Πώς βγήκε η φράση “σανίδα που σου χρειάζεται”. Οι ταραχές που διέλυσαν το κέντρο της Αθήνας

18 με 23 Νοεμβρίου 1902. Εκείνο το πενθήμερο, στον απόηχο των εθνικών εκλογών της 17ης Νοεμβρίου, ήταν από τα πλέον επεισοδιακά που γνώρισε η Αθήνα.

Οι μαζικές και βίαιες ταραχές που ξέσπασαν, με βασικούς πρωταγωνιστές τους οπαδούς του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, έμειναν γνωστές ως “Σανιδικά”.

Στις 17 Νοεμβρίου 1902, ημέρα Κυριακή, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εθνικές εκλογές του 20ού αιώνα. Οι δύο κύριοι “μονομάχοι” στον “αγώνα” για την πρωθυπουργία ήταν ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, αρχηγός του Εθνικού Κόμματος και μεγάλος δημαγωγός, και ο Γεώργιος Θεοτόκης, επικεφαλής του Νεωτερικού Κόμματος και “κληρονόμος” του Χαρίλαου Τρικούπη.

Η ισοπαλία των δύο αντιπάλων

Το αποτέλεσμα των εκλογών ξάφνιασε τους πάντες. Αμφότερες οι δύο μεγάλες παρατάξεις απέσπασαν 102 έδρες στη Βουλή, σε σύνολο 234.

Ο μέχρι τότε πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαϊμης και το κόμμα του κέρδισαν 19 έδρες, ενώ το κόμμα του Δημήτριου Ράλλη μόλις 11.

Παρά τον οξύτατο ανταγωνισμό μεταξύ δηλιγιαννικών και θεοτοκικών, οι υποψήφιοι βουλευτές κατέφυγαν, με γνώμονα το προσωπικό τους συμφέρον, σε συναλλαγές με τους υποψηφίους αντιπάλων κομμάτων, σχηματίζοντας έτσι μεικτούς τοπικούς συνδυασμούς.

Η πρόταση του βασιλιά που έγινε …casus belli για τον Δηλιγιάννη

Με δεδομένο ότι η κάλπη δεν ανέδειξε νικητή, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ κλήθηκε να αναθέσει την πρωθυπουργία είτε στον Δηλιγιάννη είτε στον Θεοτόκη. Δεν επέλεξε κανέναν εκ των δύο πολιτικών και αντιπρότεινε το σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης.

Αρχικά, απευθύνθηκε στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ιωάννη Σημαντήρα, αλλά ο τελευταίος αρνήθηκε. Ακολούθως, στράφηκε προς τον υπασπιστή του, στρατηγό Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο.

Πίπιζες, μαχαίρες και σανίδες

Η πρόταση του βασιλιά θεωρήθηκε παραβίαση της συνταγματικής τάξης. Η αντίδραση του Δηλιγιάννη στο άκουσμά της ήταν άμεση.

Έβαλε τους κομματάρχες του να κατεβάσουν τους οπαδούς του στους δρόμους της Αθήνας, επιχειρώντας να εκβιάσει την ανάθεση του σχηματισμού κυβέρνησης σε αυτόν.

Οι Κορδονικοί, δηλαδή οι οπαδοί του Δηλιγιάννη που έλαβαν το προσωνύμιο από το σύμβολο του κόμματος, το κορδόνι, ανταποκρίθηκαν και με το παραπάνω.

Λιθοβολούσαν γραφεία εφημερίδων και καταστήματα. Συνεπλάκησαν, επίσης, με οπαδούς του Θεοτόκη, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλοί τραυματίες.

Όμως, το κύριο όπλο στα χέρια των οπαδών του Δηλιγιάννη ήταν οι σανίδες, τις οποίες άρπαξαν από νεοανεγειρόμενες οικοδομές στην οδό Σταδίου. Από εκεί προέκυψε τόσο η ονομασία “Σανιδικά” όσο και η λαϊκή ρήση “σανίδα που σου χρειάζεται”.

Οι διαδηλωτές έψαχναν με μανία να βρουν τάβλες, σανίδες, καδρόνια ή ό,τι άλλο έμοιαζε με αυτά, προκαλώντας χάος στο κέντρο της πρωτεύουσας.

“Δέν έχομεν πλέον Συνταγματικόν πολίτευμα, αλλ’ οχλοκρατίαν“, έγραψε η εφημερίδα “Σκριπ”, τα γραφεία της οποίας βανδάλισαν δηλιγιαννικοί.

Ακόμη και οπαδοί του Ράλλη έλαβαν μέρος στις ταραχές εκείνων των ημερών. Είχαν μαζί τους πίπιζες και νταούλια, καθώς επίσης και πιστόλες και μαχαίρια, με τα οποία τρομοκρατούσαν τους φιλήσυχους πολίτες.

“Μαζεύτε τάς σανίδας”

Οι εργολάβοι των οικοδομών της Σταδίου φώναζαν στους μαστόρους: “Μαζεύτε τάς σανίδας!”.

Σε άλλο απόσπασμα, περιγράφεται γλαφυρά ο διάλογος ενός καταστηματάρχη που προσπαθούσε να σώσει το μαγαζί του από τις επιδρομές των μαινόμενων “σανιδάδων”:

“Mερικά καταστήματα ήρχισαν νά κλείουν, πρώτα τό ένα παράθυρον, έπειτα τό άλλο, έπειτα καί τό μισό φύλλον τής πόρτας.

– Τι τρέχει;

– Η σανίδα τρέχει.

– Δηλαδή;

– Τι δηλαδή· κλείνω το παπουτσίδικό μου, διότι δέν τό έχω σκοπό νά φορέσουν καινούργια παπούτσια οι Κορδονικοί. Τό βράδυ θά έλθουν μέ τάς σανίδας. Εμείς οι εμπορευόμενοι πληρώνουμε τάς διαδηλώσεις. Χάνει ο Ντεληγιάννης στάς εκλογάς, σπάζει τό τζάμι τό δικό μου“.

Τελικά, ο Δηλιγιάννης …κέρδισε τις εκλογές

Μετά από πέντε μέρες διαδηλώσεων και ανελέητου ξύλου, το κέντρο της Αθήνας είχε διαλυθεί.

Η “σανιδοφοβία” κυριαρχούσε και πολλοί κάτοικοι εξακολουθούσαν να φοβούνται. “Κύτταξε μήπως κρατή σανίδα!“, έλεγε ένας Αθηναίος, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Εμπρός”.

Ο φερόμενος ως υποψήφιος πρωθυπουργός Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος συμβούλευσε τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ να επιλέξει τον Δηλιγιάννη, υποστηρίζοντας ότι “υπέρ αυτού απέκλινεν η πλειοψηφία”.

Ο Γεώργιος Α’ ενέδωσε, τελικά, και ο Δηλιγιάννης έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Η “ισχύς της σανίδος” αποδείχθηκε καθοριστική. Ο Αρκάς πολιτικός πέτυχε το σκοπό του και, στις 24 Νοεμβρίου 1902, ορκίστηκε πρωθυπουργός.

Ήταν η τέταρτη από τις συνολικά πέντε φορές που βρέθηκε σε αυτή τη θέση. Στις 31 Μαϊου 1905, ενόσω ήταν πρωθυπουργός, μαχαιρώθηκε από έναν 35χρονο θαμώνα σε χαρτοπαικτικές λέσχες μπροστά στα σκαλιά της Παλαιάς Βουλής.

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia και εφημερίδα “Ελευθερία”