Πότε ο Λευκός Πύργος έγινε στρατόπεδο και στην κορυφή του απέκτησε κοτέτσι και μποστάνι; Το στρατηγικό ενδιαφέρον των Μεγάλων δυνάμεων για τη Θεσσαλονίκη

Η ασυνήθιστη εικόνα από τον Λευκό Πύργο ελήφθη το 1916 στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι κότες βόσκουν αμέριμνες και από τις πολεμίστρες κρέμονται αυτοσχέδιες υφασμάτινες “ντουλάπες”, τις οποίες οι άγγλοι ναύτες προσπαθούν να βάλουν σε τάξη.

Το μυστήριο γύρω από τη φωτογραφία προσπαθεί να βρει εξήγηση μέσα από τον συσχετισμό του ημερολογίου και των δραματικών πολιτικών και στρατιωτικών εξελίξεων της εποχής.

Ένα χρόνο πριν ο αγγλο-γαλλικός στρατός είχε αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη. Οι συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ είχαν την υποστήριξη του Ελ. Βενιζέλου, ο οποίος γρήγορα ήρθε σε σύγκρουση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο που είχε επιλέξει ουδετερότητα ευνοώντας τον γερμανικό συνασπισμό.

Στον Λευκό Πύργο είχε εγκατασταθεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία των Άγγλων με προϊστάμενο τον πλωτάρχη Gardiner Ernest και εκεί φυλάσσονταν ευρήματα από τις ανασκαφές του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος. Επίσης στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων. Το μνημείο είχε επιστρέψει στην παλαιά του χρήση και είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο.

Οι στρατιώτες αυλίζονταν στην κορυφή του πύργου και είχαν φτιάξει κοτέτσι ακόμα και έναν μικρό μποστάνι!

Ο έλεγχος του διεθνούς εμπορίου και η κυριαρχία στα Βαλκάνια ήταν δύο από τις αιτίες που οδήγησαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το καλοκαίρι του 1914. Η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία και αρχικά η Ιταλία συμμάχησαν και αποτέλεσαν τις Κεντρικές Δυνάμεις. Από την άλλη πλευρά, στις δυνάμεις της Αντάντ (Εγκάρδια Συνεννόηση) ανήκαν η Αγγλία, η Γαλλία, η Ρωσία, κατόπιν η Ιταλία και από το 1917 οι ΗΠΑ.

Από τα βαλκανικά κράτη, η Τουρκία και η Βουλγαρία εντάχθηκαν στις Κεντρικές Δυνάμεις, ενώ η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Ρουμανία προσχώρησαν στις δυνάμεις της Αντάντ. Στην Ελλάδα διαμορφώθηκαν δύο απόψεις.

Ο πρωθυπουργός της χώρας Ελευθέριος Βενιζέλος, πιστεύοντας στην τελική νίκη των Συμμάχων, υποστήριζε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Αντίθετα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος θεωρούσε ότι η Ελλάδα έπρεπε να κρατήσει ουδετερότητα, η οποία όμως ευνοούσε περισσότερο τις Κεντρικές Δυνάμεις υπό την επιρροή της Γερμανίας.

Η κυβέρνηση των Φιλελευθέρων παραιτήθηκε και η χώρα διχάστηκε. Έτσι, ήρθε η εποχή του Εθνικού Διχασμού ανάμεσα σε βενιζελικούς και βασιλικούς.

Το φθινόπωρο του 1915 συμμαχικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη.

 Τον Μάιο του 1916 οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους Βούλγαροι εισέβαλαν στην Ανατολική Μακεδονία. Τότε οι πολιτικοί του κόμματος των Φιλελευθέρων, καθώς και αρκετοί απογοητευμένοι αξιωματικοί και στρατιώτες επαναστάτησαν και στη Θεσσαλονίκη ανέλαβε την εξουσία η βενιζελική «Επιτροπή Εθνικής Άμυνας».

Οι αγγλικές και οι γαλλικές πιέσεις προς την κυβέρνηση των Αθηνών να εγκαταλείψει την ουδετερότητα εντάθηκαν. Τελικά, ο βασιλιάς εκθρονίστηκε και εγκατέλειψε τη χώρα.

Η Ελλάδα πέρασε το 1917 επίσημα στο στρατόπεδο των Συμμάχων.

Η εφημερίδα Μακεδονία, στο φύλλο της 18ης Αυγούστου 1916 αναφέρει:

 «Στη Μακεδονία έλαχε ο ευγενής κλήρος να αναστήσει το έθνος. Η Μακεδονία καλεί σε εξέγερση το Πανελλήνιο… Εναντίον των εχθρών υψώνουμε σήμερα τη σημαία μας. Εναντίον αυτών και εκείνων που θα θελήσουν να παρεμβάλλουν εμπόδια στο δρόμο μας για τη σωτηρία της πατρίδας μας που κινδυνεύει».

Βιβλιογραφία: Ιστορία της Νεότερης και Σύγχρονης Ελλάδας, τόμος Β- Τάσος Βούρας,εκδόσεις: Πατάκη

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Ο Λευκός Πύργος ήταν φυλακή και τόπος βασανιστηρίων από τους Γενίτσαρους. Ένας Εβραίος κατάδικος τον ασβέστωσε το 1891 για να κερδίσει την ελευθερία του