Πότε οι Βρετανοί προσέφεραν την Κύπρο στην Ελλάδα, αλλά η ελληνική κυβέρνηση την απέρριψε. Με ποιο σκεπτικό ο βασιλιάς Κωνσταντίνος το αρνήθηκε διά του Ζαΐμη

Του αναγνώστη μας Βαλάντη Αθανασίου, ιστορικού

Κι όμως, κάποτε προτάθηκε επίσημα στην Ελλάδα να της δοθεί αλύτρωτο ελληνικό έδαφος και η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε. Την επίσημη προσφορά είχε κάνει η βρετανική κυβέρνηση με αντάλλαγμα την είσοδο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο με το πλευρό της Αντάντ.

Η Ελλάδα εκείνη την εποχή βρισκόταν στη δίνη του Εθνικού Διχασμού, ανάμεσα σε βενιζελικούς και φιλοβασιλικούς. Αιτία του Διχασμού ήταν το ζήτημα της συμμετοχής ή μη της Ελλάδας στον πόλεμο και με ποια από τις δύο αντιμαχόμενες συμμαχίες. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Ελευθέριος Βενιζέλος, πίστευε ότι η Ελλάδα έπρεπε να πάρει το μέρος της Αντάντ για πολλούς λόγους. Πίστευε πως η Ελλάδα, ως ναυτική χώρα, έπρεπε να πάρει το μέρος της Αντάντ γιατί εκείνη είχε τις ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις και έλεγχε την θάλασσα. Επίσης, η πλειοψηφία των αλύτρωτων Ελλήνων ζούσε σε χώρες που ήταν σύμμαχοι της Γερμανίας (Οθωμανική αυτοκρατορία) ή είχαν μια φιλογερμανική ουδετερότητα (Βουλγαρία).

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, από την άλλη, δεν έκρυβε πως ήταν φιλογερμανός. Είχε σπουδάσει στη Γερμανία, είχε γερμανική παιδεία, είχε παντρευτεί την αδελφή του Κάιζερ Γουλιέλμου, Σοφία και είχε λάβει τιμητικά από τον Γουλιέλμο το αξίωμα του στρατάρχη του γερμανικού στρατού. Ήξερε, όμως, την αδιαμφισβήτητη υπεροχή της Αντάντ στη θάλασσα και ήξερε πως μεγάλα τμήματα του ελληνικού λαού δεν ήθελαν να ξαναπολεμήσουν, μόλις ένα χρόνο μετά τους βαλκανικούς. Γνώριζε επίσης πως δεν μπορούσε να πείσει κανέναν Έλληνα να μπει στο πλευρό της Γερμανίας και να συμμαχήσει με τους Οθωμανούς, οι οποίοι ήδη εξεδίωκαν τον ελληνισμό της Μικρασίας. Έτσι προτίμησε την οδό της ουδετερότητας.

Μπροστά στη διαφωνία τους για την εξωτερική πολιτική της χώρας, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1915. Στις εκλογές που έγιναν τον Μάιο ο κρητικός πολιτικός με πρόγραμμά του την τήρηση της συμφωνίας που η Ελλάδα είχε με τη Σερβία (αν η Σερβία δεχόταν επίθεση από τη Βουλγαρία, η Ελλάδα θα την βοηθούσε) επανήλθε στην πρωθυπουργία.

Στις 23 Σεπτεμβρίου η Βουλγαρία κήρυξε επιστράτευση και ο Κωνσταντίνος επέτρεψε στον Βενιζέλο την επιστράτευση 18.000 ανδρών, αλλά με τον όρο πως θα λάμβαναν μέρος στον πόλεμο μόνο αν η Ελλάδα δεχόταν επίθεση. Στις 25 Σεπτεμβρίου οι Αγγλογάλλοι ανακοινώνουν πως θα αποβιβάσουν δυνάμεις στη Θεσσαλονίκη για να βοηθήσουν τους Σέρβους. Στις 5 Οκτωβρίου η Βουλή ενέκρινε την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου με 142 ψήφους υπέρ, 102 κατά και 13 αποχές.

Όμως, ο Κωνσταντίνος, με τη στήριξη του Γενικού Επιτελείου, αρνήθηκε να βάλει την χώρα στον πόλεμο. Έτσι ο Βενιζέλος το απόγευμα της ίδιας μέρας, παραιτήθηκε για δεύτερη φορά. Υπηρεσιακός πρωθυπουργός διορίστηκε ο αντιβενιζελικός Αλέξανδρος Ζαΐμης.

Η βρετανική πρόταση για την Κύπρο

Στις 14 Οκτωβρίου η Βουλγαρία επιτέθηκε στη Σερβία η οποία, δεχόμενη ταυτόχρονα την επίθεση των Γερμανών και των Αυστροούγγρων από τον βορρά, κατέρρευσε.

Ανήσυχος από τις νίκες της Κεντρικής Συμμαχίας και τη χερσαία σύνδεση της Γερμανίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Έντουαρντ Γκρέι έκανε επίσημη πρόταση στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Ζαΐμη, μέσω του Βρετανού πρεσβευτή στην Αθήνα, Φράνσις Έλιοτ, στις 16 Οκτωβρίου 1915. Το τηλεγράφημα της πρότασης ήταν το εξής:

«Σήμερον, όταν η Σερβία υπέστη επίθεσιν παρά της Βουλγαρίας, εάν η Ελλάς θελήση να έλθη εις βοήθειάν της, η κυβέρνησις της Αυτού Μεγαλειότητος είναι πρόθυμος να παραχωρήση την νήσον Κύπρον εις την Ελλάδα.

Εάν η Ελλάς ενωθή μετά των συμμάχων χωρίς περιορισμούς, θα συμμετάσχει φυσικώς μαζί των εις τα πλεονεκτήματα, άτινα θα πραγματοποιηθούν κατά το τέλος του πολέμου. Η παραχώρησις όμως της Κύπρου γίνεται υπό της Αγγλικής κυβερνήσεως, ανεξαρτήτως από την άποψιν ταύτην και υπό μόνον τον όρον, ότι η Ελλάς θα δώση διά του στρατού της πλήρη και άμεσον την υποστήριξιν της εις την Σερβίαν.

Ο καιρός παρέρχεται και θα παρακαλέσετε τον κ. Ζαΐμην να μας απαντήση άνευ βραδύτητος.»

Ο Ζαΐμης υποσχέθηκε πως θα μετέφερε την προσφορά στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Τελικά χρειάστηκε δυο μέρες για να τον βρει!

Στην απάντηση της (21 Οκτωβρίου 1915), η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε ότι: «Τίποτε δεν της είναι πιο ευάρεστο από αυτή την προσφορά που, ανοίγοντας τις καλύτερες προοπτικές για τις εθνικές βλέψεις, γεμίζει ασφαλώς με χαρά τις καρδιές των Ελλήνων. Όμως, όσο δελεαστική κι αν είναι η εν λόγω προσφορά, δεν μπορεί να αλλάξει τη σοβαρότητα των καταστάσεων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, ούτε να καταστήσει αποτελεσματικότερη τη στρατιωτική βοήθεια που θα ήθελε να μπορούσε να προσφέρει στη Σερβία»

Η απόρριψη θορύβησε και απογοήτευσε τους Κύπριους, οι οποίοι δεν σταμάτησαν να διεκδικούν την ένωση του νησιού με την Ελλάδα.

Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο υπέρ της Αντάντ το 1917, αλλά η πρόταση για παραχώρηση της Κύπρου είχε αποσυρθεί και δεν επανήλθε ποτέ. Οι Έλληνες της Κύπρου δεν έπαψαν ποτέ να αγωνίζονται για την Ένωση, με σταθμό τα Οκτωβριανά του 1931 και κορύφωση τον αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-59.

Σημείωση: Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Φυσικά δεν παρεμβαίνουμε ουσιαστικά στα κείμενα, ούτε και φέρουμε ευθύνη για τυχόν ανακρίβειες. Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected]   

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Πώς βάφτηκε στο αίμα το μαζικό συλλαλητήριο στην Αθήνα για τον απαγχονισμό των Κύπριων αγωνιστών Καραολή και Δημητρίου από τους Βρετανούς. Η αντιπολίτευση κατήγγειλε την κυβέρνηση Καραμανλή…