Πόσο “αρχαία” είναι η τελετή αφής της ολυμπιακής φλόγας; Πότε καθιερώθηκε η λαμπαδηδρομία. Η σχέση με τον Χίτλερ

Οι νέες στολές και οι  χορογραφίες στην τελετή αφής της ολυμπιακής φλόγας, προκάλεσαν μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσο προσβάλουν την παράδοση. Όμως κατά  πόσο “αρχαίο” είναι το τελετουργικό; 

Σύμφωνα με τις έρευνες και τις ιστορικές  αναδρομές, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας δεν υπήρχε, τελετή αφής της ολυμπιακής φλόγας, πρωθιέρειες και λαμπαδηδρομίες.

Μπορεί οι λαμπαδηδρομίες να ήταν γνωστές από την αρχαιότητα, όμως ποτέ δεν αποτέλεσαν κομμάτι των Ολυμπιακών Αγώνων.

Κήρυκες ή αλλιώς σπονδοφόροι, στέλνονταν από την Ήλιδα σε όλη την Ελλάδα για να αναγγέλλουν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων ακολουθούσε ένα θρησκευτικό τυπικό, που περιλάμβανε προκαθορισμένες τελετές με θυσίες και δεήσεις στο ιερό του Δία

Η σημασία της φλόγας και η πανελλήνια εκεχειρία τελούσαν υπό το θεϊκό κύρος. Διοργανώτρια ήταν η πόλις-κράτος Ήλιδα που είχε την εποπτεία πλέον των 1.200 ετών, από το 776 π.Χ. έως το 393 μ.Χ. Ο πληθυσμός της πόλης, κατά την ιστορική εποχή, ξεπερνούσε τις 60.000 κατοίκους.

Η Ήλιδα χάρις στο “Ηλειακόν Δίκαιον”, την πιστή εφαρμογή των νόμων και τα αξιώματα που, ήταν “συνδεδεμένα άμεσα με την καλλιέργεια του πνεύματος, της άσκησης και με την οργάνωση των Αγώνων στην Ολυμπία, κατάφερε να πραγματοποιήσει αυτό που με δύο λέξεις ονομάζουμε Ολυμπιακό Ιδεώδες.

Να πως περιγράφεται η έναρξη των αγώνων:

“Οι αγώνες ξεκινούσαν με μία πομπή, η οποία άρχιζε από την πόλη υποδοχής, την Ήλιδα και κατέληγε στην Ολυμπία. Την πομπή αυτή καθοδηγούσαν οι ελλανοδίκες (δικαστές).

Κατά την άφιξή τους στην Ολυμπία, όλοι οι αθλητές και οι υπεύθυνοι έδιναν έναν όρκο για να τηρήσουν όλους τους θεσπισμένους κανόνες των διαγωνισμών και για να αγωνιστούν με τιμή και σεβασμό. Η πιο σημαντική θρησκευτική τελετή της διοργάνωσης ήταν η θυσία 100 βοδιών στο βωμό του Δία, γνωστή και ως εκατόμβη, η οποία διεξαγόταν στο τέλος των αθλητικών διοργανώσεων”.

Οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να συμμετάσχουν ή να παρακολουθήσουν τους αγώνες, αν και τα νεαρά κορίτσια μπορούσαν να βρίσκονται μέσα στο πλήθος. Μία μονάχα εξαίρεση υπήρχε στον κανόνα αυτό, η ιέρεια της θεάς Δήμητρας Χαμύνης. Μία γνωστή παραβίαση του κανόνα αυτού είναι η περίπτωση της Καλλιπάτειρας.

Η διοργάνωση της πρώτης τελετής

Για πρώτη φορά, η Ολυμπιακή Φλόγα άναψε στην Αρχαία Ολυμπία το 1936 από την πρωθιέρεια Κούλα Πράτσικα και μεταφέρθηκε από λαμπαδηδρόμους ως το Βερολίνο. Πρώτος λαμπαδηδρόμος ήταν ο διπλωματικός υπάλληλος Κωνσταντίνος Κονδύλης.

Η επιλογή της πόλης για τη διοργάνωση των Αγώνων έγινε από την ΔΟΕ στις 13 Μαΐου 1931, όταν οι Ναζί δεν είχαν ανέβει ακόμη στην εξουσία.

Ο Αδόλφος Χίτλερ, θαυμαστής της Αρχαίας Ελλάδας, βρήκε την ευκαιρία να προβάλει μέσω των αγώνων τη λεγόμενη «Αρία Φυλή» και την κυριαρχία της έναντι των υπόλοιπων πληθυσμών του πλανήτη.

Η θεωρία του ήταν ότι ο ανώτερος γερμανικός πολιτισμός αποτελούσε νόμιμο κληρονόμο της «άριας» κουλτούρας της κλασικής αρχαιότητας.  Τρία χρόνια αργότερα, αυτή η ναζιστική ιδεολογία, αιματοκύλησε την ανθρωπότητα.

Το επιτελείο του Χίτλερ,  διοργάνωσε την πρώτη τελετή Αφής της Φλόγας και τη λαμπαδηδρομία

Σε αυτήν έλαβαν μέρος 3.331 λαμπαδηδρόμοι, οι οποίοι κάλυψαν 3.187 χλμ από την Αρχαία Ολυμπία στο Βερολίνο σε διάστημα 12 ημερών.

Η ελληνική αντίδραση

Τοπικοί παράγοντες της Ολυμπίας, είχαν εκφράσει, τότε, τις έντονες αντιρρήσεις τους  για τη λαμπαδηδρομία. Ειδικά εκείνη την πρώτη που θα έστελνε τη φλόγα στους αγώνες του χιτλερικού Βερολίνου.

Η αρχική ιδέα στη συνάντηση της Ολυμπιακής Επιτροπής στην Τεγαία το 1934,  ήταν να ταξιδέψει ένα κλαδί ελιάς, σε μια μέρα, όλο τον κόσμο.

Κάθε λαμπαδηδρόμος διήνυσε ένα χιλιόμετρο (0,6 μίλια) ακολουθώντας τη διαδρομή από το χώρο των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία μέχρι το Βερολίνο.

Ο Γερμανός πρώην Ολυμπιονίκης Καρλ Ντιμ σχεδίασε τη λαμπαδηδρομία βασισμένος σε μια τελετή που είχε γίνει στην Αθήνα το 80 π.Χ.

Η ιδέα του Ντιμ εξυπηρετούσε άριστα τους Ναζί προπαγανδιστές, οι οποίοι χρησιμοποίησαν παρελάσεις με πυρσούς και διαδηλώσεις για να προσελκύσουν Γερμανούς, νέους κυρίως, στο ναζιστικό κίνημα.

Η δάδα κατασκευάστηκε το 1936 από την Krupp, μια γερμανική εταιρεία γνωστή κυρίως για την παραγωγή χάλυβα και όπλων

Η αρχική ιδέα των Γερμανών ήταν να ανάψει η Φλόγα με ένα σπίρτο, όμως επειδή κάτι τέτοιο θα αφαιρούσε από την μεγαλοπρέπεια της τελετής, ο Γκέμπελς υιοθέτησε την ιδέα ενός Έλληνα αρχαιολόγου του Αλέξανδρου Φιλαδελφέως, ο οποίος πρότεινε η Αφή να γίνει μέσω ενός κοίλου κατόπτρου.

Ο Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς (Αθήνα, 1867 – 1955) διετέλεσε διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ολυμπίας, διευθυντής της Ακρόπολης των Αθηνών, διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου και διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας.

Η παράδοση της λαμπαδηδρομίας και της τελετής αφής της ολυμπιακής φλόγας διατηρήθηκε και μετά τους Αγώνες του ’36 και σήμερα πλέον έχει καθιερωθεί ως κορυφαία στιγμή κάθε διοργάνωσης.

Η Ολυμπιακή Φλόγα συμβολίζει την ειρήνη, την αλληλεγγύη, την συνεργασία των λαών

Για την ιστορία στην Ολυμπιάδα του 1936 η Γερμανία κυριάρχησε στα 89 μετάλλια έναντι 56 των ΗΠΑ και 22 της φασιστικής Ιταλίας.

Έχασε, όμως, τις εντυπώσεις, όταν ο μαύρος αμερικανός σπρίντερ Τζέσε Όουενς, με τέσσερα χρυσά μετάλλια στο ενεργητικό του (100 μ, 200 μ, μήκος, 4Χ100 μ.), διέλυσε τα λεγόμενα περί της ανωτερότητας της Αρίας Φυλής και ανάγκασε τον Χίτλερ να αποχωρήσει αγανακτισμένος από το Στάδιο.

ΑΡΧΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Λαμπαδηδρόμος μεταφέρει τη δάδα με την Ολυμπιακή Φλόγα, κατά τη διάρκεια λαμπαδηδρομίας στην Ακρόπολη, εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων Παρίσι 2024, Παρασκευή 19 Απριλίου 2024. Το Ιερό Φως του Ολυμπισμού έφτασε στην Ακρόπολη, στην 5η μέρα της Ολυμπιακής Λαμπαδηδρομίας. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΕΟΕ/ΧΟΥΖΟΥΡΗΣ ΜΑΡΚΟΣ