Ποιος πολιτικός χρησιμοποίησε πρώτη φορά τον όρο “Ψυχρός Πόλεμος” και από πού τον εμπνεύστηκε. Γιατί δεν άρεσε στην Ευρώπη το “Σιδηρούν Παραπέτασμα” του Τσόρτσιλ

Ο όρος ψυχρός πόλεμος ανήκει στον συγγραφέα Τζορτζ Όργουελ, που με δύο λέξεις περιέγραψε τη σχέση ανάμεσα σε δύο πυρηνικές υπερδυνάμεις, που αποφεύγουν να πολεμήσουν μεταξύ τους, επειδή και οι δύο διαθέτουν δύναμη ίσης καταστροφικής αξίας.

Επομένως,  ένας κανονικός πόλεμος θα οδηγούσε στον όλεθρο και των δύο. Αυτό συνέβη με τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, τις δύο υπερδυνάμεις που αγωνίζονταν για παγκόσμια πολιτική κυριαρχία.

Πότε ξεκίνησε

Το πότε ακριβώς ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος, δηλαδή ο ανταγωνισμός «εφ’ όλης της ύλης», ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, είναι ακόμα αντικείμενο διαφωνίας.

Η πιο δημοφιλής άποψη ταυτίζει την έναρξή του με την ομιλία του Αμερικάνου προέδρου Χάρι Τρούμαν, προς το Κογκρέσο, τον Μάρτιο του 1947.

Τότε εκφώνησε μία ομιλία για την οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση της ρημαγμένης Ελλάδας και σε κάποιο σημείο ανέφερε: «Οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν ελεύθερους λαούς, που αντιστέκονται στην επιχειρούμενη υποδούλωση από οπλισμένες μειοψηφίες και εξωτερικές πιέσεις».

Αυτό ήταν το δόγμα Τρούμαν, που για τη χώρα μας σήμαινε σημαντική οικονομική βοήθεια, απώλεια εθνικής κυριαρχίας και απόλυτα αντικομουνιστική πολιτική. Άλλωστε, ήταν σε εξέλιξη ο εμφύλιος και κατά κάποιο τρόπο η έκβασή του ανακοινώθηκε στο αμερικανικό κογκρέσο!

Οι δύο πόλοι

Οι δύο υπερδυνάμεις δημιούργησαν χώρες και ζώνες επιρροής. Έτσι, το 1962, στην κρίση των πυραύλων της Κούβας, έφθασαν πολύ κοντά στο να ξεκινήσουν έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτή τη φορά, πυρηνικό. Τελικά, οι αντιπαραθέσεις τους «περιορίστηκαν» σε πολέμους, όπου η μια πλευρά υποστήριζε με όπλα, χρήματα και διπλωματικά μέσα, τον αντίπαλο της άλλης. Σπανιότερα είχαμε και άμεση εμπλοκή με ανθρώπινο δυναμικό, όπως έγινε στον πόλεμο του Βιετνάμ και στη Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν.

Φυσικά, η ψυχροπολεμική υστερία μεταφέρθηκε στην κοινωνία, στον αθλητισμό και τον πολιτισμό. Ακόμη και στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ανταγωνίζονταν ευθέως στα μετάλλια, για να αποδείξουν ποιο πολιτικό σύστημα είναι καλύτερο. Η απάντηση ήταν απλή: αυτό που έφτιαχνε τα καλύτερα στεροειδή για το ντοπάρισμα των αθλητών. Εννοείται, ότι ακόμη και η κατάκτηση του διαστήματος ήταν μία κούρσα, με νικητή πρωτίστως την προπαγάνδα.

Σιδηρούν παραπέτασμα

Εκτός από τον όρο «Ψυχρός Πόλεμος», άλλη μία φράση ταυτίστηκε με τη συγκεκριμένη περίοδο.

Το «Σιδηρούν παραπέτασμα», όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, στην ομιλία του στο αμερικάνικο πανεπιστήμιο Γουεστμίνστερ, τον Μάρτιο του 1946.

Μεταξύ άλλων, ο Τσόρτσιλ ανέφερε: «Από το Στετίνο στη Βαλτική, έως την Τεργέστη στην Αδριατική Θάλασσα, ένα Σιδηρούν Παραπέτασμα πέφτει πάνω στην ήπειρο. Πίσω από τη γραμμή αυτή, βρίσκονται όλες οι πρωτεύουσες των παλαιών κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης -Βαρσοβία, Βερολίνο, Πράγα, Βιέννη, Βουδαπέστη, Βελιγράδι, Βουκουρέστι και Σόφια. Όλες αυτές οι φημισμένες πόλεις και οι πληθυσμοί που τις περιβάλλουν, βρίσκονται σε αυτό που πρέπει να ονομάσω Σοβιετική σφαίρα. (…) Τα κομμουνιστικά κόμματα, που ήταν πολύ μικρά σε αυτές τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, έχουν καταλάβει εξέχουσα θέση και δύναμη δυσανάλογη με την αριθμητική τους ισχύ και αποσκοπούν στο να επιβάλουν παντού τον ολοκληρωτικό τους έλεγχο».

Η χρήση του όρου από τον Τσόρτσιλ, έκανε αρνητική εντύπωση στην κοινή γνώμη της δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς εκείνη την εποχή η Σοβιετική Ένωση θεωρούνταν σύμμαχος χώρα, που αντιμετώπισε με μεγάλη επιτυχία τον ναζισμό. Τελικά όμως, ο όρος καθιερώθηκε.

Το σίγουρο είναι πως ο Ψυχρός Πόλεμος, ή το Σιδηρούν Παραπέτασμα, τελείωσε το 1991, με την κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και το πουλόβερ είχε αρχίσει να ξηλώνεται με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, το 1989.

Όσο διήρκεσε η ψυχροπολεμική περίοδος, σπαταλήθηκαν τεράστια ποσά σε ερευνητικά προγράμματα, κατασκοπεία και αντικατασκοπεία.

Ο πολιτισμός και η τέχνη επηρέασαν και επηρεάστηκαν σε τεράστιο βαθμό. Η διαμάχη των δύο πολιτικών συστημάτων, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πάρα πολλά βιβλία, ταινίες, προπαγανδιστικά φιλμ, κείμενα και αφίσες.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Οι εργάτες να είστε ενωμένοι, να μη ζητάτε αυξήσεις και να μην κάνετε απεργίες γιατί έχουμε Ψυχρό Πόλεμο». Ποιος χρησιμοποίησε πρώτη φορά τον όρο «Ψυχρός Πόλεμος» και με ποιο τρόπο;…