1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1.5.1944. 

2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάοι προς Σπάρτην έξωθεν των χωρίων.

Υπό την εντύπωσιν κακουργήματος τούτου Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.

Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος».

Στην τελευταία φράση περιγράφεται κυνικά ότι τα αντίποινα είχαν ήδη ξεκινήσει από Έλληνες συνεργάτες των κατακτητών.

Η διαταγή εκτέλεσης κινητοποίησε το ΕΑΜ. Έγιναν συγκεντρώσεις και ψηφίσματα προς την ελληνική διοίκηση για να ματαιωθεί η εκτέλεση. Πολλές γυναίκες κρατουμένων ζήτησαν, ως ύστατη λύση, την παρέμβαση του αρχιεπισκόπου. Οι γερμανοί ήταν ανένδοτοι.

Οι εκτελέσεις γίνονταν ανά 20 άτομα. Οι αυτόπτες μάρτυρες διηγήθηκαν, ότι το χώμα δεν προλάβαινε να ρουφήξει το αίμα.

Ο Σουκατζίδης, αν και ήταν το νούμερο 71, μπήκε στην τελευταία εικοσάδα για να επιτελέσει μέχρι τέλους τον ρόλο του μεταφραστή. Όταν οι πρώτοι 20 στήθηκαν στον τοίχο, ο Γερμανός αξιωματικός τον ρώτησε εάν είχαν κάτι να πουν.

Οι μελλοθάνατοι φώναξαν: Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω η λευτεριά

Τα πτώματα τα μετέφεραν στα φορτηγά, οι επόμενοι 20 που επρόκειτο να εκτελεσθούν στη συνέχεια. Η εφιαλτική μεταφορά επαναλήφθηκε μέχρι να δολοφονηθούν όλοι.

Λίγο μετά τις 10 το πρωί, οι Γερμανοί είχαν ολοκληρώσει το έργο τους. Σε λίγο άρχισαν να χτυπούν πένθιμα οι καμπάνες στις εκκλησίες της Καισαριανής.

Δείτε τον τόπο του μαρτυρίου στο σκοπευτήριο της Καισαριανής:

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο ηρωικός διερμηνέας που στάθηκε μόνος του στο εκτελεστικό απόσπασμα της Καισαριανής. Αρνήθηκε να πάρει άλλος τη θέση του και έγινε ταινία από τον Παντελή Βούλγαρη