Πόσο ισλαμική ήταν η ισλαμική επανάσταση του Ιράν το 1979; Ο ρόλος των κομμουνιστών και οι διώξεις που υπέστησαν

Του Γιώργου Κασαμπαλάκου

Το ισλαμικό καθεστώς του Ιράν, είναι το αποτέλεσμα της επανάστασης του 1979, όταν εκατομμύρια Ιρανών εξεγέρθηκαν εναντίον του Σάχη, γκρεμίζοντάς τον από την εξουσία. Πόσο ισλαμική ήταν όμως εκείνη η επανάσταση;

Ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ εκλέχτηκε πρωθυπουργός του Ιράν το 1951, αναγκάζοντας τον Σάχη (Βασιλιά) Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί να εγκαταλείψει τη χώρα. Στηρίχτηκε από το ‘Εθνικό Μέτωπο’, μια ομπρέλα κομμάτων και οργανώσεων  (ανάμεσά τους κομμουνιστικών και ισλαμιστικών) και αμέσως εθνικοποίησε την Αγγλοϊρανική εταιρία πετρελαίου, την μετέπειτα BP, όπως είχε προεκλογικά υποσχεθεί.

Φυσικά αυτή η ενέργεια προκάλεσε την αντίδραση της Αγγλίας και την οργή του Τσώρτσιλ, που με αρωγό τις ΗΠΑ, σχεδίασαν και υλοποίησαν το πραξικόπημα που επέφερε την πτώση του Μοσαντέκ και την επάνοδο του Σάχη. Οι δύο σημαντικότεροι τότε Αγιατολάχ (Ιεράρχες), οι Κασχανί και Μπεχμπεχανί, στήριξαν δημόσια το πραξικόπημα.

Συμφωνίες Σάχη με πετρελαϊκές πολυεθνικές – άγρια καταστολή και βασανιστήρια από την ‘Σαβάκ’

Ο Σάχης ακολούθησε φιλοδυτική πολιτική, επισυνάπτοντας συμφωνίες με τις πετρελαϊκές πολυεθνικές, αμέσως μόλις ήρθε στην εξουσία. Μετέτρεψε το Ιράν σε όργανο προάσπισης των αμερικανικών συμφερόντων στον Περσικό Κόλπο, ενώ εφάρμοσε βασανιστήρια και εκτελέσεις αντιφρονούντων, μέσω κυρίως της διαβόητης μυστικής αστυνομίας ‘Σαβάκ᾿.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η οργή και η λαϊκή δυσαρέσκεια απέναντί του σταδιακά μεγάλωνε. Ήδη το 1961 πραγματοποιήθηκε πανεθνικά απεργία διαρκείας των δασκάλων. Τα προβλήματα όμως γιγαντώθηκαν από την πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου στα τέλη της δεκαετίας του 70.

Ήταν τότε που ΄΄χρεωκόπησε΄΄ οριστικά και η λεγόμενη ‘Λευκή Επανάσταση’, ένα πολιτικό πρόγραμμα που επιχείρησε να εφαρμόσει ο Σάχης προκειμένου να προωθήσει την εκβιομηχάνιση και να λύσει χρόνια προβλήματα, όπως την αναδιανομή της γης.

οι αυταπάτες της Αριστεράς για τους ισλαμιστές

Οι βασικοί πόλοι της λαϊκής δυσαρέσκειας ήταν δύο: το κομμουνιστικό κόμμα ‘Τουντέχ’ και οι ισλαμιστές, με ηγέτη τον Αγιατολάχ Χομεϊνί. Ο Ρουχολάχ, όπως ήταν το μικρό του όνομα, Μουσαβί Χομεϊνί, είχε συλληφθεί και εξοριστεί, αρχικά στο Ιράκ και στη συνέχεια στο Παρίσι, από το 1963. Οι ισλαμιστές είχαν σαφές πρόγραμμα και σχέδιο, ενώ διέθεταν ένα τεράστιο δίκτυο τζαμιών και κληρικών.

Μόνο αμελητέα όμως δεν ήταν η δύναμη που διέθετε και η Αριστερά υπό την καθοδήγηση του ‘Τουντέχ’ και άλλων οργανώσεων. Παρά τις διώξεις και την εξορία πολλών μελών του, το φιλοσοβιετικό κομμουνιστικό κόμμα ‘Τουντέχ’ διατηρούσε τεράστια επιρροή στις μάζες, την οποία κατηύθυνε και μέσω και του ραδιοσταθμού του, Peyk-e Iran.

Ο ηγέτης του κόμματος, Νουρεντίν Κιανουρί, ήταν προσωπικότητα μεγάλης εμβέλειας σε όλη τη Μέση Ανατολή. Το 1966 πραγματοποιήθηκε διάσπαση, με τη δημιουργία της μαοϊκής Επαναστατικής Οργάνωσης.

Μαχητές Φενταγίν

Οι ‘Φενταγίν’, μια νεολαιίστικη οργάνωση ένοπλης πάλης, προερχόμενη κυρίως από το ‘Εθνικό Μέτωπο’ και το ‘Τουντέχ’, έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στις κινητοποιήσεις, όπως επίσης και οι ‘Μουτζαχεντίν του λαού του Ιράν’ που είχαν ισλαμικό προσανατολισμό, χωρίς όμως την προσήλωση των υπόλοιπων ισλαμιστών στο πρόσωπο του Χομεϊνί και άλλων Αγιατολάχ.

Ο γνωστός αρθρογράφος των Financial Times, Έντουαρντ Μόρτιμερ, είχε γράψει χαρακτηριστικά για την ιρανική επανάσταση: «Ήταν μια γνήσια λαϊκή επανάσταση με την πλήρη έννοια της λέξης: πιθανά η πιο γνήσια μετά το 1917»

Σπίθα της επανάστασης οι απεργίες του 1977

Η αριστερά και τα συνδικάτα ήταν οι πρωτεργάτες των τεράστιων απεργιών που ξέσπασαν στην Τεχεράνη, στις επαρχίες Φαρς και Κουζεστάν και ιδιαίτερα στην πόλη Αβάζ, το καλοκαίρι του 1977. Είχαν προηγηθεί εκτεταμένα επεισόδια μεταξύ δεκάδων χιλιάδων κατοίκων παραγκουπόλεων της Τεχεράνης και του στρατού, που κάλυπτε τις μπουλντόζες οι οποίες είχαν σταλεί για να τις γκρεμίσουν.

Μια εναλλακτική μορφή εξουσίας άρχισε να κάνει την εμφάνισή της: Τα συμβούλια γειτονιάς, που βοηθούσαν στη σίτιση και τη στέγαση εκατοντάδων χιλιάδων αστέγων και εξαθλιωμένων οικογενειών και οι απεργιακές επιτροπές, που οργάνωναν απεργίες με αποκορύφωμα τις μαζικές διαδηλώσεις της Πρωτομαγιάς του 1979.

Τα συνθήματα στις κινητοποιήσεις ήταν συγκεχυμένα, άλλοι απαιτούσαν η εξουσία να δοθεί στο λαό και άλλοι στους Αγιατολάχ. Υπήρχαν ακόμα και αυτοί που ζητούσαν να φτιαχτεί Σοσιαλιστική Δημοκρατία με βάση το Ισλάμ. Όλοι όμως φώναζαν το σύνθημα «Θάνατος στον Σάχη»…

Τον Οκτώβρη του 1977, ξέσπασε μια ακόμα δυναμική απεργία στους εργαζομένους της μεταλλουργίας στο Ισφαχάν, που σύντομα επεκτάθηκε στους –κατά πλειοψηφία αραβόφωνους – εργάτες της πετρελαιοβιομηχανίας στο Κουζεστάν. Όλες αυτές οι κινητοποιήσεις κατέληξαν σε αιματοχυσία.

Η – πολυδιασπασμένη και αρνούμενη να συντονιστεί υποτυπωδώς – Αριστερά συνειδητά χρησιμοποίησε τη γλώσσα των ισλαμιστών περί της ΄΄αμαρτωλής΄΄ καταναλωτικής δυτικής κοινωνίας, για να επεκτείνει την απήχησή της. Οι ισλαμιστές όμως δεν έκαναν το ίδιο λάθος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις φυλακές του καθεστώτος Σάχη, οι ισλαμιστές αρνούνταν να φάνε μαζί με τους κομμουνιστές συγκρατουμένους τους. Οι Αγιατολάχ είχαν αρχίσει να προετοιμάζονται για την εκκαθάριση του Ιράν από το ‘Τουντέχ’ και την Αριστερά, μετά τη διαφαινόμενη απομάκρυνση του Σάχη.

Οι ισλαμιστές φάνταζαν ως το “μικρότερο κακό” και για τη Δύση, που σχεδίαζε να τους χρησιμοποιήσει ως ανάχωμα στην επέκταση της επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης στη νευραλγική Μέση Ανατολή.

Η επιστροφή του Αγιατολάχ Χομεϊνί

Στα μέσα Γενάρη του 1979 και κάτω από την πίεση των ένοπλων πλέον εξεγερμένων, ο Σάχης και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το Ιράν. Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί επέστρεψε από την εξορία θριαμβευτής, υπό τους πανηγυρισμούς τόσο των ισλαμιστών όσο και της Αριστεράς.

Στις 31 Μάρτη 1979 διενεργήθηκε δημοψήφισμα στο οποίο το Ιράν ανακηρύχθηκε ‘ισλαμική δημοκρατία’ με ποσοστό 99%! Στο δημοψήφισμα η επίσημη θέση όλων των κομμάτων ήταν ‘Υπέρ’, με αποχή (που θεωρητικά ήταν ‘Κατά’), περίπου στο 17%.

ισλαμικά βασανιστήρια υπό τις ευλογίες της Δύσης

Σχεδόν αμέσως μετά την εγκαθίδρυση του Χομεϊνί στην εξουσία, ξεκίνησαν οι διώξεις ενάντια σε κάθε διαφορετική άποψη.

Συνδικαλιστές, κομμουνιστές, εθνικές μειονότητες (Κούρδοι, Αραβόφωνοι, Τούρκοι) δέχτηκαν τη βίαιη καταστολή του ισλαμικού καθεστώτος και των “Φρουρών της Επανάστασης”, της νέας ένοπλης πολιτοφυλακής που δημιουργήθηκε και αποτελεί μέχρι και σήμερα τον φόβο και τον τρόμο των Ιρανών.

Οι αυταπάτες όμως των κομμουνιστών για τους ισλαμιστές συνεχίστηκαν, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το 1981, το “Τουντέχ” απαίτησε τη χορήγηση βαρέως οπλισμού στους Φρουρούς της Επανάστασης, ένα μόλις χρόνο πριν τεθεί εκτός νόμου.

Τα βασανιστήρια των ισλαμιστών ήταν σκληρότερα από εκείνα του Σάχη.

Στις 30 Απριλίου του 1983, ο Νουρεντίν Κιανουρί, Γενικός Γραμματέας του Τουντέχ και ο Μαχμούντ Ετεμαντζαντέχ, συντάκτης της επίσημης εφημερίδας του κόμματος, παρουσιάστηκαν στην κρατική τηλεόραση με μώλωπες στο κεφάλι, μετά από κράτηση δύο μηνών, ΄΄ομολογώντας΄΄ ότι διενεργούσαν κατασκοπεία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Νουρεντίν Κιανουρί, πρώην Γενικός Γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος Τουντέχ και η σύζυγός του, Μαριάμ Φαρμάν Φαρμαϊάν, ιδρύτρια του γυναικείου τμήματος του κόμματος. Πλήρωσαν ακριβά τις αυταπάτες για τους ισλαμιστές, συνελήφθησαν και βασανίστηκαν από το καθεστώς Χομεϊνί. Η ομολογία του Κιανουρί το 1983 για δήθεν κατασκοπεία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης, μετά από 2 μήνες βασανιστηρίων, μεταδόθηκε live στην τηλεόραση.

Οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες, είτε για να αποδυναμώσουν την επιρροή του Τουντέχ και της Σοβιετικής Ένωσης, είτε για να ΄΄καλοπιάσουν΄΄ το ισλαμικό καθεστώς και να μη χάσουν την πρόσβαση στο πετρέλαιο, παρείχαν λίστες με αντιφρονούντες στην κυβέρνηση Χομεϊνί, διευκολύνοντας τη σύλληψή τους.

Τα δικαιώματα των γυναικών, η ελεύθερη έκφραση, η ελευθερία του τύπου αλλά και η πολυπόθητη αναδιανομή του πλούτου, ξεχάστηκαν.  Το θεοκρατικό καθεστώς Χομεϊνί μετέτρεψε το Ιράν σε μια χώρα – φυλακή, πολύ διαφορετική από αυτή που οραματίζονταν τα εκατομμύρια Ιρανών που πήραν μέρος στη μεγαλειώδη εξέγερση ενάντια στον Σάχη.