Πόσοι Έλληνες εργάστηκαν ως δούλοι στη Γερμανία κατά την κατοχή. Συνολικά εξαναγκάστηκαν 20 εκατομμύρια Ευρωπαίοι

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στη διάρκεια του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί δημιούργησαν ένα από τα μεγαλύτερα συστήματα υποχρεωτικής εργασίας στη σύγχρονη ιστορία. Όσο ο πόλεμος συνεχιζόταν τόσο αυξανόταν η ανάγκη τους για εργατικά χέρια προκειμένου να αναπληρωθούν τα κενά από τη στράτευση Γερμανών εργατών και την αποστολή τους κυρίως στο Ανατολικό Μέτωπο. Ανάμεσα στα εκατομμύρια ξένων εργατών που είτε οικειοθελώς είτε με τη βία στάλθηκαν στη Γερμανία για να εργαστούν στα πολεμικά εργοστάσια και καταναγκαστικά έργα ήταν περισσότεροι από 20.000 Έλληνες.

“Εργάτες-δούλοι” του Γ΄  Ράιχ

Πάνω από 20 εκατομμύρια ξένοι εργάτες, κρατούμενοι στρατοπέδων συγκέντρωσης και αιχμάλωτοι πολέμου, εργάστηκαν υποχρεωτικά στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’  Παγκοσμίου Πολέμου.

Αυτοί απασχολήθηκαν σε πολεμικά εργοστάσια, λατομεία, μεταλλεία καθώς και σε μεγάλα δημόσια έργα, όπως για παράδειγμα, την αποκατάσταση των καταστροφών από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς των Συμμάχων στις γερμανικές πόλεις.

Το 1945, τον τελευταίο χρόνο του πολέμου, περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Γερμανίας ήταν ξένοι εργάτες.  

Προέρχονταν από την Πολωνία, Γαλλία, τμήματα της Σοβιετικής Ένωσης, και μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες υπό γερμανική κατοχή. Το ένα τρίτο ήταν γυναίκες και παιδιά.

Οι εργάτες είχαν ελάχιστα δικαιώματα και οι περισσότεροι ανήκαν στην κατηγορία των «εργατών-δούλων».  Η ζωή τους είχε πολύ μικρή αξία. Το παραμικρό παράπτωμα τιμωρούνταν με θάνατο.

Υπολογίζεται ότι 2,7 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν ή εκτελέστηκαν ενώ εργάζονταν για τη ναζιστική Γερμανία στη διάρκεια του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτούς περιλαμβάνονται 1,1 εκατομμύρια κρατούμενοι στρατοπέδων συγκέντρωσης, 1,1 εκατομμύρια Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και 500.000 πολίτες εργάτες από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Από το 1943, η γερμανική βιομηχανία χρησιμοποιούσε επίσης όλο και περισσότερο τους κρατούμενους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για καταναγκαστική εργασία.

Έλληνες εργάτες

Μεταξύ 1941-1944, περίπου 20.000 Έλληνες στάλθηκαν στη Γερμανία όπου εργάστηκαν σε πολεμικά εργοστάσια και διάφορα δημόσια έργα.

Κάποιοι πήγαν εθελοντικά για να γλιτώσουν από τον λιμό στην κατεχομένη Ελλάδα καθώς τους έταζαν ικανοποιητικές αμοιβές.

Όμως, πολλοί άλλοι στάλθηκαν με τη βία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα από το 1944 όταν οι Γερμανοί εφάρμοζαν συστηματικά στην Ελλάδα την τακτική της αρπαγής χιλιάδων ομήρων που στη συνέχεια στέλνονταν ως εργάτες-δούλοι στο Γ΄  Ράιχ. Ήταν ηλικίας από 16 μέχρι 50 ετών.

Οι περισσότεροι είχαν πέσει θύματα των συστηματικών μπλόκων την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1944. Πρόκειται για ένα από τα χειρότερα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών στην Ελλάδα.

Δυστυχώς, δεν είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός των Ελλήνων ομήρων που μεταφέρθηκαν με τη βία στη Γερμανία ως “δούλοι-εργάτες”. Την άνοιξη του 1945, οι Αμερικανοί κατέγραψαν 13.000 Έλληνες αυτής της κατηγορίας που βρίσκονταν σε εδάφη του Γ΄  Ράιχ.

Η Διάσκεψη της 4ης Ιανουαρίου 1944

Η αποστολή Ελλήνων ομήρων -καθώς και από άλλες κατεχόμενες χώρες- στη Γερμανία για να εργαστούν στα πολεμικά εργοστάσια και δημόσια έργα συνδέεται με τις αποφάσεις μία διάσκεψης υψηλόβαθμων αξιωματούχων του ναζιστικού καθεστώτος που συγκλήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 1944.

Οι πιο σημαντικοί παράγοντες σε αυτή τη διάσκεψη ήταν ο αρχηγός των SS, Χάινριχ Χίμλερ, και ο υπουργός εξοπλισμών και πολεμικής παραγωγής του Ράιχ, Δρ. Άλμπερτ Σπέερ. Εκεί αποφασίστηκε τέσσερα εκατομμύρια άτομα απ’ όλη την κατεχόμενη Ευρώπη να σταλούν βίαια στη Γερμανία για να εργαστούν στην πολεμική παραγωγή και καταναγκαστικά έργα.

Μετά τον πόλεμο

Όταν έληξε ο Β’  Παγκόσμιος Πόλεμος, εκατομμύρια πρώην εργάτες βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στη Γερμανία μακριά από τις πατρίδες τους. Αν και οι Σύμμαχοι είχαν ήδη αποφασίσει το 1944 ότι οι ξένοι εργάτες, οι αιχμάλωτοι πολέμου και οι κρατούμενοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης θα έπρεπε να επαναπατριστούν, αυτή ήταν μια μακρά γραφειοκρατική διαδικασία.

Πολλοί απ’ αυτούς χρειάστηκε να συνεχίσουν να παραμείνουν στα στρατόπεδα, ως «Εκτοπισμένα Άτομα» για εβδομάδες μετά την απελευθέρωσή τους την άνοιξη του 1945.

Μετά την επιστροφή στις πατρίδες τους, πολλοί πρώην εργάτες των Γερμανών αντιμετωπίστηκαν από τους συμπατριώτες τους με δυσπιστία. Κάποιοι κατηγορήθηκαν ότι συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς. Η εμπειρία τους στην υποχρεωτική εργασία είχε επίσης αντίκτυπο στην οικογενειακή τους ζωή καθώς και στην υγεία, την οικονομική τους κατάσταση και τις κοινωνικές τους σχέσεις.

Η υποχρεωτική εργασία που επέβαλαν οι Γερμανοί σε εκατομμύρια Ευρωπαίους είναι ένα από τα πολλά εγκλήματα πολέμου τους στη διάρκεια του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως μέχρι σήμερα έχουν καταβάλει αποζημιώσεις σε ελάχιστους απ’ αυτούς ή τους απογόνους τους.