Πρόνοια, η συνοικία του Ναυπλίου που έχτισε ο Καποδίστριας για να στεγάσει εξαθλιωμένους πρόσφυγες του Αγώνα. Εκεί αποδεκατίστηκαν χιλιάδες Βαυαροί στρατιώτες του Όθωνα

Λίγα χιλιόμετρα έξω από το Ναύπλιο, στους πρόποδες του Παλαμηδίου, βρίσκεται ο οικισμός “Πρόνοια”, ο οποίος ήταν ο πρώτος προσφυγικός συνοικισμός της νεότερης Ελλάδας.

Ο οικισμός βρίσκεται στα ανατολικά της παλιάς πόλης. Νότια και ανατολικά την «αγκαλιάζουν» οι λόφοι του Παλαμηδιού και της Ευαγγελίστριας. Βόρεια ανοίγεται η αργολική πεδιάδα και δυτικά ο αργολικός κόλπος και τα βουνά της Αρκαδίας. Χτίστηκε με πρωτοβουλία του τότε κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και είχε διττό σκοπό. Αφ’ενός να αποσυμφορήσει το Ναύπλιο από τους πρόσφυγες που συνέρρεαν μαζικά μετά την Επανάσταση του ’21 και αφετέρου να παρέχει καλύτερη στέγαση σε εκείνους που ζούσαν σε υποτυπώδη παραπήγματα.

Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια και την άφιξη του Όθωνα, ο οικισμός φιλοξένησε εκατοντάδες Βαυαρούς στρατιώτες, τους οποίους περίμενε μια τραγική εξέλιξη.

Οι χιλιάδες πρόσφυγες της επανάστασης

Στις 30 Νοεμβρίου 1822, τα ελληνικά στρατεύματα, υπό την διοίκηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, απελευθέρωσαν την πόλη του Ναυπλίου. Λίγα χρόνια αργότερα, στις 6 Ιανουαρίου 1828 κατέφτασε στο Ναύπλιο ο Ιωάννης Καποδίστριας, ως εκλεγμένος κυβερνήτης της χώρας από την τρίτη εθνοσυνέλευση της Τροιζηνίας.

Το Ναύπλιο ως πρωτεύουσα είχε μετατραπεί σε κέντρο άφιξης χιλιάδων προσφύγων από τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο και κυρίως από την Κρήτη. Σε μια πόλη που είχε ήδη λεηλατηθεί από τις τουρκικές δυνάμεις, οι πρόσφυγες προσπαθούσαν να εγκατασταθούν με κάθε δυνατό τρόπο, φτιάχνοντας παραπήγματα.

Στις αρχές Απριλίου, ύστερα από συνομιλία του Ιωάννη Καποδίστρια με τους μηχανικούς Σταμάτη Βούλγαρη και Ν. Μαυρομμάτη, ξεκίνησαν οι εργασίες για τη μεταφορά των προσφύγων σε νέο μέρος. Επισκέφτηκαν μία προς μία τις καλύβες και κατέγραψαν ονομαστικά τους ενοίκους τους. Ο τελικός απολογισμός έδειξε ότι πρέπει να μετακινηθούν, πάνω από δύο χιλιάδες άνθρωποι που ζούσαν σε περίπου 660 καλύβες.

Το νέο μέρος εγκατάστασης ονομάστηκε “Πρόνοια” επειδή ο Καποδίστριας προνόησε για το στεγαστικό πρόβλημα των προσφύγων.

Ήταν ένα μέρος υγιεινό που διέθετε αρκετό χώρο για να αναπτυχθεί. Οι εργασίες υπολογίζεται ότι ξεκίνησαν στις 5 Μαΐου και μέσα σε είκοσι μέρες, περίπου 100 καλύβες ήταν έτοιμες. Μόλις είχαν προλάβει κάποιοι να εγκατασταθούν στο νέο τους “σπίτι”, η επιδημία πανώλης που είχε ξεσπάσει και στην Ελλάδα, εμφανίστηκε στο Ναύπλιο. Τα πρώτα κρούσματα καταγράφηκαν στις πιο φτωχές οικογένειες προσφύγων που ζούσαν συνωστισμένοι στα παραπήγματα. Οι εργασίες σταμάτησαν, οι πύλες της πόλης έκλεισαν και οι κάτοικοι τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Μετά το τέλος της επιδημίας συνεχίστηκαν εντατικά οι εργασίες. Το 1829 ο πληθυσμός της Πρόνοιας έφτασε τους 2.500 κατοίκους. Την άνοιξη της επόμενης χρονιάς, πραγματοποιήθηκε μαζική άφιξη Κρητών στην περιοχή, οι οποίοι έφτιαξαν και τη δική τους συνοικία στο λόφο της Ευαγγελίστριας, τα “Κρητικά”. Όλοι οι κάτοικοι όφειλαν να πληρώνουν φόρο στο Δημόσιο, εκτός από τους φτωχούς και άπορους, που, σύμφωνα με αντίστοιχο ψήφισμα που κατέθεσε ο Καποδίστριας, απαλλάχθηκαν από την υποχρέωση αυτή.

Η άφιξη του Όθωνα και των Βαυαρών στρατιωτικών 

Στις 25 Ιανουαρίου 1833, ο Όθωνας αποβιβάστηκε λίγο έξω από το Ναύπλιο, ως Βασιλιάς της Ελλάδας. Μπήκε στην πόλη με μια εντυπωσιακή τελετή, συνοδευόμενος από 3.500 Βαυαρούς αξιωματικούς και στρατιώτες. Οι περισσότεροι από τους στρατιωτικούς επέλεξαν να εγκατασταθούν σε κατοικίες στην Πρόνοια, τα ενοίκια των οποίων πλήρωνε η Δημογεροντία Ναυπλίου.

Ο Άγγλος ζωγράφος Francis Hervè, που έχει κάνει αρκετά πορτρέτα των αγωνιστών του ’21 και έμενε τότε στο Ναύπλιο, είχε αναφέρει πως οι Βαυαροί στρατιώτες έτρωγαν τις γάτες, με αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση των ποντικιών. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μείζον πρόβλημα για τους μόνιμους κατοίκους της περιοχής, καθώς οι αποθήκες τους δέχονταν καθημερινές επιθέσεις από τα ποντίκια.

Εξαιτίας της κατανάλωσης άγουρων φρούτων και υπερώριμων λαχανικών, που πιθανώς προέκυψαν λόγω της επιδρομής των τρωκτικών, οι Βαυαροί στρατιωτικοί προσεβλήθησαν από κοιλιακό τύφο.

Το 1833 και το 1834 πέθαναν οι περισσότεροι από αυτούς και τάφηκαν στο νεκροταφείο μπροστά από την εκκλησία των Αγίων Πάντων της περιοχής. Από τότε το συγκεκριμένο σημείο ονομάζεται “τα βαυαρικά μνήματα”. Το 1840, ύστερα από διαταγή του Βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α’, ο Γερμανός γλύπτης H. Siegel, έφτιαξε εις μνήμην των στρατιωτών, ένα μεγάλο κοιμισμένο λιοντάρι με θλιμμένη μορφή.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Πρόνοια Ναυπλίου…συνοικία “το Όνειρο”

Αντλήθηκαν πληροφορίες από το κείμενο του ιστορικού – αρχειονόμου Δημήτρη Χ. Γεωργόπουλου “Πρόνοια Ναυπλίου, Περιδιάβαση στο χώρο και το χρόνο”.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η κόντρα του Καποδίστρια με τους καπετάνιους της Ύδρας που του πρότειναν να γίνουν προστάτες του. Τους τα έψαλε και τους έδιωξε από το γραφείο του.