Πώς βγήκε η έκφραση “Έτερος Καππαδόκης”; Η φιλία του Μεγάλου Βασιλείου με τον ειδωλολάτρη Λιβάνιο

Η έκφραση «Έτερος Καππαδόκης» είναι αρνητική και χρησιμοποιείται για κάποιον που είναι ενοχλητικός, ή η παρουσία του προκαλεί προβλήματα. Υπεύθυνοι για την έκφραση αυτή είναι ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας και ο δάσκαλος ρητορικής Λιβάνιος.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Άγιος Βασίλειος και ο Λιβάνιος

Όταν στα μέσα του 4^ου αιώνα μ. Χ. ο Βασίλειος φοιτούσε στη Νικομήδεια και την Κωνσταντινούπολη, ένας από τους δασκάλους του ήταν ο Λιβάνιος, διάσημος δάσκαλος ρητορικής.

Ο Βασίλειος, ένας εξαιρετικά μορφωμένος νέος της εποχής του,  ήταν από τους καλύτερους μαθητές που είχε ποτέ και έτσι δημιουργήθηκε στενός δεσμός μεταξύ τους.

Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι ανήκαν σε διαφορετικές θρησκείες, καθώς ο Λιβάνιος ήταν εθνικός και ο Βασίλειος χριστιανός.

Ο Βασίλειος συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα και αργότερα γύρισε στην πατρίδα του την Καππαδοκία και έγινε Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας. Στο μεταξύ, ο Λιβάνιος είχε ιδρύσει δική του ρητορική σχολή στην Αντιόχεια.

Η αποστολή Καππαδοκών στον Λιβάνιο

Ο Βασίλειος συνέχιζε να διατηρεί επαφή με τον παλιό του δάσκαλο, μέσω επιστολών.

Επίσης, του έστελνε νέους συντοπίτες του από την Καππαδοκία για να τους κάνει μαθήματα. Όπως συμβαίνει και σήμερα, οι νέοι αυτοί σπουδαστές μετέφεραν συστατικές επιστολές για τον δάσκαλο. Σε αυτές ο Βασίλειος μιλούσε με θερμά λόγια για τη φιλομάθεια των συγκεκριμένων νέων Καππαδοκών.

Τους αποκαλούσε «παιδιά του» και παρακαλούσε τον Λιβάνιο να τους διδάξει. Επιπλέον, του ζητούσε να φροντίζει τους Καππαδόκες μαθητές και να τους χρεώνει μειωμένα δίδακτρα.

Ιδού σοι και έτερος ήκει Καππαδόκης

Μία από τις επιστολές αυτές (επιστολή 337 Βασίλειος Λιβάνιω) ξεκινούσε με τη φράση «Ιδού σοι και έτερος ήκει Καππαδόκης υιός εμός και αυτός» δηλαδή «Να λοιπόν σου έρχεται και άλλος Καππαδόκης. Και αυτό είναι παιδί μου».

Στην απάντησή του (επιστολή 338 Λιβάνιος Βασιλείω) ο Λιβάνιος επισήμαινε στον Βασίλειο ότι πολλές φορές του είχε στείλει επιστολές όπου του έγραφε ότι του ερχόταν και άλλος Καππαδόκης (για να γίνει μαθητής του) και ότι ανέμενε να του στείλει περισσότερους αφού τον είχε κάνει τόσο διάσημο στην Καππαδοκία!

Η απάντηση του Λιβανίου δεν εμπεριέχει μομφή κατά των Καππαδοκών μαθητών.

Η περίπτωση του Φιρμίνου

Όμως, σε προηγούμενη επιστολή του (επιστολή 336 Λιβάνιος Βασιλείω) ο Λιβάνιος είχε αναφέρει στον Βασίλειο για ένα Καππαδόκη μαθητή του, τον Φιρμίνο, ο οποίος ήταν στη σχολή του στην Αντιόχεια για μόλις τέσσερις μήνες. Αυτός πήρε άδεια από τον Λιβάνιο για να πάει σ’ ένα γάμο και αντί να γυρίσει μετά στα μαθήματά του, επέστρεψε στην πατρίδα του.

Ο Λιβάνιος πληροφορήθηκε ότι οι Καππαδόκες έδωσαν κάποιο αξίωμα στον Φιρμίνο κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα να αφήσει τις σπουδές του. Αυτό ήταν προσβλητικό για τον δάσκαλο και τη σχολή του. Μάλιστα, ο Λιβάνιος αναρωτιόταν αν ο Φιρμίνος σπούδαζε σε κάποια σχολή στην Αθήνα, θα τολμούσαν οι αρχές της Καππαδοκίας να τον σταματήσουν από τις σπουδές του.

Ο Λιβάνιος σημειώνει στον Βασίλειο ότι οι συντοπίτες του είναι οι μόνοι που τον αδίκησαν και θα ήθελε να έχουν καλύτερη συμπεριφορά απέναντί του. Παρά ταύτα, δεν θα σταματούσε να τους αγαπά, ακόμη και αν συνέχιζαν την ίδια τακτική.

Μπορεί λοιπόν ο Λιβάνιος να μην ήταν και τόσο ικανοποιημένος που ο Μέγας Βασίλειος του έστελνε συντοπίτες του για να τους διδάξει.

Έτσι, κάθε φορά που έφθανε άλλος ένας Καππαδόκης να σπουδάσει στη σχολή του -και μάλιστα με την παράκληση να πληρώνει χαμηλά δίδακτρα,, ο Λιβάνιος θα μονολογούσε «έτερος Καππαδόκης»!