«Προμηθέας Λυόμενος». Ο χαμένος πίνακας του Carl Bloch, που βρέθηκε στο Τατόι. Γιατί τον ζωγράφισε για τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄

Ένα από τα σημαντικότερα έργα τέχνης του 19ου αιώνα, ο πίνακας «Προμηθέας Λυόμενος» του Carl Bloch, θωρείτο χαμένος για δεκαετίες.

Ο πίνακας που έχει “ταξιδέψει” σε διάφορες ιστορικές περιόδους,  αποτυπώνει με αριστοτεχνικό τρόπο τον ελληνικό μύθο του Προμηθέα.

Ο πίνακας εκτίθεται στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων και τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ο μνημειακών διαστάσεων πίνακας (3,98 Χ 2,77 μ.) θεωρείται το κορυφαίο έργο του Δανού ζωγράφου

Φιλοτεχνήθηκε το 1864 για λογαριασμό του νεαρού βασιλιά Γεώργιου Α’, ο οποίος τον παρήγγειλε με την ευκαιρία της ενθρόνισής του το 1863.

Το θέμα

Το έργο έχει ως θέμα τον  μύθο του Προμηθέα, του Τιτάνα που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και την προσέφερε στους ανθρώπους. Αντιπροσωπεύει έναν διαχρονικό συμβολισμό της ελευθερίας και της αντίστασης απέναντι στην καταπίεση.

Απεικονίζει τον Προμηθέα να απελευθερώνεται από τα δεσμά που του είχε επιβάλει ο Δίας, ενώ ο Ηρακλής έχει μόλις σκοτώσει τον αετό που, σύμφωνα με το μύθο, κατέτρωγε καθημερινά το συκώτι του Τιτάνα.

Πρόκειται για ένα αλληγορικό έργο της περιόδου του Ρομαντισμού, που χαρακτηρίζεται από την υποβλητική σύνθεση και τις δραματικές αντιθέσεις φωτός και σκιάς.

Ο Bloch κατάφερε να αποδώσει την ένταση της στιγμής μέσα από τον άψογο χειρισμό του φωτός και της σύνθεσης, ενώ η αλληγορία της ελευθερίας που προσδίδει το θέμα διαπερνά το έργο και τον θεατή. Η στιγμή της απελευθέρωσης, δηλαδή του θριάμβου και της λύτρωσης, εκφράζεται με μία τεράστια δύναμη και δραματικότητα.

Η ιστορική διαδρομή του έργου

Τον πίνακα παρήγγειλε ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ της Ελλάδας, Δανός στην καταγωγή, το 1863 όταν βρέθηκε στον θρόνο της χώρας.

Η επιλογή του μύθου του Προμηθέα δεν ήταν τυχαία. Για τον νεαρό βασιλιά, το θέμα αντιπροσώπευε τις φιλοδοξίες του για την καθολική απελευθέρωση και αναγέννηση της Ελλάδας, μετά την Επανάσταση του 1821.

Παράλληλα, το έργο είχε ιδιαίτερη σημασία και για τη Δανία, όπου εκτέθηκε το 1865, μία μόλις χρονιά μετά την ήττα της χώρας στον Πρωσσο-Δανικό πόλεμο.

Οι Δανοί είδαν στον Προμηθέα ως  σύμβολο της δικής τους εθνικής αντίστασης και ελπίδας για την απελευθέρωση τους, κάνοντάς το ένα έργο διπλής εθνικής σημασίας.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα από την έκθεσή του, το 1865 στην Δανία, τοποθετήθηκε στο κεντρικό κλιμακοστάσιο των παλαιών ανακτόρων στην Αθήνα, όπου και παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ο πίνακας παρουσιάστηκε για τελευταία φορά δημοσίως στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης το 1932

Έπειτα όμως τα ίχνη του άρχισαν να σβήνουν. Με την πάροδο του χρόνου, το έργο εξαφανίστηκε από τη δημόσια σφαίρα και για δεκαετίες, κάποιοι ιστορικοί τέχνης τον θεωρούσαν χαμένο.

Εντοπίστηκε ξανά το 2012 κατά τη διάρκεια εργασιών του Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού στο Κτήμα Τατοΐου. Τότε ξεκίνησε η διαδικασία συστηματικής συντήρησης και επιστημονικής μελέτης του πίνακα. Το 2022 το έργο κηρύχθηκε μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης το έργο επανεκτέθηκε το 2023,  σε αναδρομική έκθεση του Carl Bloch στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας. Σε αυτήν την έκθεση, τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα για τον Bloch, που εξερεύνησε τις πολλαπλές πτυχές του έργου του και της πολυκύμαντης καριέρας του, ο «Προμηθέας Λυόμενος» κατείχε κεντρική τιμητική θέση.

Θεωρείται ως ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα έργα του καλλιτέχνη, αλλά  ιδιαίτερης συναισθηματικής και ιστορικής αξίας  για το λαό της Δανίας.

«Προμηθέας Λυόμενος – Ένα αριστούργημα ξαναβγαίνει στο φως»

Η  πρώτη παρουσίαση του σημαντικού έργου, μετά από πολλές δεκαετίες, είναι ιδιαίτερα σημαντική και για την τέχνη και για τον πολιτισμό, καθώς στην ουσία συστήνει το έργο στο ελληνικό κοινό.

Ο «Προμηθέας Λυόμενος» εκτίθεται  στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού. Την έκθεση, με τίτλο «Προμηθέας Λυόμενος – Ένα αριστούργημα ξαναβγαίνει στο φως», η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και θα διαρκέσει έως τις 6 Ιανουαρίου 2025. Μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης, ο πίνακας θα μεταφερθεί στη μόνιμη έκθεση της συλλογής του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Ίδρυμα Παύλου & Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου